Sách Lão giáo

Lão giáo (Taoism) là một trong Tam giáo tồn tại từ thời Trung Quốc cổ đại, song song với Nho giáo và Phật giáo. Ba truyền thống tư tưởng nội sinh (Nho-Lão) và ngoại nhập (Phật) này đã ảnh hưởng rất lớn đến nền tảng văn hoá Trung Quốc . Lão giáo được hình thành từ Lão tử

Lão tử

Lão Tử (chữ Hán: 老子, cũng được chuyển tự thành Lao Tzu, Lao Tse, Laotze, Laotsu trong các văn bản Tây Phương) là một nhà triết học Trung Quốc . Lão Tử vốn tên là Lý Nhĩ, tự Bá Dương, hiệu Lão Tử, lại hiệu Lão Đam. Lão tử sống ở thế kỉ IV TCN[cần dẫn nguồn], thời Bách gia chư tử và thời Chiến Quốc.

Lão Tử được coi là người viết Đạo đức kinh (道德經) - cuốn sách của Đạo giáo có ảnh hưởng lớn, và ông được công nhận là ông tổ của Đạo giáo (Đạo tổ 道祖).

Làm quan

Ông từng làm quan (Thủ Tàng sử) giữ kho sử, quản lý kho sách của nội cung thời Châu Võ Vương . Thời Chiêu Vương năm 23, ông đánh xe trâu đi về ải Hàm Cốc. Người giữ ải là Lệnh Y Hỷ cũng là người thích đạo thuật, lúc Lão Tử chưa đến ông trông thấy có một mống trời màu tím từ đông thẳng sang tây, lúc đó rất vui mừng ngẩng trông, nghĩ có thánh nhân đến, bèn đích thân vui mừng đón ông và hỏi đạo lý với Lão Tử. Lão Tử ở lại chốn này và viết xong quyển Đạo đức Kinh 5000 chữ trao tặng cho Lệnh Y Hỷ

Ẩn dật

Lão Tử đã trông thấy triều Châu sắp có loạn, do đó muốn đi nơi xa khác để ẩn Nhưng cũng có người nói ông muống đến Tây Vực giáo hóa một vài tộc khác chưa có văn hóa, thậm chí có người còn nói ông ta đến Án Độ một vùng giáo đạo của Phật Thích Ca Mâu Ni sau này.

Có một sự kiện tuy không tìm được chứng cứ vô cùng xác thực, so ra rất đáng tin, nghe nói thời Châu Kinh Vương năm thứ 17, Khổng Tử từng qua hỏi đạo với Lão Tử. Châu Noãn Vương năm thứ 9, Lão Tử đi ra khỏi cửa ải, bay lên núi Côn Lôn, cũng là núi của chư Thần Tiên, nghe nói lúc ở triều Tần, ông lại giáng sanh ở ven sông Hiệp Hà, hiệu là Hà Thượng Công, truyền đạo cho An Kỳ Sinh, sau này cũng thành Thần Tiên nổi tiếng.

Hình thành và phát triển Lão giáo

Phục hưng

Mãi đến Trang Tử (khoảng 369 – 286 tr.CN), học thuyết của Lão Tử mới lại được người đời chú ý.

Trong lĩnh vực nhận thức, phát triển tư tưởng biện chứng của Lão Tử, Trang Tử đã tuyệt đối hóa sự vận động, xóa nhòa mọi ranh giới giữa con người với thiên nhiên, giữa phải và trái, giữa tồn tại và hư vô, đẩy phép biện chứng tới mức cực đoan thành một thứ tương đối luận.

Trong lĩnh vực xã hội, nếu như Lão Tử chỉ dừng ở mức không tán thành cách cai trị hữu vi, thì Trang Tử căm ghét kẻ thống trị đến cực độ; ông không chỉ bất hợp tác với họ mà còn nguyền rủa, châm biếm họ là bọn đại đạo (kẻ trộm lớn).

Nhưng Trang Tử đẩy phép vô vi với chủ trương sống hòa mình với tự nhiên của Lão Tử tới mức cực đoan thành chủ yếm thoát thế tục, trở về xã hội nguyên thủy

Núi không đường đi, đầm không cầu thuyền, muôn vật sống chung, làng xóm liên tiếp cùng ở với cầm thú

Đạo giáo

Trong cảnh loạn li cuối thời Đông Hán (thế kỷ thứ 2), tư tưởng của Lão Tử cộng với chất duy tâm mà Trang Tử đưa vào đã trở thành cơ sở cho việc thần bí hóa đạo gia thành Đạo giáo. Chủ trương vô vi cùng với thái độ phản ứng của Lão – Trang đối với chính sách áp bức bóc lột của tầng lớp thống trị khiến cho Đạo giáo rất thích hợp để dùng vũ khí tinh thần tập hợp nông dân khởi nghĩa.

Đạo giáo đầu tiên xuất hiện trong thế kỉ thứ hai sau CN, khi Trương Đạo Lăng) khởi xướng phong trào Thiên sư đạo tại tỉnh Tứ Xuyên năm 142. Có lẽ Trương Đạo Lăng đã bắt chước theo Phật giáo và thâu nhiếp các thành phần của Hỏa giáo (zh. en. Zoroastrianism).

Thời điểm đầu tiên được xác nhận của Đạo giáo như một tôn giáo là năm 215, khi Tào Tháo chính thức công nhận trào lưu Thiên sư đạo như một tổ chức tôn giáo.Nhiều trường phái Đạo giáo tìm cách tu tập đạt trường sinh bất tử. Chúng có lẽ xuất phát từ các phép tu thuộc Tát-mãn giáo và sự sùng bái trường sinh bất tử và được hoà nhập với nhánh Đạo giáo triết học sau này. Tất cả các trường phái Đạo giáo đều nỗ lực tu tập để trở về nguồn.

Đạo giáo thờ "Đạo" và tôn Lão Tử làm giáo chủ, gọi là "Thái Thượng Lão Quân", coi ông là hóa thân của "Đạo" giáng sinh xuống cõi trần. Nếu mục đích của việc tu theo Phật giáo là thoát khổ thì mục đích của việc tu theo Đạo giáo là sống lâu.

Đạo giáo có hai phái . Đạo giáo phù thủy dùng các pháp thuật trừ tà trị bệnh, chủ yếu giúp cho dân thường khỏe mạnh . Đạo giáo thần tiên dạy tu luyện, luyện đan, dành cho các quý tộc cầu trường sinh bất tử.

Triết lý Lão giáo

Đạo Đức

Lão tử cho rằng Đạo là nguồn gốc của vạn vật. Đức là biểu hiện cụ thể của Đạo trong từng vật . Đạo sinh ra vạn vật, nhưng làm cho vật nào hình thành ra vật ấy và tồn tại được trong vũ trụ là do Đức. Nếu Đạo là cái Tĩnh vô hình thì Đức là cái Động hữu hình của Đạo. Nếu Đạo là bản chất của vũ trụ thì Đức là sự cấu tạo và tồn tại của vũ trụ . Vạn vật có đạo mà hình thành

Trời có đạo mà xanh, đất có đạo mà yên, thần có đạo mà linh, biển nhờ có đạo mà đầy, vạn vật có đạo mà thành, đế vương có đạo mà được thiên ha.

Đạo trong sự trình bày của Lão Tử (609 trước CN) là một khái niệm trừu tượng chỉ cái tự nhiên, cái có sẵn một cách tự nhiên . Từ đây, Lão Tử suy ra triết lý sống tối ưu là muốn làm việc gì cũng phải theo lẽ tự nhiên . Làm gì cũng phải hòa nhập với tự nhiên, theo tự nhiên mà tiến hóa

Người thuận Đất, Đất thuận Trời, Trời thuận Đạo, Đạo thuận Tự nhiên.

Vô vi

Vô vi có nghĩa là không làm gì trái với tự nhiên . Làm việc gì cũng thuận theo tự nhiên , phải cùng tự nhiên mà tiến hóa

Người thuận Đất, Đất thuận Trời, Trời thuận Đạo, Đạo thuận Tự nhiên

Triết lý vô vi áp dụng vào đời sống cá nhân là Chỉ vì không tranh nên thiên hạ không ai tranh nổi với minh . Áp dụng vào đời sống xã hội, Lão Tử không tán thành lối cai trị cưỡng chế, áp đặt đương thời, ông nói muốn dân yên ổn thì cai trị một nước phải giống như kho một nồi cá nhỏ Cá nhỏ nên để yên, không cạo vẩy, không cắt bỏ ruột, khi kho không quấy đảo – cạo, cắt, khuấy đảo chỉ tổ làm cho cá nát

Lý Vô Vi gồm: Vô cầu, Vô tranh, Vô đoạt, Vô chấp.

Vô cầu, giúp ta vô vọng, xa lìa vọng tưởng điên đảo.
Vô tranh, giúp ta vô đại, xa lìa ý tưởng hơn thua, cao thấp.
Vô đoạt, giúp ta vô thủ, xa lìa ý tưởng có, không, còn, mất.
Vô chấp, giúp ta vô ngại, xa lìa ý tưởng trược thanh.

Lão giáo với triết lý Vô Vi khi áp dụng vào chính trị có nhiều điểm tương đồng với chủ nghĩa vô chính phủ và chủ nghĩa tự do vì nó cho rằng xã hội sẽ tốt đẹp hơn nếu không bị tầng lớp cai trị áp đặt những ý muốn chủ quan của mình lên xã hội . Lý Vô vi ít nhiều có sự tương đồng với Tánh Không.

Tam thủ

Đại trí nhược ngu	Trí lớn giả ngu	Người khôn có chí lớn thường giả ngu để tránh dòm ngó của người đời
Dĩ tỉnh chế động	Lấy tỉnh thắng động	Người khôn lấy tỉnh thắng động . Giử cho tâm tư bình tỉnh để quan sát sự việc, đánh giá mọi biến hoá của sự việc để khỏi gánh lấy thất bại
Dĩ nhu chế cượng	Lấy mềm thắng cứng	Răng cứng thì chóng gãy, lưỡi mềm thì bền lâu

Kinh sách Lão giáo

Đạo Đức kinh

Đạo Đức Kinh (tiếng Trung: 道德經; phát âm tiếng Trung: Về âm thanh nàynghe (trợ giúp·thông tin)) là quyển sách do triết gia Lão Tử viết ra vào khoảng năm 600 TCN . Theo truyền thuyết thì Lão Tử vì chán chường thế sự nên cưỡi trâu xanh đi ở ẩn. Ông Doãn Hỷ đang làm quan giữ ải Hàm Cốc níu lại "nếu ngài quyết đi ẩn cư xin vì tôi để lại một bộ sách!", Lão Tử bèn ở lại cửa ải Hàm Cốc viết bộ "Đạo Đức Kinh" dặn Doãn Hỷ cứ tu theo đó thì đắc đạo. Do đó, Đạo Đức Kinh còn được gọi là sách Lão Tử.

Đạo Đức Kinh gồm có 81 chương với khoảng 5000 chữ Hán, chia làm 2 phần: Thượng Kinh và Hạ Kinh. Thượng Kinh gồm 37 chương, bắt đầu bằng câu: "Đạo khả Đạo phi thường Đạo". Thượng Kinh luận về chữ Đạo nên được gọi là Đạo Kinh. Hạ Kinh gồm 44 chương, bắt đầu bằng câu: "Thượng Đức bất Đức thị dĩ hữu Đức". Hạ Kinh luận về chữ Đức nên được gọi là Đức Kinh.

Chương 1

Đạo khả đạo, phi thường đạo, Danh khả danh, phi thường danh. Vô danh thiên địa chi thuỷ. Hữu danh vạn vật chi mẫu. Cố, thường vô dục, dĩ quan kì diệu. Thường hữu dục, dĩ quan kì hiếu. Thử lưỡng giả, đồng xuất nhi dị danh, Đồng vị chi Huyền. Huyền chi hựu Huyền, chúng diệu chi môn.

Đạo có thể gọi được, không phải là Đạo “thường” Danh có thể gọi được, không phải là danh “thường” Không tên là gốc của Trời Đất; Có tên là mẹ của vạn vật. Bởi vậy, thường không tư dục, mới nhận được chỗ huyền diệu của đạo; Thường bị tư dục nên chỉ thấy chỗ chia lìa của Đạo. Hai cái đó, đồng với nhau; cùng một gốc tên khác Đồng, nên gọi là Huyền. Huyền rồi lại Huyền, Đó là cửa vào ra của mọi huyền diệu trong Trời Đất.

Chương 2

Thiên hạ giai tri mĩ chi vi mĩ, tư ác dĩ; Giai tri thiện chi vi thiện, tư bất thiện dĩ. Cố, Hữu Vô tương sinh, Nan Dị tương thành, Trường Đoản tương hình, Cao Hạ tương khuynh, Âm thanh tương hoà, Tiền Hậu tương tuỳ. Thị dĩ Thánh nhân Xử vô vi chi sự, Hành bất ngôn chi giáo. Vạn vật tác yên nhi bất từ, Sinh nhi bất hữu, Vi nhi bất thị, Công thành nhi phất cư. Phù duy phất cư Thị dĩ bất khứ.

Thiên hạ đều biết tốt là tốt, Thì đã có xấu rồi; Đều biết lành là lành, thì đã có cái chẳng lành rồi. Bởi vậy, Có với Không cùng sinh, Khó và Dễ cùng thành, Dài và Ngắn cùng hình, Cao và Thấp cùng chiều, Giọng và Tiếng cùng họa, Trước và Sau cùng theo Vậy nên Thánh nhân. Dùng vô vi mà xử sự, Dùng bất ngôn mà dạy dỗ. Để cho vạn vật nên mà không cản, Tạo ra mà không chiếm đoạt, Làm ra mà không cậy công, Thành công mà không ở lại. Vì bởi không ở lại, Nên không bị bỏ đi.

Chương 3

Bất thượng hiền, Sử dân bất tranh; Bất quí nan đắc chi hoá, Sử dân bất vi đạo. Bất kiến khả dục, Sử dân tâm bất loạn. Thị dĩ thánh nhân chi trị, Hư kì tâm, Thực kì phúc, Nhược kì chí, Cường kì cốt, Thường sử dân vô tri vô dục, Sử phù trí giả bất cảm vi dã. Vi vô vi, Tắc vô bất trị.

Không tồn tại bậc hiền tài, Khiến cho dân tranh giành; Không quí của khó đặng, Khiến cho dân không trộm cướp Không phô điều ham muốn, Khiến cho lòng dân không loạn. Vì vậy cái trị của Thánh nhân, Hư lòng, No dạ, Yếu chí, Mạnh xương. Thường khiến cho dân không biết, không ham, Khiến cho kẻ trí không dám dùng đến cái khôn của mình. Làm theo vô vi, ắt không có gì là không trị.

Chương 4

Đạo xung nhi dụng chi hoặc bất doanh; Uyên hề tự vạn vật chi tòng. Toả kì nhuệ, Giải kì phàn, Hoà kì quang, Đồng kì trần, Trạm hề tự hoặc tồn, Ngô bất tri thuỷ chi tử, Tượng đế chi tiên.

Đạo thì trống không, nhưng đổ vô mãi là không đầy, Đạo như vực thẳm, dường như tổ tông của vạn vật. Nó làm nhụt bén nhọn, Tháo gỡ rối rắm, Điều hoà ánh sáng, Đồng cùng bụi bặm. Nó trong trẻo thay! lại dường như trường tồn, Ta không biết Nó là con ai, Dường như có trước Thiên đế.

Chương 5

Thiên địa bất nhân, Dĩ vạn vật vi sô cẩu; Thánh nhân bất nhân, Dĩ bách tính vi sô cẩu. Thiên địa chi gian, Kì du thác thược hồ! Hư nhi bất khuất, Động nhi dũ xuất, Đa ngôn sổ cùng, Bất như thủ trung.

Trời đất không có nhân, Coi vạn vật như loài chó rơm; Thánh nhân không có nhân, Coi trăm họ như loài chó rơm. Có khoảng giữa Trời Đất, Giống như ống bễ. Tuy trống không mà vô tận, Càng động lại càng hơi ra. Càng nói nhiều, càng không sao nói hết được, Thà là giữ lấy cái Trung.

Chương 6

Cốc thần bất tử, Thị vị Huyền tẫn, Huyền tẫn chi môn, Thị vị thiên địa căn, Miên miên nhược tồn, Dụng chi bất cần.

Thần hang không chết, Nên gọi Huyền tẫn, Cửa của Huyền tẫn, Gốc rễ của Đất Trời, Dằng dặc như còn hoài, Dùng hoài mà không hết.

Chương 7

Thiên trường địa cửu. Thiên địa sở dĩ năng trường, Thả cửu giả, Dĩ kì bất tự sinh. Cố năng trường sinh. Thị dĩ thánh nhân, Hậu kì thân nhi thân tiên, Ngoại kì thân nhi thân tồn. Phi dĩ kì vô tư da? Cố năng thành kì tư .

Trời dài đất lâu. Trời đất sở dĩ dài lâu, Là vì không sống cho mình, Nên mới đặng trường sinh. Vì vậy Thánh nhân, Để thân ra sau, mà thân ở trước; Để thân ra ngoài, mà thân đặng còn. Phải chăng vì không riêng tư, Mà thành được việc riêng tư?

Chương 8

Thượng thiện nhược thuỷ; Thuỷ thiện lợi vạn vật. Nhi bất tranh, Xử chúng nhân chi sở ố, Cố cơ ư Đạo. Cư thiện địa, Tâm thiện uyên, Dữ thiện nhân, Ngôn thiện tín, Chính thiện trị, Sự thiện năng, Động thiện thời. Phù duy bất tranh, Cố vô vưu.

Bậc thượng thiện giống như nước; Nước thì hay làm lợi cho vạn vật mà không tranh, Ở chỗ mà người người đều ghét, Nên gần với Đạo. Ở thì hay lựa chỗ thấp; Lòng thì chịu chỗ thâm sâu; Xử thế thì thích dùng đến lòng nhân; Nói ra thì trung thành không sai chạy, Sửa trị thì chịu làm cho được thái bình. Làm việc thì hợp với tài năng, Cử động thì hợp với thời buổi. Ôi vì không tranh, Nên không sao lầm lỗi.

Chương 9

Tri nhi doanh chi Bất như kì dĩ. Suỷ nhi chuyết chi, Bất khả trường bảo. Kim ngọc mãn đường, Mạc chi năng thủ. Phú quí nhi kiêu, Tự di kì cữu. Công toại thân thối, Thiên chi đạo.

Ôm giữ chậu đầy, Chẳng bằng thôi đi. Dùng dao sắc bén, Không bén được lâu. Vàng ngọc đầy nhà, Khó mà giữ lâu. Giầu sang mà kiêu, Tự vời hoạ ưu. Nên việc, lui thân, Đó là đạo Trời.

Chương 10

Tải doanh phách bão nhất, Năng vô li hồ? Chuyên khí trí nhu, Năng anh nhi hồ? Địch trừ huyền lãm, Năng vô tì hồ? Ái dân trị quốc, Năng vô vi hồ? Thiên môn khai hạp. Năng vô thư hồ? Minh bạch tứ đạt, Năng vô tri hồ? Sanh chi súc chi, Sanh nhi bất hữu, Vi nhi bất thị, Trưởng nhi bất tể, Thị vị Huyền đức.

Làm cho hồn phách hiệp một, Không thể chia lìa, đặng không? Làm cho hơi thở tụ lại, Như trẻ sơ sinh, đặng không? Gột rửa lòng ham huyền diệu, Đừng còn chút bợn, đặng không? Thương dân trị nước, Mà làm như không làm, đặng không? Cửa trời khép mở, Mà làm như con mái, đặng không? Hiểu biết tất cả, Mà làm như không biết gì cả, đặng không? Sinh đó, nuôi đó, Sinh mà không chiếm cho mình, Làm mà không cậy công, Làm việc lớn mà không làm chủ, Đó gọi là Huyền đức.

Chương 11

Chương 11: Tam thập phúc, cộng nhất cốc, Đương kì vô, hữu xa chi dụng. Duyên thực dĩ vi khí, Đương kì vô, hữu khí chi dụng. Tạc hộ dũ dĩ vi thất, Đương kì vô, hữu thất chi dụng. Cố, Hữu chi dĩ vi lợi, Vô chi dĩ vi dụng.

Chương 11: Ba chục căm, hợp lại một bầu, nhưng nhờ chỗ không, mới có cái dụng của xe. Nhồi đất để làm chén bát, Nhờ chỗ không mới có cái dụng của chén bát. Khoét cửa nẻo, làm buồng the, Nhờ chỗ không mới có cái dụng của buồng the Bởi vậy, Lấy cái có để làm cái lợi, Lấy cái không đó để làm cái dụng.

Chương 12

Chương 12: Ngũ sắc lệnh nhân mục manh. Ngũ âm lệnh nhân nhĩ lung. Ngũ vị lệnh nhân khẩu sảng? Trì sỉnh điền liệp, Lệnh nhân tâm phát cuồng. Nan đắc chi hoá, Lệnh nhân hành phương. Thị dĩ Thánh nhân, Vị phúc bất vị mục. Cố khử bỉ thủ thử.

Chương 12: Năm mầu khiến người mù mắt. Năm giọng khiến người điếc tai. Năm mùi khiến người tê lưỡi. Sải ngựa săn bắn, Khiến lòng người hoá cuồng. Của cải khó đặng, Khiến người gặp nhiều tai hoạ Bởi vậy Thánh nhân, Vì bụng mà không vì mắt. Nên bỏ cái này mà lấy cái kia.

Chương 13

Chương 13: Sủng nhục nhược kinh, Quí đại hoạn nhược thân, Hà vị sủng nhục nhược kinh? Sủng vi thượng, nhục vi hạ; Đắc chí nhược kinh, Thất chi nhược kinh. Thị vị sủng nhược kinh Hà vị quí đại hoạn nhược thân? Ngô sở dĩ hữu đại hoạn giả Vi ngô hữu thân. Cập ngô vô thân, Ngô hữu hà hoạn! Cố, Quí dĩ thân vi thiên hạ Nhược khả kí thiên hạ, Ái dĩ thân vi thiên hạ, Nhược khả thác thiên hạ.

Chương 13: Vinh và Nhục đều là sợ hãi; Quí và Hoạn đều là vì có thân. Tại sao gọi Vinh và Nhục đều là sợ hãi? Là vì, Vinh trên thì Nhục dưới, Được cũng sợ hãi, Mà mất cũng sợ hãi. Vì vậy mới gọi “Vinh Nhục đều là sợ hãi.” Tại sao gọi “Quí và Hoạn đều là vì có thân”? Là vì, ta sở dĩ có lo lớn là vì ta có thân, Nếu ta không thân, Ta sao có lo! Vậy, Kẻ nào biết quí thân vì thiên hạ, Nên giao phó thiên hạ cho họ Kẻ nào biết thương thân vì thiên hạ, Nên gửi gắm thiên hạ cho họ.

Chương 14

Chương 14: Thị chi bất kiến danh viết Di; Thính chi bất văn danh viết Hi; Bác chi bất đắc danh viết Vi. Thử tam giả bất khả trí cật. Cố hỗn nhi vi nhất. Kì thượng bất kiểu, Kì hạ bất muội. Thằng thằng bất khả danh. Phục qui ư vô vật, Thị vị vô trạng chi trạng, Vô vật chi tượng, Thị vị hốt hoàng, Nghinh chi bất kiến kì thủ, Tuỳ chi bất biến kì hậu. Chấp cổ chi đạo, Dĩ ngự kim chi hữu, Năng tri cổ thỉ, Thị vị đạo kỉ.

Chương 14: Xem mà không thấy, nên tên gọi là Di; Ngóng mà không nghe, nên tên gọi là Hi; Nắm mà không giữ gọi là Vi. Ba cái ấy không thể phân ra được, Vì nó hỗn hợp làm một Trên nó thì không sáng, Dưới nó lại không tối, Dài dằng dặc mà không có tên. Rồi lại trở về chỗ không có. Ấy gọi là cái hình trạng không hình trạng Cái hình trạng của cái không có vật. Ấy gọi là “hốt hoảng”. Đón nó thì không thấy đầu, Theo nó thì không thấy đuôi. Giữ cái đạo xưa, Để mà trị cái có của hiện nay. Biết được cái đầu mối của xưa, Ấy gọi là nắm được giềng mối của Đạo.

Chương 15

Chương 15: Cổ chi thiện vi sĩ giả, Vi diệu huyền thông, Tham bất khả thức. Phù duy bất khả thức, Cố cưỡng vi chi dung. Dự yên nhược đông thiệp xuyên, Do hè nhược uý tứ lân. Nhiễm hề kì nhược khách, Hoán hề nhược băng chi tương thích. Đôn hề kì nhược phác, Khoáng hề kì nhược cốc, Hỗn hề kì nhược trọc. Thục năng trọc dĩ chỉ, Tĩnh chi từ thanh; Thục dĩ an dĩ cửu, Động chi từ sinh. Bảo thử Đạo giả bất dục doanh, Phù duy bất doanh, Cố năng tế bất tân thành.

Chương 15: Bậc toàn thiện xưa, Tinh tế nhiệm mầu, siêu huyền, thông suốt. Sâu chẳng khá dò. Bởi chẳng khá dò, Tạm hình dung Đó. Thận trọng dường như qua sông trên nước đặc. Do dự dường sợ mắt ngó bốn bên. Nghiêm kính dường như khách lạ, Chảy ra dường băng tan,Quê mùa dường gỗ chưa đẽo gọt,Trống không dường hang núi, Pha lẫn dường nướcđục. Ai hay nhờ tịnh mà đục hóa trong, Au hay nhờ động mà đứng lại đi? Kẻ giữ Đạo không muốn đầy. Chỉ vì không muốn đầy, Nên mới che lấp được mà chẳng trở nên mới.

Chương 16

Chương 16: Trí hư cực, Thủ tịnh đốc, Van vật tịnh tác, Ngô dĩ quan phục. Phù vật vân vân… Các phục qui kì căn. Qui căn viết tịnh, Thị vị viết Phục Mạng. Phục Mạng viết Thường. Tri Thường viết Minh, Bất tri thường vọng tác hung. Tri thường dung, Dung nãi công, Công nãi vương, Vương nãi thiên, Thiên nãi Đạo, Đạo nãi cửu, Một thân bất đãi.

Chương 16: Đến chỗ cùng cực hư không, Là giữ vững được trong cái “Tịnh”. Vạn vật cùng đều sinh ra; Ta lại thấy nó trở về gốc, Ôi! mọi vật trùng trùng, Đều trở về cội rễ của nó. Trở về cội rễ, gọi là “Tịnh”. Ấy gọi là “phục mạng”. Phục mạng gọi là ‘Thường”. Biết Thường gọi là Minh. Không biết đạo thường mà làm càn là gây hung hoạ Biết đạo thường thì bao dung, Bao dung thì công bình, Công bình thì bao khắp, Bao khắp là Trời, Trời là Đạo, Đạo thì lâu dài Suốt đời không nguy…

Chương 17

Chương 17: Thái thượng, hạ tri hữu chi. Kì thứ thân nhi dự chi. Kì thứ uý chi. Kì thứ vũ chi. Tín bất túc yên, Hữu bất tín yên. Du hề kì quí ngôn. Công thành sự toại, Bách tính giai vị ngã tự nhiên.

Chương 17: Đời thái sơ, dân chỉ biết có đấy. Kế đó, dân than và khen đấy. Kế đó, dân sợ đấy. Kế đó, dân khinh đấy. Vì không đủ tin, Nên dân không tin. Bậc thánh xưa, quí lời nói, Làm xong công việc cho dân, Mà dân cứ tưởng tự nhiên tự mình làm.

Chương 18

Chương 18: Đại Đạo phế, hữu Nhân Nghĩa. Huệ Trí xuất, hữu đại nguỵ. Lục thân bất hoà hữu hiếu từ. Quốc gia hôn loạn hữu trung thần.

Chương 18: Đạo lớn mất, mới có Nhân Nghĩa. Trí Huệ sinh, mới có dối trá. Lục thân chẳng hoà, mới có hiếu từ. Nước nhà rối loạn, mới có tôi ngay.

Chương 19

Chương 19: Tuyệt thánh khí trí, Dân lợi bách bội. Tuyệt nhân khí nghĩa, Dân phục hiếu từ. Tuyệt xảo khí lợi, Đạo tặc vô hữu. Thử tam giả, dĩ; Vi văn bất túc. Cố lịnh hữu sở chúc. Kiến Tố bão Phác, Thiển tư quả dục.

Chương 19: Dứt Thánh bỏ Trí, Dân lợi trăm phần. Dứt Nhân bỏ Nghĩa, Dân lại thảo lành. Dứt xảo bỏ lợi, Trộm cướp không có. Dứt ba khoản đó, Có đủ vào đâu. Phải được như vầy Ăn ở giản dị và chất phác, Ít riêng tư, ít tham dục.

Chương 20

Chương 20: Tuyệt học vô ưu Duy chi dữ a, Tương khứ kỉ hà? Thiện chi dữ Ác, Tương khứ nhược hà? Nhân chi sở uý, Bất khả bất uý. Hoang hề kì vị ương tai! Chúng nhân hi hi, Như hưởng thái lao, Như xuân đăng đài. Ngã độc bạc hề kì vị triệu, Như anh nhi chi vị hài, Luy luy hề nhược vô sở qui. Chúng nhân giai hữu dư, Nhi ngã độc nhược di, Ngã ngu nhân chi tâm dã tai! Độn độn hề. Tục nhân chiêu chiêu Ngã độc hôn hôn. Tục nhân sát sát, Ngã độc muộn muộn, Đạm hề kì nhược hải. Liêu hề nhược vô chỉ. Chúng nhân giai hữu dĩ, Nhi ngã độc ngoan tự bỉ. Ngã độc dị ư nhân, Nhi quí thực mẫu.

Chương 20: Dứt học không lo. “Dạ” với “Ơi” khác nhau chỗ nào Lành với dữ, Khác nhau ở đâu? Chỗ mà người sợ, Ta há chẳng sợ Nhưng chưa có chi, sợ cũng vô ích. Người đời vui vẻ, Như hưởng thái lao. Như lên xuân đài. Riêng ta im lặng, chẳng dấu vết chi Như trẻ sơ sinh, chưa biết tươi cười. Rũ rượi mà đi, đi không chỗ về. Người đời có dư, Riêng ta thiếu thốn Lòng ta ngu dốt vậy thay! Mờ mệt chừ! Người đời sáng chói, Riêng ta mịt mờ, Người đời phân biện, Riêng ta hỗn độn. Điềm tĩnh dường như tối tăm, Vùn vụt dường như không lặng. Người đời đều có chỗ dùng, Riêng ta ngu dốt, thô lậu. Ta riêng khác người đời: Ta quí Mẹ nuôi muôn loài.

Chương 21: Khổng đức chi dung, Duy Đạo thị tùng. Đạo chi vi vật, Duy hoảng duy hốt. Hốt hề hoảng hề, Kì trung hữu tượng, Hoảnh hề hốt hề, Kì trung hữu vật. Yểu hề minh hề, Kì trung hữu tinh. Kì tinh thậm chân, Kì trung hữu tín. Tự cổ cập kim, Kì danh bất khứ. Dĩ huyệt chúng phủ. Ngô hà dĩ tri chúng phủ Chi trạng tai? Dĩ thử.

Quảng cáo

REPORT THIS AD

Chương 21: Dáng của Đức lớn, Theo cùng với Đạo, Đạo sinh ra Vật, Thấp thoáng mập mờ, Thấp thoáng mập mờ, Trong đó có hình. Mập mờ thấp thoáng, Trong đó có Vật. Sâu xa tăm tối, Trong đó có tinh. Tinh đó rất thực, Trong đó có tín. Từ xưa đến nay, Tên đó không mất, Gốc của vạn vật. Ta làm sao biết được Trạng thái của nó? Nhờ đó vậy.

Chương 22: Khúc tắc toàn, Uổng tắc trực, Oa tắc doanh, Tệ tắc tân, Thiển tắc đắc, Đa tắc hoặc. Thị dĩ thánh nhân bão nhất, Vi thiên hạ thức. Bất tự kiến, cố minh, Bất tự thị, cố chương, Bất tự phạt, cố hữu công, Bất tự căng, cố trưởng. Phù duy bất tranh, Cố thiên hạ mạc năng dữ chi tranh. Cổ chi sở vị khúc tắc toàn giả, Khởi hư ngôn tai! Thành, toàn nhi qui chi.

Chương 22: Cái gì khuyết thì lại toàn; Cái gì cong thì lại ngay; Cái gì sâu thì lại đầy; Cái gì cũ thì lại mới; Ít thì lại được, Nhiều thì lại mê. Bởi vậy Thánh nhân ôm giữ cái một, để làm mẫu mực cho thiên hạ. Không xem là mình sáng, nên sáng; Không cho mình là phải, nên chói; Không cho mình có công, nên có công; Không khoe mình, nên đứng đầu. Chỉ vì không tranh, Nên thiên hạ không ai tranh nổi với mình. Chỗ người xưa gọi là khuyết thì lại toàn, Há phải lời nói sai đâu? Thành, là trở về chỗ Toàn vậy.

Chương 23: Hi ngôn tự nhiên. Cố, Phiêu phong bất chung triêu, Sậu vũ bất chung nhật. Thục vi thử giả, Thiên Địa. Thiên địa thượng bất năng cửu Nhi huống ư nhân hồ! Cố, Tùng sự ư Đạo giả, Đạo giả đồng ư Đạo. Đức giả đồng ư đức, Thất giả đồng ư thất. Đồng ư đạo giả, Đạo diệc lạc đắc chi. Đồng ư đức giả, Đức diệc lạc đắc chi. Đồng ư thất giả, Thất diệc lạc đắc chi. Tín bất túc yên, Hữu bất tín yên.

Chương 23: Ít nói để cho tự nhiên Bởi vậy, Gió lốc không thể thổi suốt một buổi mai, Mưa rào không mưa suốt một ngày trường. Ai làm nên mưa gió ấy? Trời Đất. Việc Trời Đất còn không thể lâu, Huống chi là việc của người! Vậy nên, Theo Đạo thì đồng với Đạo, Theo Đức thì đồng với Đức Theo Mất thì đồng với Mất Đồng với Đạo Đạo cũng vui tiếp đó, Đồng với Đức Đức cũng vui tiếp đó, Đồng với mất, Mất cũng vui tiếp đó. Tin mà không đủ, Nên mới không tin.

Chương 24: Khí giả bất lập, Khoá giả bất hành, Tự kiến giả bất minh, Tự thị giả bất chương, Tự phạt giả vô công, Tự căng giả bất trưởng. Kì tại Đạo dã, Viết “Dư thực chuế hành, Vật hoặc ố chi:. Cố, hữu Đạo giả bất tử.

Chương 24: Nhón gót lên thì không đứng vững; Xoạc chân ra thì không bước được. Tự xem là sáng thì không sáng. Tự xem là phải thì không chói. Tự xem là có công là không công. Tự kiêu căng thì không đứng đầu. Theo Đạo mà nói thì: “Đồ ăn dư, việc làm thừa” Ai cũng oán ghét. Vì vậy, người có Đạo không làm.

Chương 25: Hữu vật hỗn thành, Tiên thiên địa sinh. Tịch hề liêu hề , Độc lập bất cải, Châu thành nhi bất đãi, Khả dĩ vi thiên hạ mẫu, Ngô bất tri kì danh, Tự chi viết Đạo, Cưỡng vi chi danh viết Đại. Đại viết Thệ, Thế viết Viễn, Viễn viết Phản. Cố, Đạo đại, Thiên đại, Địa đại, Vương diệc đại. Vực trung hữu tứ đại, Nhi vương cư kì nhất yên. Nhân pháp Địa, Địa pháp Thiên, Thiên pháp Đạo, Đạo pháp Tự nhiên,

Chương 25: Có vật hỗn độn mà nên, Sinh trước trời đất. Yên lặng, trống không. Đứng riêng mà không đổi, Đi khắp mà không mỏi, Có thể là Mẹ thiên hạ. Ta không biết tên, Gọi đó là Đạo, Gượng cho là Lớn. Lớn là tràn khắp, Tràn khắp là đi xa, Đi xa là trở về. Vậy, Đạo lớn, Trời lớn, Đất lớn, Người cũng lớn. Trong đời có bốn thứ lớn. Mà người là một. Người bắt chước Đất, Đất bắt chước Trời, Trời bắt chước Đạo, Đạo bắt chước Tự nhiên.

Chương 26: Trong vi khinh căn, Tịnh vi táo quân.Thị dĩ Thánh nhân chung nhật, Hành bất li tri trọng. Tuy hữu vinh quan, Yến xử siêu nhiên. Nại hà vạn thặng chi chủ, Nhi dĩ thân khinh thiên hạ. Khinh tắc thất bổn, Táo tắc thất quân

Chương 26: Nặng là rễ gốc của nhẹ, Tịnh là chủ của náo loạn. Ấy nên, Thánh nhân suốt ngày đi mà không lìa xe nặng. Tuy xem thấy cảnh tượng vẻ vang, Mà lòng yên lặng vượt lên trên cả. Vì sao vua nước vạn thặng, Lấy thân mà xem nhẹ thiên hạ? Nhẹ thì mất gốc, Náo loạn thì mất chủ.

Chương 27: Thiện hành vô triệt tích. Thiện ngôn vô hà trích; Thiện số bất dụng trù sách. Thiện bế vô quan kiện nhi bất khả phai. Thiện kết vô thằng ước nhi bất khả giải. Thị dĩ Thánh nhân Thường thiện cứu nhân cổ vô khí nhân; Thường thiện cứu vật, cố vô khí vậy. Thị vị tập minh. Cố, Thiện nhân giả bất thiện nhân chi sư. Bất thiện nhân giả, thiện nhân chi tư. Bất quí kì sư, Bất ái kì tư, Tuy trí đại mê, Thị vị yếu diệu.

Chương 27: Đi khéo, không để dấu chân; Nói khéo, không để lỗi lầm; Tính khéo, không dùng bàn toán; Đóng khéo, không cần khoá mà không mở đặng Thắt khéo, không cần buộc mà không tháo đặng. Cho nên Thánh nhân, Thường khéo cứu người nên không có người nào bị bỏ; Thường khéo cứu vật, nên không vật nào bị bỏ Ấy gọi là “sáng bằng hai”. Nên chi, Người lành là thầy của kẻ không lành. Người không lành là của cải của người lành. Không quí người lành ấy, Không yêu người không lành ấy, Dù bậc trí cũng mê to. Yếu diệu là đó!

Chương 28: Tri kì hùng, thủ kì thư, Vi thiên hạ khê, Vi thiên hạ khê, thường đức bất li, Phục qui ư anh nhi. Tri kì bạch, thủ kì hắc, Vi thiên hạ thức. Vi thiên hạ thức, thường đức bất thắc, Phục qui ư vô cực. Tri kì vinh, thủ kì nhục, Vi thiên hạ cốc. Vi thiên hạ cốc, thường đức nãi túc. Phục qui ư phác. Phác tán tắc vi khí, Thánh nhân dụng chi tắc vi quan trưởng. Cố đại chế bất cát.

Chương 28: Biết như con trống, giữ như con mái, Làm khe nước cho thiên hạ; Làm khe nước cho thiên hạ, hằng theo Đức mà không lìa. Lại trở về trẻ thơ. Biết trắng, giữ đen, Làm khuôn mẫu cho thiên hạ. Làm khuôn mẫu cho thiên hạ, hằng theo Đức mà không sai. Lại trở về vô cực. Biết vinh, giữ nhục, Làm hang sâu cho thiên hạ; Làm hang sâu cho thiên hạ, hằng theo Đức mới đầy đủ. Lại trở về mộc mạc. Mộc mạc, tán ra, sinh đủ hạng người. Thánh nhân dùng hạng tàu năng, phong làm quan trưởng Nên phép trị lớn không chia.

Chương 29: Tương dục thủ thiên hạ nhi vi chi, Ngô kiến kì bất đắc dĩ, Thiên hạ thần khí bất khả vi dã. Vi giả bại chi, Chấp giả thất chi. Cổ, vật Hoặc hành, hoặc tuỳ, Hoặc hư, hoặc xuy, Hoặc cường, hoặc luy, Hoặc toả, hoặc truy. Thị dĩ Thánh nhân Khứ thậm, khứ xa, khứ thái

Chương 29: Muốn lấy thiên hạ mà làm (theo ý mình) Ta thấy không thể được rồi, Thiên hạ là món đồ thần, chẳng thể làm theo ý mình được đâu. Hễ làm thì hỏng, Hễ giữ thì mất. Cho nên, vật hoặc đi, hoặc theo, hoặc hà, hoặc hít, hoặc mạnh, hoặc yếu, hoặc che, hoặc phá. Ấy nên Thánh nhân lánh bỏ những cái gì thái quá.

Chương 30: Dĩ Đạo tá nhân chủ giả, Bất dĩ binh cưỡng thiên hạ, Kì sự hảo huờn, Sư chi sở xử. Kinh cức sanh yên. Đại quân chi hậu, Tất hữu hung niên. Cố thiện hữu quả nhi dĩ, Bất cảm dĩ thủ cường. Quả nhi vật căng, Quả nhi vật phạt, Quả nhi vật kiêu, Quả nhi bất đắc dĩ, Quả nhi vật cưỡng. Vật tráng tắc lão Thị vị bất Đạo. Bất Đạo tảo dĩ.

Chương 30: Ai lấy Đạo phò Vua, Không dùng binh mà bức thiên hạ, Sẽ thấy đặng kết quả tốt. Chỗ đóng sư đoàn, Gai góc mọc đầy. Sau cuộc chiến chinh, Nhiều năm mất mùa. Vậy thắng một cách khéo léo, không dám dùng sức mạnh. Thắng mà không khoe khoang, Thắng mà không tự khen, Thắng mà không kiêu căng, Thắng vì cực chẳng đã, Thắng mà không áp bức. Vật mạnh lớn ắt già, Ấy là Trái Đạo. Trái đạo, mất sớm.

Chương 31: Phù giai binh giả bất tường chi khí, Vật hoặc ố chi. Cố hữu Đạo giả bất xử. Quân tử cư tắc quí tả, Dụng binh tắc quí hữu, Binh giả, bất tường chi khí, Phi quân tử chi khí, Bất đắc nhi dụng, Điềm đạm vi thượng. Thắng nhi bất mĩ, Nhi mĩ chi giả. Thị lạc sát nhân. Phù lạc sát nhân giả, Tắc bất khả dĩ đắc chí ư Thiên hạ hĩ. Kiết sự thượng tả. Hung sự thượng hữu. Thiên tướng quân cư tả, Thượng tướng quân cư hữu. Ngôn dĩ tang lễ xử chi. Sat nhân chi chúng, Dĩ ai bi khấp chi. Chiến thắng dĩ tang lễ xử chi.

Chương 31: Binh khí tốt là vật chẳng lành, Vật nào cũng ghét nó. Nên chi, người có Đạo, không dùng. Quân tử thì trọng bên trái, Dụng binh thì quí bên phải. Binh là việc chẳng lành, Không phải đồ của người quân tử. Bắt buộc mà dùng đến, Điềm đạm là hơn. Thắng trận, đâu có tốt, Mà cho là tốt, Là vui giết người, Phàm vui giết người, Không thể vừa ý muốn thiên hạ Việc tốt chuộng bên trái, Việc dữ chuộng bên phải. Phó tướng ở bên trái, Thượng tướng ở bên phải: Là chỗ đứng trong khi tang lễ. Kẻ giết người nhiều Thảm thương khóc đó, Kẻ chiến thắng, lấy tang lễ mà xử đấy.

Chương 32: Đạo thường vô danh phác, Tuy tiểu, Thiên hạ mạc năng thần dã. Hầu vương nhược năng thủ chi, Vạn vật tương tự tân. Thiên địa tương hợp, Dĩ giáng cam lộ. Dân mạc chỉ lệnh nhi tự quân. Thỉ chè hữu danh, Danh diệc kị hữu. Phi diệc tương tri chỉ, Tri chi khả di bất đãi. Thí Đạo chi tại thiên hạ, Du xuyên cốc chi ư giang hải.

Chương 32: Đạo thường thì không tên, mộc mạc, Tuy nhỏ, Dưới trời chưa chi thần phục được. Nếu bậc Vương Hầu giữ được Nó, Vạn vật sẽ tự xưng thần. Trời Đất hoà hợp, Nước ngọt rơi xuống, Dân không bắt buộc, mà tự phục tùng. Pháp độ bày ra, Thì mới có tên, Tên kia đã có, Cũng phải biết dừng, biết dừng không hại Đạo sánh với thiên hạ Như sông biển với suối khe.

Chương 33: Tri nhân giả trí; Tự tri giả minh. Thánh nhân giả hữu lực. Tự thắng giả cường. Tri túc giả phú. Cưỡng hành giả hữu chí. Bất thất kì sở giả cửu. Tử nhi bất vong giả tho.

Chương 33: Biết người là Trí; Biết mình là sáng. Thắng người là có sức; Thắng mình là mạnh. Biết đủ là giầu. Gượng làm là có chí. Không mất bản tính là lâu dài. Chết mà không mất là sống lâu.

Chương 34: Đại Đạo phiếm hề, Kì khả tả hữu. Vạn vật thị chi nhi sinh nhi bất từ. Công thành bất danh hữu. Y dưỡng vạn vật nhi bất vi chủ, Thường vô dục, khả danh ư tiểu. Vạn vậy qui yên nhi bất vi chủ. Khả danh vi đại. Dĩ kì chung bất tự vi đại. Cố năng thành kì đại.

Chương 34: Đạo lớn tràn lấp, Bên phải bên trái. Vạn vật nhờ Nó mà sinh ra, Mà không một vật nào bị Nó khước từ. Xong việc rồi, không để tên. Che chở, nuôi nấng muôn loài, mà không làm chủ. Thường không ham muốn, nên có thể gọi tên là nhỏ Được muôn vật theo, về mà không làm chủ, Nên có thể gọi tên là Lớn. Bậc thánh nhân, cho đến ngày cùng, không cho mình là lớn. Cho nên mới thành được việc lớn của mình.

Chương 35: Chấp đại tượng, Thiên hạ vãng. Vãng nhi bất hại, An bình thái. Nhạc dữ nhị, Quá khách chỉ. Đạo chi xuất khẩu Đạm hồ kì vô vị, Thị chi bất túc kiến. Thính chi bất túc văn. Dung chi bất túc kí.

Chương 35: Nắm được Đại Tượng, Đi khắp thiên hạ, Đi đến đâu cũng không hại, Được yên ổn thái bình. Nhạc và bánh, Khách đi qua đường dừng lại. Đạo ra cửa miệng, Lạt lẽo vô vị. Nhìn không đủ thấy, Lắng không đủ nghe. Dùng Nó, không hết.

Chương 36: Tương dục hấp chi. Tất cố trương chi. Tương dục nhược chi, Tất cố cường chi. Tương dục phế chi, Tất cố hưng chi. Tương dục đoạt chi, Tất cố dữ chi. Thị vị vi minh. Nhu nhược thắng cương cường. Ngu bất khả thoát ư uyên, Quốc chi lợi khí, Bất khả dĩ thị nhân.

Chương 36: Hòng muốn thu rút đó lại, Là sắp mở rộng đó ra. Hòng muốn làm yếu đó, Là sắp làm đó mạnh lên. Hòng muốn vứt bỏ đó, Là sắp làm hưng khởi đó. Hòng muốn cướp đoạt đó, Làm sắp ban thêm cho đó, Ấy gọi là ánh sáng huyền vi. Mếm yếu thắng cứng mạnh. Cá không thể thoát vực sâu. Lợi khí nước nhà Không thể bảo cho mọi người đều biết.

Chương 37: Đạo thường vô vi, Nhi vô bất vi, Hầu vương nhược năng thủ chi, Vạn vật tương tự hoá. Hoá nhi dục tác, Ngô tương trấn chi. Dĩ vô danh chi phác, Vô danh chi phác. Diệc tương vô dục, Bất dục dĩ tịnh, Thiên hạ tương tự định.

Chương 37: Đạo thường không làm, Nhưng không gì không làm. Bậc Hầu Vương giữ được Nó, Thì vạn vật sẽ tự thay đổi. Muốn thay đổi mà nhúng tay vào, Ta nên ngăn lại, Dùng cái mộc mạc của vô danh, Cái mộc mạc của vô danh. Cũng nên không ham muốn? Không ham muốn thì điềm tịnh Thiên hạ sẽ tự yên.

Chương 38: Thượng đức bất đức, Thị dĩ hữu đức; Hạ đức bất thất đức, Thị dĩ vô đức. Thượng đức vô vi nhi vô dĩ vi. Hạ đức vi chi nhi hữu dĩ vi. Thượng nhân vi chi nhi vô dĩ vi. Thượng nghĩa vi chi nhi hữu dĩ vi. Thượng lễ vi chi nhi mạc chi ứng. Tắc nhương tí nhi nhưng chi. Cố, Thất Đạo nhi hậu Đức, Thất Đức nhi hậu Nhân, Thất Nhân nhi hậu Nghĩa, Thất Nghĩa nhi hậu Lễ. Phù Lễ giả, trung tín chi bạc, nhi loạn chi thủ. Tiền thức giả, Đạo chi hoa, nhi ngu chi thỉ; Thị dĩ đại trượng phu Xử lì hậu bất cư kì bạc, Xử kì thực bất cư kì hoa. Cố khứ bỉ thủ thử.

Chương 38: Đức cao là do không có đức, Bởi vậy mới có đức. Đức thấp là do có đức, Nên không có đức Đức mà cao thì không làm, lại không cậy đó là có làm Đức mà thấp thì có làm, Lại cho là có làm. Nhân mà cao thì làm, Nhưng không cho đó là có làm. Nghĩa mà cao, cũng làm, Lại cho là có làm. Lễ mà cao, thì làm Nếu không được đáp Thì xăn tay mà lườm. Vì vậy, Mất Đạo rồi mới có Đức, Mất Đức rồi mới có Nhân. Mất Nhân rồi mới có Nghĩa, Mất Nghĩa rồi mới có Lễ. Lễ chỉ là cái vỏ mỏng của lòng trung tín; mà cũng là đầu mối của hỗn loạn. Tiền thức chỉ là hoa của Đạo, Mà cũng là gốc của ngu. Ấy nên bậc đại trượng phu Ở chỗ dầy, không ở chỗ mỏng, Chuộng trái, không chuộng hoa, Nên bỏ đây mà giữ đó.

Chương 39: Tích chi đắc Nhất giả: Thiên đắc Nhất dĩ thanh, Địa đắc Nhất dĩ ninh, Thần đắc Nhất dĩ linh, Cốc đắc Nhất dĩ doanh, Vạn vật đắc Nhất dĩ sinh, Hầu vương đắc Nhất dĩ vi thiên hạ trinh. Kì trí chi Nhất dã. Thiên vô dĩ thanh tương khủng liệt. Địa vô dĩ ninh tương khủng phế Thần vô dĩ linh tương khủng hiệt. Cốc vô dĩ doanh tương khủng kiệt, Vạn vật vô dĩ sinh tương khủng diệt, Hầu vương vô quí cao tương khủng quyết. Cố, Quí dĩ tiện vi bổn, Cao dĩ hạ vi cơ. Thị dĩ hầu vương tự vị cô quả bất cốc. Thử kì dĩ tiện vi bổn da? Phi hồ? Cố, Trí số dự vô dự. Bất dục Lục lục như ngọc. Lạc lạc như thạch.

Chương 39: Đây là những vật xưa kia đã được ngôi Một: Trời được Một mà trong, Đất được Một mà yêu, Thần được Một mà linh, Hang được Một mà đầy, Muôn vật được Một mà sống, Hầu vương được Một mà trị thiên hạ. Đều là đã đến được chỗ Một mà nên cả. Nếu trời không trong sẽ vỡ, Đất không yên sẽ lở, Thần không linh sẽ tán, Hang không đầy sẽ cạn, Vạn vật không sống sẽ dứt, Hầu vương không trị thiên hạ sẽ mất. Bởi vậy, Quí lấy Tiện làm gốc, Cao lấy Thấp làm nền. Nên chi hầu vương tự xưng là “con côi”, “ít đức” Đó là lấy tiện làm gốc? Không phải vậy sao? Vậy quá khen thành như không khen Bậc thánh nhân không muốn được quí như ngọc bị khinh như sỏi.

Chương 40: Phản giả Đạo chi động; Nhược giả Đạo chi dụng. Thiên hạ vạn vật sinh ư Hữu; Hữu sinh ư Vô.

Chương 40: Trở lại là cái động của Đạo; Yếu, mềm là cái dụng của Đạo. Vạn vật dưới trời sinh nơi Có; Có sinh nơi Không.

Chương 41: Thượng sĩ văn Đạo, Cần nhi hành chi. Trung sĩ văn Đạo, Nhược tồn nhược vong. Hạ sĩ văn Đạo. Đại tiếu chi. Bất tiếu, bất túc dĩ vi Đạo. Cố kiến ngôn hữu chi: Minh Đạo nhược muội, Tiến Đạo nhược thối. Di Đạo nhược lội. Ngang với Đạo, dường như tầm thường. Thượng Đức nhược cốc, Đại bạch nhược nhục, Quảng đức nhược bất túc. Kiến đức nhược thu, Chất chân nhược du. Đại phương vô ngung, Đại khí vãn thành. Đại âm hi thanh, Đại tượng vô hình. Đạo ẩn vô danh. Phù duy Đạo, Thiện thải tha thành.

Chương 41: Thượng sĩ nghe Đạo, Cố gắng theo liền. Trung sĩ nghe Đạo, Thoạt nhớ, thoạt quên. Hạ sĩ nghe Đạo, Cả cười, bỏ qua. Nếu không cười, sao đủ gọi đó là Đạo. Nên chi người xưa nói: Sáng về Đạo, dường tăm tối, Tiến về Đạo, dường như thối lui. Đức mà cao, dường như trũng thấp, Thật trong trắng, dường như bợn nhơ. Đức dồi dào, dường không đủ. Đức vững chắc, dường như cẩu thả. Kẻ chân chất, dường như biến đổi. Vuông lớn, không góc. Chậu lớn, muộn thành. Âm lớn, ít tiếng. Tượng lớn, không hình. Đạo kín, không tên. Chỉ có Đạo. Hay cho, lại tác thành.

Chương: 42: Đạo sinh Nhất, Nhất sinh Nhị, Nhị sinh Tam, Tam sinh vạn vật. Vạn vật phụ âm nhi bão dương, Xung khí dĩ vi hoà. Nhân chi sở ố, Duy cô quả bất cốc, Nhi vương còng dĩ vi xưng. Cố, Vật hoặc tổn chi nhi ích, Hoặc ích chi nhi tổn. Nhân chi sở giáo, Ngã diệc giáo chi. Cường lương giả bất đắc kì tử, Ngô tương dĩ vi giáo phụ.

Chương 42: Đạo sinh Một, Một sinh Hai, Hai sinh Ba, Ba sinh vạn vật. Trong vạn vật không vật nào mà không cõng âm bồng dương. Nhân chỗ xung nhau mà hoà với nhau Chỗ ghét của người Là cô lậu, quả đức, bất thiện Thế mà bậc vua chúa lại dùng đó mà tự xưng. Vậy, Sự vật trong đời bớt là thêm, Thêm là bớt. Chỗ mà người xưa dạy, Ta nay cũng dạy: Dùng bạo động chết bạo tàn, Người nói câu đó là Thầy ta.

Chương 43: Thiên hạ chi chí nhu, Trì sính thiên hạ chi chí kiên. Vô hữu nhập vô gian. Ngô thị dĩ tri vô vi chi hữu ích. Bất ngôn chi giáo, Vô vi chi ích, Thiên hạn hi cập chi.

Chương 43: Cái rất mềm của thiên hạ, Thắng cái rất cứng trong thiên hạ. Cái không có xen vào được chỗ không thể xen vào, Do đó mà ta biết được sự lợi ích của vô vi Dạy bảo mà không cần đến lời nói, Lợi ích của vô vi, Trong thiên hạ ít ai hiểu kịp.

Chương 44: Danh dữ thân, thục thân? Thân dữ hoá, thục đa? Đắc dữ vong, thục bệnh? Thị cố, Thậm ái tất thậm phí; Đa tàng tất hậu vong. Tri túc bất nhục, Tri chỉ bất dãi, Khả dĩ trường cửu.

Chương 44: Danh và thânh, cái nào quí hơn? Thân và Của, cái nào trọng hơn? Đặng và Mất, cái nào khổ hơn? Vậy nên, Thương nhiều ắt tổn nhiều, Chứa nhiều ắt mất nhiều. Biết đủ, không nhục. Biết dừng, không nguy. Và có thể lâu dài.

Chương 45: Đại thành nhược khuyết, Kì dụng bất tệ. Đại doanh nhược xung, Kì dụng bất cùng. Đại trực nhược khuất, Đại xảo nhược chuyết. Đại biện nhược nột. Táo thắng hàn, Tịnh thắng nhiệt. Thanh tịnh vi thiên hạ chính.

Chương 45: Thành tựu mĩ mãn dường như dở dang, Thì chỗ dùng của nó không hư được. Đầy tràn dường như trống không, Thì chỗ dùng của nó vô cùng. Rất ngay thẳng dường như cong queo, Rất khéo léo dường như vụng về, Rất hùng biện dường như ấp úng. Nóng nảy thắng lạnh lẽo, Yên lặng thắng hăng hái. Thanh tịnh mới chính được thiên hạ.

Chương 46: Thiên hạ hữu Đạo, Khước tẩu mã dĩ phẩn. Thiên hạ vô Đạo, Nhung mã sinh ư giao. Hoạ hạc đại ư bất tri túc; Cữu mạc đại ư dục đắc. Cố Tri túc chi túc Thường túc hĩ

Chương 46: Thiên hạ có Đạo, Ngựa cỡi vun phân ruộng. Thiên hạ không Đạo, Ngựa chiến nuôi ngoài thành. Không hoạ nào lớn bằng không biết đủ. Không hại nào to bằng muốn đặng. Bởi vậy Biết đủ trong cái đủ mới luôn luôn đủ. Chương 47: Bất xuất hộ, tri thiên hạ. Bất khuy dữ, kiến Thiên Đạo. Kì xuất di viễn, Kì tri di thiểu. Thị dĩ thánh nhân, Bất hành nhi tri. Bất kiến nhi danh, Bất vi nhi thành.

Chương 47: Không ra khỏi cửa, biết việc thiên hạ. Không dòm ngoài cửa, thấy được Đạo Trời. Càng ra xa, Càng biết ít. Bởi vậy thánh nhân, Không đi mà biết, Không thấy mà hiểu, Không làm mà nên.

Chương 48: Vi Học nhật ích, Vi Đạo nhật tổn. Tổn chi hựu tốn, Dĩ chí ư vô vi. Vô vi nhi vô bất vi, Thủ thiên hạ thường dĩ vô sự. Cập kì hữu sự bất túc dĩ Thủ thiên hạ

Chương 48: Theo học, càng ngày càng thêm, Theo Đạo, càng ngày càng bớt. Bớt rồi lại bớt, Đến mức vô vi. Không làm mà không gì là không làm, Thường dùng vô vi thì được thiên hạ, Bằng dùng hữu vi thì không đủ trị thiên hạ

Chương 49: Thánh nhân vô thường tâm, Dĩ bách tính tâm vi tâm Thiện giả ngô thiện chi Bất thiện giả ngô diệc thiện chi Đắc thiện hĩ. Tín giả ngô tín chi Bất tín giả ngô diệc tín chi Đắc tín hĩ Thánh nhân tại thiên hạ Hấp hấp vi thiên hạ hồn kì tâm Bách tính giai chú kì nhĩ mục Thánh nhân giai hài chi.

Chương 49: Lòng của Thánh nhân không phải luôn luôn không thay, Mà lấy cái lòng của trăm họ làm lòng mình. Với kẻ lành thì lấy lành mà ở Với kẻ chẳng lành cũng lấy lành mà ở, Nên được lành vậy. Với kẻ thành tín thì lấy thành tín mà ở, Với kẻ không thành tín cũng lấy thành tín mà ở, Nên được thành tín vậy. Thánh nhân lo cho thiên hạ, Mà không để lòng lộ ra. Trăm họ đều chú tai mắt. Thánh nhân xem thảy như con mình.

Chương 50: Xuất sinh nhập tử. Sinh chi đồ thập hữu tam Tử chi đồ thập hữu tam Nhân chi sinh. Động chi tử địa diệc thập hữu tam Phù hà cố? Dĩ kì sinh sinh chi hậu. Cái văn thiện nhiếp sinh giả. Lục hành bất ngộ tỉ hổ, Nhập quân bất bị giáp binh. Tỉ vô sở đầu kì giác, Hổ vô sở thố kì trảo, Binh vô sở dung kì nhẫn. Phù hà cố? Dĩ kì vô tử địa.

Chương 50: Ra sống thì vào chết. Đường của sống có mười ba; Đường của chết có mười ba; Cái sống của con người, Đi tới chỗ chết cũng có mười ba. Cớ sao vậy? Vì quả lo tận sống cái sống của mình. Ai biết cái đạo nhiếp sinh, Đi đường không gặp thú dữ. Vào trận không bị đao thương, Té không chỗ đâm, Cọp không chỗ vấu, Đao không chỗ phạm. Cớ sao vậy? Tại không có chỗ chết.

Chương 51: Đạo sinh chi, Đức súc chi. Vật hình chi, Thế thành chi. Thị dĩ vạn vật mạc bất tôn Đạo. Nhi quí Đức. Đạo chi tôn, Đức chi quí. Phù mạc chi mạng nhi thường tự nhiên Cố Đạo sinh chi Đức súc chi. Trưởng chi dục chi. Đình chi độc chi. Dưỡng chi phúc chi Sinh nhi bất hữu. Vi nhi bất thị, Trưởng nhì bất tể. Thị vị Huyền đức.

Chương 51: Đạo sinh đó, Đức nuôi đó, Chủng loại tạo hình đó, Hoàn cảnh liên kết đó. Vậy nên muôn vật đâu phải tôn Đạo quí Đức Tôn Đạo quí Đức Là một phận sự bắt buộc mà là chiều hướng tự nhiên. Thế nên Đạo sinh đó, Đức nuôi đó, Cấp dưỡng đó, nuôi nấng đó, Đùm bọc đó, bồi sức đó, Dưỡng nuôi đó, chở che đó, Sinh mà không chiếm làm của mình. Làm mà không cậy công, Là bậc trên, mà không là chủ, Đó gọi là Huyền đức.

Chương 52: Thiên hạ hữu thỉ Dĩ vi thiên hạ mẫu. Kí đắc kì mẫu Dĩ tri kì tử. Kí tri kì tử, Phục thủ kì mẫu. Một thân bất đãi. Tắc kì đoài, Bế kì môn. Chung thân bất cần. Khai kì đoài, Tế kì sự. Chung thân bất cứu. Kiến tiểu viết Minh. Thủ nhu viết Cường. Dụng kì quang, Phục qui kì minh. Vô di thân ương, Thị vi tập thường.

Chương 52: Thiên hạ có nguồn gốc, Dùng làm Mẹ của thiên hạ. Hễ giữ được Mẹ, Thì biết được Con. Đã biết được Con, Trở về giữ Mẹ. Thân đến chết không nguy Ngậm miệng lại, Lấp mắt tai, Suốt đời không lao nhọc. Mở miệng ra, Bao biện việc, Suốt đời không cứu được Thấy được chỗ tế vi là Sáng, Giữ được mềm yếu là Mạnh. Dùng cái sáng của Đạo, Trở về cõi sáng của mình. Thân không sợ tai ương. Đó gọi là Sáng gấp hai.

Chương 53: Sử ngã giới nhiên hữu tri, Hành ư đại Đạo. Duy thi thị uý. Đại Đạo thậm di, Nhi dân hiếu kính. Triều thậm trừ, Điền thậm vu. Thương thậm hư. Phục văn thái. Đới lợi kiếm. Yếm ẩm thực, Tài hoá hữu dư. Thi vị đạo khoa, Phi Đạo dã tai?

Chương 53: Nếu ta hiểu biết kha khá, Ta đi theo đường Đạo lớn. Chỉ sợ làm mà sai thôi! Đạo Lớn thì rộng và trơn tru, Dân lại thích đường hẹp và quanh co. Triều đình lộng lẫy thật, Mà ruộng nương đầy cỏ hoang, Còn kho đụn thì trống trơn. Áo quần sang trọng thật, Đeo kiếm bén, Ăn uống chán, Của cải thừa… Nhưng đó là đường của đạo tặc Đâu phải đường của đại Đạo.

Chương 54: Thiện kiến giả bất bạt, Thiện bảo giả bất thoát. Tử tôn dĩ tế tự bất chuyết Tu chi ư thân, Kì đức nãi chân. Tu chi ư gia, Kì đức nãi dư. Tu chi ư hương, Kì đức nãi trường. Tu chi ư quốc, Kì đức nãi phong. Tu chi ư thiên hạ, Kì đức nãi phổ. Cố, Dĩ thân quan thân, Dĩ gia quan gia, Dĩ hương quan hương, Dĩ quốc quan quốc, Dĩ thiên hạ quan thiên hạ. Ngô hà dĩ tri thiên hạ nhiên tai? Dĩ thử.

Chương 54: Cắm thật chặt thì không nhổ lên được. Ôm thật chặt thì không sút ra được. Con cháu tế tự không dứt. Nếu lấy Đạo mà tu thân, Thì Đức ấy chân thành. Nếu lấy Đạo mà lo việc nhà, Thì Đức ấy có dư. Nếu lấy Đạo mà lo cho hàng xóm, Thì Đức ấy mới dài. Nếu lấy Đạo mà lo cho nước, Thì Đức ấy mới thịnh. Nếu lấy Đạo mà lo cho thiên hạ, Thì Đức ấy mới rộng. Nên chi, Lấy thân mà xét thân, Lấy nhà mà xét nhà; Lấy làng mà xét làng; Lấy nước mà xét nước; Lấy thiên hạ mà xét thiên hạ. Ta làm sao biết được việc thiên hạ như thế? Thì lấy chỗ đó.

Chương 55: Hàm đức chi hậu, Tỉ ư xích tử. Độc trùng bất thích, Mãnh thú bất cứ. Cược điểu bất bác. Cốt nhược cân nhu nhi ác cố, Vị tri tẫn mẫu chi hợp nhi toàn tác. Tinh chi chí dã. Chung nhật hào nhi bất sá. Hoà chi chí dã. Tri hoà viết Thường Tri Thường viết Minh Ích sinh viết Tường Tâm sử khí viết Cường. Vật tráng tắc lão. Vị chi bất Đạo. Bất Đạo tảo dĩ.

Chương 55: Kẻ mà Đức dầy, Giống như con đỏ, Độc trùng không cắn. Thú dữ không ăn. Ác điều không xớt. Xương yếu, gân mềm, tay nắm cứng khư Chưa biếy giao hợp, Tinh khí có dư. Suốt ngày hét vang mà tiếng không khan Hoà hợp hoàn toàn Biết hoà gọi là Thường Biết Thường gọi là Minh Quá ham sống thì hại. Tâm sai khí, thì mạnh. Vật mạnh lớn thì già. Đó là nghịch Đạo, Nghịch Đạo chết sớm.

Chương 56: Tri giả bất ngôn, Ngôn giả bất tri. Tắc kì đoai, bế kì môn, Toả kì nhuệ, giải kì phân, Hoà kì quang, đồng kì trần Thị vị Huyền đồng. Cố, Bất khả đắc nhi thân, Bất khả đắc nhi sơ, Bất khả đắc nhi lợi, Bất khả đắc nhi hại, Bất khả đắc nhi quí, Bất khả đắc nhi tiện, Cố, Vi thiên hạ quí.

Chương 56: Biết thì không nói. Nói thì không biết. Thường ngậm miệng, bịt mắt tai Nhụt bén nhọn, bỏ chia phân, Hoà ánh sáng, đồng bụi bặm, Ấy gọi là Huyền đồng. Thế nên, Không thể lấy chỗ thân mà được, Không thể lấy chỗ sơ mà được, Không thể lấy chỗ lợi mà được, Không thể lấy chỗ hại mà được, Không thể lấy chỗ quí mà được, Không thể lấy chỗ tiện mà được, Vì vậy, Dưới trời không gì quí hơn.

Chương 57: Dĩ chính trị quốc, Dĩ kì dụng binh, Dĩ vô sự thủ thiên hạ Ngô hà dĩ tri kì nhiên tai? Dĩ thử: Thiên hạ đa kị huý, Nhi dân di bần. Dân đa lợi khí, Quốc gia tư hôn. Nhân đa kĩ xảo, Kì vật tư khởi. Pháp lệnh tư chương, Đạo tặc đa hữu. Cố, Thánh nhân vân: Ngã vô vi nhi dân tự hoá, Ngã hiểu tịnh nhi dân tự chính. Ngã vô sự nhi dân tự phú. Ngã vô dục nhi dân tự phác

Chương 57: Lấy ngay thẳng mà trị nước. Lấy trá nguỵ mà dụng binh. Lấy vô sự mà được thiên hạ. Ta làm sao biết được? Thì đây: Thiên hạ nhiều kiêng kị, Thì dân chúng càng nghèo, Nhân dân nhiều lợi khí, Nước nhà càng tối tăm. Người người nhiều tài khéo, Vật lạ càng nảy sinh, Pháp lệnh càng rõ rệt, Trộm cướp càng sinh nhiều. Vậy, Bậc thánh nhân mới bảo: Ta vô vi mà dân tự hoá, Ta ưa tịnh mà dân tự chính, Ta vô sự mà dân tự giầu, Ta không dục vọng mà dân trở thành chất phác.

Chương 58: Kì chính muộn muộn, Kì dân thuần thuần. Kì chính sát sát, Kì dân khuyết khuyết. Hoạ hề phúc chi sở ỷ, Phúc hề hoạ chi sở phục. Phúc tri kì cực? Kì vô chính, Chính phục vi kì, Thiện phục vi yêu. Nhân chi mê, Kì nhật cố cửu. Thị dĩ Thánh nhân, Phương nhi bất cát, Liêm nhi bất quế, Trực nhi bất tử, Quang nhi bất diệu.

Chương 58: Chính lệnh lờ mờ, Thì dân ôn hoà. Chính lệnh dòm dò, Thì dân lỗi lầm. Hoạ là chỗ dựa của phúc, Phúc là chỗ núp của hoạ. Ai biết chỗ cùng của nó? Trên mà không ngay thẳng, Thì ngay trở thành nguỵ, Thiện trở thành tà, Cái mê của người, Có đã lâu rồi. Bởi vậy bậc Thánh nhân: Để vuông vức mà không đẽo gọt, Cảm hoá người mà không tổn thương. Kéo cho ngay mà không sửa dạy. Rọi ánh sáng mà không chói loà.

Chương 59: Trị nhân sự thiên mạc nhược sắc. Phù duy sắc thị vị tảo phục. Tảo phục vị chi trọng tích đức. Trọng tích đức tắc vô bất khắc. Vô bất khắc tắc mạc tri kì cực. Mạc tri kì cực khả dĩ hữu quốc. Hữu quốc chi mẫu, Khả dĩ trường cửu. Thị vị thâm căn cố đế. Trường sinh cửu thị chi đạo.

Chương 59: Trị người, giúp trời; không chi bằng tiết kiệm Tiết kiệm phải là việc lo đầu tiên. Lấy nó làm việc lo đầu tiên thì chứa được đức Chứa được đức thì không gì là không thắng được Không ai biết được chỗ cùng cực của nó, Thì mới có thể nắm giữ được nước. Giữ được Mẹ của nước, Thì mới có thể lâu dài. Đó gọi là rễ sâu gốc bền Cái đạo trường sinh cửu thị

Chương 60: Trị đại quốc nhược phanh tiểu tiên. Dĩ Đạo lị thiên hạ, Kì quỉ bất thần, Phi kì quỉ bất thần, Kì thần bất thương nhân. Phi kì thần bất thương nhân, Thánh nhân diệc bất thương nhân. Phù lưỡng bất tương thương. Cố Đức giao qui yên.

Chương 60: Trị nước lớn, khác nào nấu cá nhỏ. Lấy Đạo mà điều khiển thiên hạ, Quỉ cũng không lộ thần oai. Không phải quỉ không lộ được thần oai, Mà vì quỉ không làm hại được người, Không phải là thần không hại được người, Mà vì thánh nhân không hại người. Cả hai đều không hại người, Nên Đức của họ nối nhau về một chỗ.

Chương 61: Đại quốc giả hạ lưu, Thiên hạ chi giao, Thiên hạ chi tẫn. Tẫn thường dĩ tịnh thắng mẫu, Dĩ tịnh vi hạ. Cố, Đại quốc dĩ hạ tiểu quốc Tắc thủ tiểu quốc. Tiểu quốc dĩ hạ đại quốc Tắc thủ đại quốc. Cố, Hoặc hạ dĩ thủ Hoặc hạ nhi thủ. Đại quốc bất quá dục kiêm súc nhân. Tiểu quốc bất quá dục nhập sự nhân. Phù lưỡng giả các đắc kì sở dục. Đại giả nghi vi hạ.

Chương 61: Nước lớn mà làm chỗ thấp, Sẽ là chỗ hợp lại của thiên hạ, Là giống cái của thiên hạ. Giống cái thường lấy Tịnh mà thắng giống đực. Lấy Tịnh làm chỗ thấp. Nên Nước lớn hạ mình trước nước nhỏ ắt đặng nước nhỏ xưng thần; Nước nhỏ hạ mình trước nước lớn, ắt đặng nước lớn che chở Nên, Hoặc hạ mình để đặng, hoặc hạ mình mà đặng. Nước lớn chẳng qua muốn gồm nuôi người. Nước nhỏ chẳng qua muốn vào thờ người. Cả hai đều đặng chỗ muốn của mình. Bậc lớn nên hạ mình.

Chương 62: Đạo giả Vạn vật chi áo, Thiện nhân chi bửu, Bất thiện nhân chi sở bảo. Thiện ngôn khả dĩ thị tôn Hành khả dĩ gia nhân. Nhân chi bất thiện Hà khí chi hữu? Cố, Lập thiên tử Trí tam công Tuy hữu củng bích Dĩ tiên tứ mã Bắt như toạ tiến thử Đạo Cổ chi sở di quí thử Đạo giả hà? Bất nhật dĩ cẩu đắc Hữu tội dĩ miễn da? Cổ Vi thiên hạ quí dã.

Chương 62: Đạo là Chỗ chứa sâu kín của vạn vật. Châu báu của người lành. Chỗ nương dựa của kẻ không lành. Lời hay có thể được đắc giá. Việc hay có thể tăng giá con người. Nhưng còn kẻ không lành, Sao lại bỏ chúng? Bởi vậy, Mới lập đấng thiên tử, Mới đặt bậc tam công. Tay cầm củng bích, Ngồi xe bốn ngựa Nhưng sao bằng ngồi yên trên Đạo mà trị dân. Người xưa sở dĩ quí Đạo ấy là tại sao? Không ngày nào họ không cần cho được đó, Cho nên dù có lỗi cũng được miễn, hay sao? Vì vậy Nó là vật quí của thiên hạ.

Chương 63: Vi vô vi, Sự vô sự. Vị vô vị. Đại tiểu đa thiểu. Báo oán dĩ đức. Đồ nan ư kì dị. Vi đại ư kì tế. Thiên hạ nan sự, Tất tác ư dị. Thiên hạ đại sự, Tất tác ư tế. Thị dĩ thánh nhân, Chung bất vi đại. Cố Năng thành kì đại. Phù khinh nặc, Tất quả tín. Đa dị tất đa nan. Thị dĩ Thánh nhân do nan chi, Cố Chung vô nan hỹ.

Chương 63: Làm mà không làm, Lo mà không lo, Nếm mà không mùi. Xem lớn như nhỏ, coi nhiều như ít Lấy đức báo oán. Làm việc khó, bắt nơi chỗ dễ. Làm việc lớn, bắt nơi chỗ nhỏ. Việc khó trong đời khởi nơi chỗ dễ. Việc lớn trong đời Khởi nơi chỗ nhỏ. Bởi vậy thánh nhân, Suốt đời không làm chi lớn, Nên mới thành được việc lớn, Kẻ hứa dễ, ít tin được. Kẻ xem gì cũng dễ ắt gặp nhiều cái khó. Vậy nên Bậc thánh nhân xem việc gì cũng khó, Nên trọn đời không gặp gì khó cả.

Chương 64: Kì an dị trì, Kì vị triệu dị mưu. Kì tuý dị phán, Kì vi dị tán. Vi chi ư vị hữu. Trị chi ư vị loạn. Hạp bão chi mộc. Sinh ư hào mạt. Cửu tằng chi đài. Khởi ư luỹ thổ. Thiên lí chi hành, Thỉ ư túc hạ. Vi giả bại chi. Chấp giả thất chi. Thị dĩ thánh nhân, Vô vi cố vô bại, Vô chấp cố vô thất, Dân chi tùng sự Thường ư cơ thành nhi bại chi. Thận chung như thỉ, Tác vô bại sự. Thị dĩ thánh nhân Dục bất dục Bất quí nan đắc chi hoá; Học bất học, Phục chúng nhân chi sở quá. Dĩ phụ vạn vật chi tự nhiên Nhi bất cảm vi.

Chương 64: Vật yên tịnh, dễ cầm, Chưa bày điềm, dễ lo; Vật mềm dễ tan tác; Vật nhỏ, dễ phân tán. Ngăn ngừa khi chưa hiện, Sửa trị khi chưa loạn. Cây to một ôm, Khởi sinh tại gốc nhỏ. Đài cao chính tầng, Khởi đầu nhúm đất con. Đi xa nghìn dặm, Khởi đầu một bước chân. Làm thì hư, Giữ thì mất. Bởi vậy thánh nhân, Không làm nên không hư, Không giữ, nên không mất. Người dân mà làm, Gần thành thì bại. Dè sau như trước, Ắt không hư hại. Vậy nên thánh nhân. Muốn mà không muốn. Không quí của khó được. Học mà không học, Giúp chúng nhân hối mà trở về. Giúp vạn vật sống theo tự nhiên. Mà không dám mó tay vào.

Chương 65: Cổ chi thiện vi Đạo giả, Phi dĩ minh dân, Tương dĩ ngu chi. Dân chi nan trị Dĩ kì trí đa. Cố. Dĩ trí trị quốc, Quốc tri tặc. Bất dĩ trí trị quốc, Quốc chi phúc. Tri thử lưỡng giả diệc khẻ thức. Thường tri khẻ thức, Thị vị Huyền đức. Huyền đức, thâm hĩ, viễn hĩ. Dữ vật phản hĩ, Nhiên hậu mãi chí đại thuận.

Chương 65: Đời xưa, kẻ khéo thi hành Đạo, Không làm cho dân “khôn lanh” Mà làm cho dân “thực thà” Dân mà khó trị, Vì nhiều trí mưu. Bởi vậy Lấy trí mà trị nước, Là cái vạ cho nước. Không lấy trí mà trị nước, Là cái phúc cho nước. Biết hai điều đó, là biết làm mô thức. Thường biết làm mô thức, Nên gọi là Huyền đức. Huyền đức thì sâu, thẳm. Nhân đó, muôn vật trở về. Rồi sau mới đến chỗ đại thuận.

Chương 66: Giang hải sở dĩ năng vi bách cốc vương giả Dĩ kì thiện hạ chi. Cố Năng vi bách cốc vương. Thị dĩ dục thượng dân, tất dĩ ngôn hạ chi Dục tiên dân tất dĩ thân hậu chi Thị dĩ thánh nhân Xử thượng nhi dân bất trọng Xử tiền nhi dân bất hại Thị dĩ thiên hạ lạc thôi nhi bất yếm Dĩ kì bất tranh Cố Thiên hạ mạc năng dữ chi tranh.

Chương 66: Sóng biển sở dĩ làm đặng Vua trăm hang. Vì nó khéo đứng dưới thấp Nên Làm vua đặng trăm hang. Vậy nên Muốn ngồi trên dân, hắn lấy lời mà hạ mình Muốn đứng trước dân, hẳn lấy mình để ra sau Vậy nên thánh nhân Ở trên dân mà không hay nặng. Ở trước dân mà dân không thấy hại. Vì thế thiên hạ không chán, lại còn đẩy tới trước Bởi vì đó không tranh, Nên thiên hạ không cùng tranh với đó được.

Chương 67: Thiên hạ giai vị ngã Đạo đại tự bất tiếu. Phù duy đại, Cố Tự bất tiếu. Nhược tiểu cửu hĩ, Kì tế dã phù! Ngã hữu tam bửu Trì nhi bảo chi: Nhất viết từ; Nhị viết kiệm; Tam viết bất cảm vi thiên hạ tiên: Từ cố năng dũng, Kiêm cố năng quảng. Bất cảm vi thiên hạ tiên, Cố năng thành khí trưởng. Kim xá từ thả dũng, Xá kiệm thả quảng. Xá hậu thả tiên Tử hĩ. Phù từ dĩ chiến tắc thắng Dĩ thủ tắc cố. Thiên tướng cứu chi, Dĩ từ vệ chi.

Chương 67: Thiên hạ đều gọi Đạo ta là lớn mà dường như không giống chi cả. Bởi nó Lớn nên Nó không giống chi cả Nhược bằng Nó giống vật chi Thì Nó đã nhỏ lâu rồi! Ta có ba vật báu, hằng nắm giữ và ôm ấp: Một là “Từ”; Hai là “Kiệm”; Ba là “Không dám đứng trước thiên hạ” Từ mới có Dũng, Kiệm mới có rộng, Không dám đứng trước thiên hạ thì được Ngôi cao Nay, nếu bỏ Từ để được Dũng, bỏ Kiệm để được Rộng, bỏ Sau để đứng trước là chết vậy Lấy Từ mà tranh đấu thì thắng; Lấy Từ mà cố thủ thì vững. Trời mà muốn cứu ai, Lấy Từ mà giúp đó.

Chương 68: Tướng giỏi không dùng vũ lực, Chiến sĩ giỏi không giận dữ. Khéo thắng địch là không tranh với đó. Khéo dùng người là hạ mình giúp đó. Đó là cái đức của sự không tranh. Đó là cái thuật của sự dùng người. Đó là hợp với chỗ cùng cực của Đạo Trời vậy.

Chương 68: Thiện vi sĩ giả bất vũ, Thiện chiến giả bất nộ. Thiện thắng địch giả bất dữ. Thiện dụng nhân giả vi chi hạ, Thị vị bất tranh chi đức. Thị vị dụng nhân chi lực. Thị vị phối thiên cổ chi cực.

Chương 69: Dụng binh hữu ngôn: Ngô bất cảm vi chủ nhi vi khách, Bất cảm tiến thốn nhi thối xích: Thị vị hành vô hành Nhương vô tí, Nhưng vô địch, Chấp vô binh. Hoạ mạc đại ư khinh địch, Khinh địch cơ táng ngô bảo Cố Kháng binh tương gia, Ai giả thắng hĩ.

Chương 69: Dụng binh có câu: Thà làm khách, hơn làm chủ. Thà thối một bước, hơn tiến một tấc. Đó gọi là: bước mà không đi tới; Nhượng mà không xăn tay; Bắt giặc mà không đối địch; Cầm giữ mà không binh khí. Không hoạ nào lớn bằng khinh địch. Khinh địch thì mất của báu. Nên hai bên giao binh, Kẻ nhường là thắng .

Chương 70: Ngô ngôn Thậm di tri, Thậm dị hành. Thiên hạ Mạc năng tri, Mạc năng hành. Ngôn hữu tông, Sự hữu quân. Phù duy vô tri, Thi dĩ bất ngã tri. Tri ngã giả hi, Tắc ngã giả quí. Thị dĩ thánh nhân Bị hạt hoài ngọc.

Chương 70: Lời của ta Rất dễ hiểu Rất dễ làm. Thế mà thiên hạ không hay hiểu, không hay làm. Lời của ta có gốc Việc của ta có chủ. Vì thiên hạ không hiểu được cái chỗ đó, Nên không hiểu được ta. Hiểu ta, ít kẻ, Nên ta mới quí Vì vậy bậc thánh nhân Ngoài mặc bó vải, mà lòng đầy châu ngọc.

Chương 71: Tri bất tri thượng, Bất tri tri bệnh. Phù duy bệnh bệnh, Thị dĩ bất bệnh. Thánh nhân bất bệnh, Dĩ kì bệnh bệnh, Thị dĩ bất bệnh.

Chương 71: Biết mà cho là không biết, thì cao, Không biết mà cho là biết, thì bệnh. Biết đó là bệnh, Thì không bệnh nữa. Thánh nhân không bệnh, Vì biết đó bệnh, Nên không bệnh nữa.

Chương 72: Dân chi uý uy, Tắc đại uy chí. Vô hiệp kì sở cư, Vô yếm kì sở sinh. Phù duy bất yếm, Thị dĩ bất yếm. Thị dĩ thánh nhân, Tự tri bất tự kiến. Tự ái bất tự quí. Cố Khử bỉ thủ thử.

Chương 72: Dân mà không sợ cái đáng sợ, Tất cái sợ lớn phải đến. Đừng chê hẹp chỗ ở của mình, Đừng chán đời sống của mình. Vì ta không chê, Nên ta không chán. Bởi vậy thánh nhân, Biết mình mà không tự xem là sáng. Yêu mình mà không quí mình. Nên Bỏ đây mà giữ đó.

Chương 73: Dũng ư cảm tắc sát, Dũng ư bất cảm tắc hoạt. Thử lưỡng giả hoặc lợi hoặc hại. Thiên chi sở ố, Thực tri kì cố? Thị dĩ thánh nhân do nan chi. Thiên chi đạo: Bất tranh nhi thiện thắng. Bất ngôn nhi thiện ứng Bất triệu nhi tự lai Xiển nhiên thiện mưu. Thiên võng khôi khôi, Sơ nhi bất thất.

Chương 73: Cái dũng của sự dám làm thì chết, Cái dũng của sự không dám làm thì sống. Hai cái đó, hoặc có lợi, hoặc có hại. Cái chỗ ghét của Trời, Ai hay được duyên cớ? Bậc thánh cũng cấp chỗ khó đó! Đạo của Trời: Không tranh mà lại thắng; Không nói mà có kẻ nghe; Không gọi mà tự đến; Thong thả mà xong việc. Lưới trời lồng lộng Thưa mà chẳng lọt.

Chương 74: Dân bất uý tử, Nại hà dĩ tử cụ chi? Nhược sử dân thường uý tử Nhi vi kì giã Ngô đắc chấp nhi sát chi. Thục cảm? Thường hữu tư sát giả sát. Phù đại tư sát giả sát, Thị vị đại đại tượng trác. Phù đại đại tượng trác giả, Hi hữu bất thương kì thủ hĩ.

Chương 74: Dân bất uý tử, Làm sao lấy chết doạ đó. Nhược bằng khiến dân thường sợ chết. Và lại có người phạm pháp, Ta bắt được và giết đi, để không ai dám vi phạm Ai dám làm việc đó? Thường có Đấng Tư sát để mà giết. Nay ta lại thế Đó mà giết, Có khác nào thế tay thợ đẽo. Thế tay thợ đẽo Ít thấy chẳng bị đứt tay.

Chương 75: Dân chi cơ, Dĩ kì thượng thực thuế chi đa, Thị dĩ cơ. Dân chi nan trị. Dĩ kì thượng chi hữu vi. Thị dĩ nan trị. Dân chi khinh tử, Dĩ kì cầu sinh chi hậu Thị dĩ khinh tử. Phù duy vô dĩ sinh vi giả. Thị hiền ư quí sinh.

Chương 75: Dân mà đói, Là vì trên bắt thuế nhiều. Nên mới đói. Dân mà khó trị, Là vì trên dùng đạo hữu vi Nên mới khó trị. Dân mà khinh chết, Là vì trọng cầu sự sống. Nên mới khinh chết. Kẻ nào không làm gì cả để sống Ngoan hơn kẻ cố “làm” để sống

Chương 76: Nhân chi sinh dã nhu nhược. Kì tử dã kiên cường. Vạn vật thảo mộc chi sinh dã nhu thuý, Kì tử dã khô kháo; Cố Kiên cường giả, Tử chi đồ; Nhu nhược giả, Sinh chi đồ. Thị dĩ binh cường tắc bất thắng, Mộc cường tắc chiết. Cố Kiên cường xử hạ. Nhu nhược xử thượng.

Chương 76: Người khi mới sinh thì mềm yếu; Mà khi chết thì cứng và mạnh. Vạn vật cây cỏ mới sinh thì mềm dịu; Mà khi chết thì khô héo. Nên Cứng và mạnh là bạn của chết; Mềm và yếu là bạn của sống. Ấy nên binh mạnh thì không thắng; Cây mạnh thì ắt gãy. Ấy nên Cứng và mạnh ở bậc dưới Mềm và yếu ở bậc trên.

Chương 77: Thiên chi Đạo kì du trương cung dư? Cao giả ức chi, Hạ giả cử chi; Hữu dư giả tổn chi; Bất túc giả bổ chi. Thiên chi Đạo: Tổn hữu dư nhi bổ bất túc. Nhân chi đạo tắc bất nhiên: Tổn bất túc dĩ phụng hữu dư. Thục năng hữu dư dĩ phụng thiên hạ? Duy hữu Đạo giả. Thị dĩ thánh nhân; Voi nhi bất thị, Công thành nhi bất xử, Kì bất dục kiến hiền.

Chương 77: Đạo Trời ư? khác nào cây cung giương lên: Chỗ cao thì ép xuống, Chỗ thấp thì nâng lên. Có dư thì bớt đi. Không đủ thì bù vào. Đạo của Trời: Bớt chỗ dư bù chỗ thiếu Đạo của Người thì không vậy: Bớt chỗ thiếu bù chỗ dư. Ai đâu có dư để bù cho thiên hạ. Nếu không phải kẻ đã được Đạo! Bởi vậy thánh nhân: Làm mà không cậy công, Công thành rồi không ở lại, Không muốn ai thấy tài hiền của mình

Chương 78: Thiên hạ nhu nhược, Mạc quá ư thuỷ, Nhi công kiên cường giả, Mạc chỉ năng thắng. Kì vô dĩ dị chi. Nhu thắng cương, Nhược thắng cường. Thiên hạ mạc năng tri, Mạc năng hành. Thị dĩ thánh nhân vân:Thọ quốc chi cấu, Năng vi xã tắc chủ. Thọ quốc bất tường, Năng vi thiên hạ vương. Chánh ngôn nhược phản..

Chương 78: Dưới trời, mềm yếu, không chi hơn nước thắng được vật cứng không chi hơn đó được Không chi thay đó được. Mềm thắng cứng, Yếu thắng mạnh. Dưới trời không ai không biết, Nhưng không ai có thể làm được. Bởi vậy thánh nhân nói: Dám nhận lấy bụi bặm của nước, Mới có thể làm được chủ xã tắc. Dám nhận lấy sự không may của nước Mới có thể làm vua thiên hạ. Lời ngay nghe trái ngược.

Chương 79: Hoà đại oán, tất hữu dư oán, An khả dĩ vi thiện. Thị dĩ thánh nhân Chấp tả khế nhi bất trách ư nhân. Hữu đức tư khế, Vô đức tư triệt. Thiên Đạo vô thân, Thường dữ thiện nhân.

Chương 79: Hoà được oán lớn, vẫn còn oán thừa, Sao cho thế là phải? Ấy nên thánh nhân Cầm tờ hợp ước bên trái mà không trách người. Kẻ Đức thì hợp lại, Người không Đức thì phản ra. Đạo Trời không thân ai, Thường gia ân cho người lành.

Chương 80: Tiểu quốc quả dân. Sử hữu thập bách chi khí nhi bất dụng Sử dân trọng tử nhi bất viễn tỉ Tuy hữu chu dư, Vô sở thừa chi. Tuy hữu giáo binh, Vô sở trần chi. Sử dân phục kiết thằng nhi dụng chi. Cam kì thực, Mĩ kì phục, An kì cư, Lạc kì tục. Lân quốc tương vọng, Kê khuyển chi thinh tương văn, Dân chi lão tử bất tương vãng lai.

Chương 80: Nước nhỏ, dân ít, Dù có mười hay trăm thứ binh khí, cũng không cho dùng đến Khiến cho dân sợ chết, mà không đi xa. Tuy có thuyền xe, Không chỗ ngồi lên. Tuy có giáp binh, Cũng không cho dùng đến.Khiến dân dùng lại cách gút dây. Ăn món ngon của nơi đó, Mặc đồ đẹp của nơi đó, Yêu nơi mình ở đó, Vui với phong tục của đó. Nước gần cùng trông nhau, Tiếng gà chó cùng nghe chung, Dân đến già, chết không qua lại nhau.

Chương 81: Tín ngôn bất mĩ, Mĩ ngôn bất tín. Thiện giả bất biện. Biện giả bất thiện. Tri giả bất bác, Bác giả bất tri. Thánh nhân bất tích, Kí dĩ vi nhân kỉ dũ hữu. Kí dĩ dữ nhân kỉ dũ đa. Thiên chi Đạo, lợi nhi bất hại. Thánh nhân chi Đạo, vi nhi bất tranh.

Chương 81: Lời thành thực không đẹp, Lời đẹp không thành thực. Người thiện không tranh biện, Người tranh biện không thiện. Người trí không học rộng, Người học rộng không trí Bậc thánh nhân không thu giữ, Càng vì người, mình càng thêm có, Càng cho người, mình càng thêm nhiều. Đạo của Trời, lợi mà không hại. Đạo của Thánh nhân, làm mà không tranh.

Đạo đức kinh Đại La Quán | 29/12/2021 Có một vật hỗn độn mà thành trước cả trời đất. Nó yên lặng, vô hình, đứng một mình mà không thay đổi vĩnh cửu, vân hành khắp vũ trụ không ngừng, có thể coi nó là mẹ của vạn vật trong thiên hạ. Ta không biết tên nó là gì, tạm đặt tên cho nó là đạo. Đạo mà diễn tả được thì đó không còn là đạo bất biến nữa, tên mà gọi ra được thì đó không còn là tên bất biến nữa.

(Ta gọi tiếng “trâu” để chỉ con trâu là do quy ước từ xưa đến nay, tiếng “trâu” không phải là tên bất biến. Nếu từ xưa ta quy ước gọi tiếng “bò” để chỉ con trâu thì ta sẽ gọi con trâu là “bò”. Đạo thì không như vậy. Đạo bất biến nên ta không thể diễn tả rõ ràng được, chỉ có thể dùng trực giác để hiểu).

Đạo trời không tranh mà khéo thắng, không nói mà khéo đáp, không gọi mà vạn vật tự chuyển động, bình thản vô tâm mà khéo sắp đặt mọi việc. Đạo trời không thiên vị ai, luôn giúp đỡ cho người lương thiện. Lưới trời lồng lộng, tuy thưa nhưng khó lọt (Thiên võng khôi khôi, sơ nhi bất thất).<câu của Bao Công!>

Không tên là gốc trời đất, có tên là mẹ vạn vật. Đạo trời ví như cánh cửa khép mở, vạn vật từ đó đi ra rồi lại trở về đó. Đạo có tính chất trừu tượng, nó không có hình thù cụ thể, không thể nắm rõ, không sáng ở nơi rực rỡ, không mờ ở nơi tối tăm và cũng không có tiếng động. Đạo vĩnh viễn không có tên gọi. Vạn vật chuyển động theo một vòng tròn khép kín. Tất cả bắt đầu từ “có”, có lại bắt đầu từ “không”. Lời nói hợp đạo nghe như ngược đời.

Đạo lớn bị bỏ rồi mới có nhân nghĩa, mưu trí xuất hiện rồi mới có trá ngụy, gia đình bất hòa rồi mới sinh ra hiếu thảo, nước nhà rối loạn rồi mới có tôi trung. Đạo ức chế vật cao, nâng đỡ vật thấp. Đạo trời lấy chỗ thừa mà đắp vào chỗ thiếu hụt. Đạo người thì lấy của người nghèo mà thêm cho người giàu, đây chính là nguồn gốc của sự hỗn loạn. Người khôn ngoan chỉ muốn một điều là không muốn gì cả.

Trời có đạo mà xanh, đất có đạo mà yên, thần có đạo mà linh, biển nhờ có đạo mà đầy, vạn vật có đạo mà thành, đế vương có đạo mà được thiên hạ.

Lời nói chân thật thì không hoa mỹ, lời nói hoa mĩ thì không chân thật. Người thiện thì không mắc lỗi nên không cần phải biện bạch, người nào phải biện bạch cho mình là người “không thiện”. Người biết thì không nói, người nói là người không biết [tri bất ngôn, ngôn bất tri].

Người ta sinh ra thì mềm yếu mà khi chết thì cứng lại. Thảo mộc sinh ra thì mềm dịu mà khi chết đi thì lại khô cứng. Cho nên cứng rắn, cáu giận là biểu hiện của chết, mềm yếu, khiêm nhường là dấu hiệu của sống. Binh mạnh thì không thắng, cây cứng thì lại bị chặt. Cứng mạnh thì phải ở dưới, mềm yếu lại được ở trên.

Răng cứng thì chóng gãy, lưỡi mềm thì bền lâu – Lão Tử

Mạnh về dám làm [can đảm, cương cường] thì chết, mạnh về không dám làm [thận trọng, nhu nhược] thì sống. Hai cái đó cùng là mạnh mẽ, mà một cái thì được lợi, một cái lại bị hại; ai mà biết được tại sao trời lại ghét cái quả cảm, cương cường ? Danh dự với sinh mệnh, cái nào mới thật sự quý ? Người khôn ngoan không bao giờ vì trọng cái danh hão mà xem nhẹ tính mạng mình.

Lời hứa dễ dàng thì khó tin, người nào cho việc gì cũng dễ làm thì sẽ gặp nhiều cái khó. Cho nên người hiểu đạo coi việc gì cũng khó mà rốt cuộc không gặp cái gì khó. “Không” có nghĩa là “không có gì” nhưng phải “có cái gì” thì mới có cái “không có”. Trong tự nhiên, ngay cả những việc khó khăn nhất cũng có thể thực hiện theo cách dễ dàng, việc lớn thành tựu từ những hành động nhỏ hơn. Người khôn ngoan đạt những thành tựu vĩ đại là nhờ biết chia nhỏ hành động của mình.

Cái gì ở yên thì dễ nắm, giòn thì dễ vỡ, nhỏ thì dễ phân tán. Ngăn ngừa sự tình từ khi chưa manh nha, trị loạn từ khi chưa thành hình. Cây lớn sinh ra từ một cái mầm nhỏ; tháp cao chín tầng khởi đầu từ một sọt đất, đi xa ngàn dặm bắt đầu từ một bước chân. Thường gần tới lúc thành công thì lại dễ thất bại, vì không cẩn thận như lúc ban đầu, dè sau như trước thì không hỏng việc.

Người hiểu đạo trị thiên hạ theo chính sách “vô vi” luôn giữ thái độ điềm đạm. Xem cái nhỏ cũng như cái lớn, cái ít như nhiều, lấy đức báo oán. Giải quyết việc khó từ khi còn dễ, thực hành việc lớn từ khi còn nhỏ [vì việc khó trong thiên hạ khởi từ chỗ dễ, việc lớn khởi từ nhỏ]. Cho nên người đắc đạo trước sau không làm việc gì lớn mà thực hiện được việc lớn. Người đắc đạo làm việc mà không tư lợi.

Trời đất bất nhân, coi vạn vật như chó rơm; thánh thần bất nhân, coi trăm họ như chó rơm [Luật thiên nhiên không có tình thương của con người, cứ thản nhiên, vô tâm với vạn vật, mùa xuân tươi tốt, mùa đông điêu tàn…].

Khoảng giữa trời đất như cái ống bễ lò rèn; hư không mà không kiệt, càng chuyển động hơi lại càng ra. Càng nói nhiều lại càng khốn cùng, không bằng giữ sự yên tĩnh.

Người giản dị nhất thì không phải là người giản dị.

Người khiêm tốn nhất thì không phải là người khiêm tốn – Lão Tử

Muốn cho vật gì thu rút lại thì tất hãy mở rộng nó ra đã. Muốn cho ai yếu đi thì tất hãy làm cho họ mạnh lên đã. Muốn phế bỏ ai thì tất hãy đề cử họ lên đã. Muốn cướp lấy vật gì thì tất hãy cho đã. Hiểu như vậy là sâu kín mà sáng suốt. Vì nhu nhược thắng cương cường.

Người đánh xe giỏi không xông bừa tới trước. Người chiến đấu giỏi không giận dữ, khéo thắng địch là không tranh với địch, khéo dùng người là hạ mình ở dưới người. Đó là cái đức của sự không tranh, đó là cái khéo của sự dùng người, đó là hợp với chỗ cùng cực của Đạo Trời.

Ngũ sắc làm người ta mờ mắt; ngũ âm làm người ta ù tai; ngũ vị làm người ta tê lưỡi, hưởng thụ làm cho người ta mê muội, vàng bạc làm cho hành vi người ta xấu xa. Cho nên bậc đắc đạo cầu no bụng mà không cầu vui mắt, bỏ cái xa xỉ, đa dục mà chọn cái chất phác, vô dục. Bậc đắc đạo bận áo vải thô mà ôm ngọc quý trong lòng.

Trời đất vĩnh cửu. Trời đất vĩnh cửu được là vì không sống riêng cho mình, nên mới trường sinh được.

Người đắc đạo đặt thân mình ở sau mà thân lại được ở trước, đặt thân mình ra ngoài mà thân mới còn được. Như vậy chẳng phải vì họ không tư lợi mà thành được việc riêng của mình ư?

Người cực khéo thì dường như vụng. Người nói giỏi thì dường như ấp úng. Cử động thì thắng được lạnh. Nhưng yên tĩnh thì thắng được nóng. Vậy cứ thanh tĩnh thì mọi vật sẽ đâu vào đấy.

Người quân tử gặp thời thì mặc áo gấm mà ngồi xe ngựa, không gặp thời thì mặc áo vải thô mà đi chân đất. Người tốt thật sự không ý thức được tính thiện trong việc làm của mình, trái lại kẻ dại dột luôn cố gắng tỏ ra là mình tốt.

Không trọng người hiền để dân không tranh, không quý của hiếm để dân không trộm cắp, không phô bày cái gợi ham muốn để lòng dân không loạn.

Chính trị của thánh nhân là làm cho dân lòng thì hư tĩnh, bụng thì no, không ham muốn, không tranh giành, xương thì mạnh.

Khiến cho dân không biết, không muốn, bọn thông minh, mưu trí thì không dám hành động. Theo chính sách “vô vi” thì mọi việc đều yên ổn.

Không học thì không phải lo. Đem cái hữu hạn xét cái vô hạn, há chẳng phải là ngốc lắm sao? Càng theo học thì mỗi ngày dục vọng, lòng “hữu vi” càng tăng, theo đạo thì mỗi ngày dục vọng càng giảm, lòng “vô vi” càng tăng.

Con người có ba vật báu mà tôi ôm giữ cẩn thận, một là lòng nhân ái, hai là tính tiết kiệm, ba là không dám đứng trước thiên hạ. Vì nhân ái mà sinh ra dũng cảm, vì tiết kiệm mà sinh ra sung túc, rộng rãi, vì không dám đứng trước thiên hạ mà làm chủ được thiên hạ.

Nếu không nhân ái mà mong được dũng cảm, không tiết kiệm mà mong được rộng rãi, không chịu đứng sau mà tranh đứng trước người thì tất hỏng việc. Trời muốn giúp ai thì cho người đó lòng nhân ái để tự bảo vệ, lấy lòng nhân ái mà giúp người đó.

Người sáng suốt nghe đạo thì cố gắng mà thi hành, người thường nghe đạo thì nửa tin nửa ngờ, người tối tăm nghe đạo thì cười rộ. Nếu không cười thì đạo đâu còn là đạo nữa

Vật cực mềm mà lại thắng được vật cực cứng [nước chảy đá mòn]. Nước là vật cực mềm, nó luôn tìm chỗ thấp mà tới [khiêm nhường], ngày đêm chảy không ngừng, bốc lên thì thành mưa, chảy xuống thì thành sông rạch, thấm vào lòng đất để nuôi vạn vật. Nó không ngừng biến đổi, lại sinh ra mọi loài. Nó không tranh với ai, lựa chỗ thấp mà tới, gặp cái gì cản thì nó uốn khúc mà tránh đi, cho nên đâu nó cũng tới được. Đạo cũng ví như nước vậy.

Yếu thắng được mạnh, mềm thắng được cứng, ai cũng biết như vậy nhưng không ai thực hành được.

Vật bén nhọn thì dễ gẫy. Giữ cho chậu đầy hoài, chẳng bằng thôi đi; con dao cố mài cho bén thì lại không bén lâu. Nghèo hèn chính là gốc của giàu sang. Vàng ngọc đầy nhà [kim ngọc mãn đường], sao mà giữ nổi ? Nên biết khi nào là đủ [tri túc]. Giàu mà kiêu căng, khoe khoang là tự rước họa vào thân.

Ba mươi nan hoa cùng qui vào một cái bánh xe, nhưng chính nhờ khoảng trống không trong cái bánh mà xe mới dùng được. Nhồi đất sét để làm chén bát, nhưng chính nhờ cái khoảng trống không ở trong mà chén bát mới dùng được. Đục cửa, cửa sổ để làm nhà, chính nhờ cái trống không đó mà cửa nhà mới dùng để ra vào được, nhờ có cửa sổ mà nhà không tối.

Vậy ta tưởng cái “hữu” [bánh, chén bát, nhà] có lợi cho ta mà thực ra cái “vô” mới làm cho cái “hữu” có ích.

Vinh hay nhục thì lòng cũng sinh ra rối loạn, sợ vạ lớn thì sinh ra rối loạn. Là vì vinh thì được tôn, nhục thì bị hèn; được thì lòng rối loạn [mừng rỡ mà!]; mất thì lòng rối loạn [rầu rĩ mà!]; cho nên mới bảo là vinh, nhục sinh ra rối loạn. Vậy phải làm sao ? Chúng ta sỡ dĩ sợ vạ lớn là vì chúng ta có cái thân. Nếu chúng ta quên cái thân mình đi, thì còn sợ gì lòng rối loạn nữa ?!

Cho nên người nào coi trọng sự hy sinh thân mình cho thiên hạ, thì có thể tin cậy vào kẻ đó được.

Người nào giữ được đạo thì không tự mãn, không cố chấp, cũng không tự ái. Vì vậy nên mới có thể bỏ cái qua cái cũ mà chấp nhận cái mới được. Khi xem xét sự vật, không được quên mặt đối lập của nó. Nghĩ đến cái hữu hạn thì đừng quên cái vô hạn.

Đứng một chân thì không thể đứng được lâu, giang chân ra thì không thể đi được, tự biểu hiện thì không bao giờ chói lọi, tự kể công thì không có công, tự phụ thì chẳng khuyên bảo được ai, kẻ vẽ rắn thêm chân thì không trường tồn. Thái độ đó được ví như thức ăn thừa, ung nhọt, người người đều ghét. Thiên bất dung gian.

Cho cái đẹp là đẹp do đó mới có cái xấu; cho cái thiện là thiện do đó mới có cái ác. Là vì “có” và “không” sinh ra lẫn nhau, “dễ” và “khó” tạo nên lẫn nhau, cao thấp dựa vào nhau mà tồn tại.

Biết người là khôn, tự biết mình là người sáng suốt. Thắng được người là có sức mạnh, thắng được mình là kiên cường. Biết thế nào là đủ là người giàu; biết gắng sức là người có chí. Kẻ nào không rời bỏ những điều trên thì sẽ được lâu dài, chết mà không mất là trường thọ. Người hiểu đạo làm việc tuân theo quy luật tự nhiên, chỉ làm những việc cần thiết cho bản thân.

Hồn nhiên vô tư, vô dục như đứa trẻ mới sanh là có đức dày, ai cũng yêu quý. Đứa trẻ mới sinh độc trùng không chích, mãnh thú không ăn thịt, ác điểu không vồ. Xương yếu gân mềm mà tay nắm rất chặt, suốt ngày gào hét mà giọng không khản, như vậy là khí cực hòa.

Tuyệt thánh, bỏ mưu trí dân lợi gấp trăm; dứt nhân bỏ nghĩa, dân trở nên hiếu hòa; dứt trí khôn, bỏ lợi lộc, không còn trộm giặc.

Ba cái đó (mưu trí, nhân nghĩa, xảo lợi) vì chỉ là cái vẻ bên ngoài không đủ để trị dân nên phải bỏ; khiến cho dân quy về điều này: ngoài thì mộc mạc, trong thì giữ sự đơn giản, giảm tư tâm bớt dục vọng mới là tích cực.

Đạo trời không thiên vị ai, luôn ban ơn cho người có đức – Lão Tử

Giọng kính trọng khác với giọng xem thường bao nhiêu ? Thiện với ác khác nhau như thế nào ? Cái mọi người sợ ta không thể không không sợ. Vũ trụ thật rộng lớn, không thể nào hiểu hết được.

Mọi người hớn hở như dự bữa tiệc lớn, như mùa xuân dạo chơi; bậc đắc đạo điềm tĩnh, không lộ chút tình ý gì như đứa trẻ chưa biết gì, thản nhiên mà đi như không có nơi để về. Mọi người có thừa, riêng bậc đắc đạo như thiếu thốn, trong lòng thì trống rỗng! Mọi người đều có chỗ để dùng, riêng bậc đắc đạo luôn bảo thủ. Người hiểu đạo khác người mà quý mẹ của muôn loài (tức đạo).

Vạn vật tuần hoàn, trong dương có âm, âm cực dương sinh, có sinh ắt có tử, trăng tròn trăng khuyết. Vạn vật biến đổi rồi trở về với đạo. Từ xưa đến nay, đạo tồn tại hoài, nó sáng tạo ra vạn vật. Chúng ta do đâu biết được vạn vật ? Là nhờ đạo.

Có câu: “Khiêm tốn là gốc của cao quý”. Người khôn ngoan giữ lấy đạo làm phép tắc cho thiên hạ. Không tự biểu hiện cho nên mới sáng tỏ, không tự cho là phải nên mới chói lọi, không tự kể công nên mới là có công, không tự phụ cho nên mới hơn người. Vì không tranh với ai nên không ai tranh với mình được.

Có câu: “Cong (chịu khuất phục) thì sẽ được bảo toàn”, há phải hư ngôn! Nên chân thành giữ lấy đạo mà về với nó. Trong trời đất có bốn cái vĩ đại là Đạo, tự nhiên, trời đất và con người. Luật con người nên bắt chước tự nhiên, luật tự nhiên bắt chước luật của trời đất, luật trời đất bắt chước Đạo.

Ít nói thì hợp với tự nhiên. Cơn gió lớn không thể thổi suốt buổi sáng, cơn mưa lớn không kéo dài suốt ngày. Ai làm ra những cái ấy? Chính là do trời đất. Trời đất còn không thể lâu được, huống chi là con người ?

Vũ khí là vật gây lo sợ, ai cũng ghét cho nên người hiểu đạo không dùng binh khí. Chỉ dùng đến nó khi bất đắc dĩ, khi bảo vệ hòa bình, mà dùng đến thì điềm đạm là hơn cả. Chiến thắng mà vui mừng tức là thích giết người. Thích giết người thì không trị được thiên hạ. Chỗ nào đóng quân thì gai góc mọc đầy. Sau cuộc chinh chiến tất có mất mùa.

Việc lành thì trọng bên trái, việc dữ thì trọng bên phải. Giết hại nhiều người thì nên lấy lòng thương tiếc mà khóc, chiến thắng thì nên lấy tang lễ mà xử. Thắng mà không bức người, vì vật mạnh thì có lúc suy. Nếu không như vậy thì là trái Đạo. Trái Đạo thì sớm bị tiêu diệt. Trị nước phải được tiến hành cẩn thận, giống như việc nấu cá nhỏ. Người khôn ngoan làm việc mà không bao giờ xảo trá, tư lợi.