Sách Lão Giáo/Lý thuyết Lão giáo

Đạo

Lão tử cho rằng

Đạo là nguồn gốc của vạn vật. Đức là biểu hiện cụ thể của Đạo trong từng vật .

Vạn vật có đạo mà hình thành

Trời có đạo mà xanh, đất có đạo mà yên, thần có đạo mà linh, biển nhờ có đạo mà đầy, vạn vật có đạo mà thành, đế vương có đạo mà được thiên ha.

Đạo trong sự trình bày của Lão Tử (609 trước CN) là một khái niệm trừu tượng chỉ cái tự nhiên, cái có sẵn một cách tự nhiên . Từ đây, Lão Tử suy ra triết lý sống tối ưu là muốn làm việc gì cũng phải theo lẽ tự nhiên . Làm gì cũng phải hòa nhập với tự nhiên, theo tự nhiên mà tiến hóa

Người thuận Đất, Đất thuận Trời, Trời thuận Đạo, Đạo thuận Tự nhiên.

Đức

Đạo sinh ra vạn vật, nhưng làm cho vật nào hình thành ra vật ấy và tồn tại được trong vũ trụ là do Đức. Nếu Đạo là cái Tĩnh vô hình thì Đức là cái Động hữu hình của Đạo. Nếu Đạo là bản chất của vũ trụ thì Đức là sự cấu tạo và tồn tại của vũ trụ .

Lý Vô Vi

Vô vi

Vô vi có nghĩa là không làm gì trái với tự nhiên . Làm việc gì cũng thuận theo tự nhiên , phải cùng tự nhiên mà tiến hóa

Người thuận Đất, Đất thuận Trời, Trời thuận Đạo, Đạo thuận Tự nhiên

Triết lý vô vi áp dụng vào đời sống cá nhân là

Chỉ vì không tranh nên thiên hạ không ai tranh nổi với minh .

Áp dụng vào đời sống xã hội, Lão Tử không tán thành lối cai trị cưỡng chế, áp đặt đương thời, ông nói muốn dân yên ổn thì cai trị một nước phải giống như kho một nồi cá nhỏ

Cá nhỏ nên để yên, không cạo vẩy, không cắt bỏ ruột, khi kho không quấy đảo – cạo, cắt, khuấy đảo chỉ tổ làm cho cá nát

Lý Vô vi

bao gồm: Vô cầu, Vô tranh, Vô đoạt, Vô chấp.

Vô cầu, giúp ta vô vọng,

xa lìa vọng tưởng điên đảo.

Vô tranh, giúp ta vô đại,

xa lìa ý tưởng hơn thua, cao thấp.

Vô đoạt, giúp ta vô thủ,

xa lìa ý tưởng có, không, còn, mất.

Vô chấp, giúp ta vô ngại,

xa lìa ý tưởng trược thanh.

Lão giáo với triết lý Vô Vi khi áp dụng vào chính trị có nhiều điểm tương đồng với chủ nghĩa vô chính phủ và chủ nghĩa tự do vì nó cho rằng xã hội sẽ tốt đẹp hơn nếu không bị tầng lớp cai trị áp đặt những ý muốn chủ quan của mình lên xã hội . Lý Vô vi ít nhiều có sự tương đồng với Tánh Không.

Thí dụ

Đại trí nhược ngu	Trí lớn giả ngu	Người khôn có chí lớn thường giả ngu để tránh dòm ngó của người đời
Dĩ tỉnh chế động	Lấy tỉnh thắng động	Người khôn lấy tỉnh thắng động . Giử cho tâm tư bình tỉnh để quan sát sự việc, đánh giá mọi biến hoá của sự việc để khỏi gánh lấy thất bại
Dĩ nhu chế cượng	Lấy mềm thắng cứng	Răng cứng thì chóng gãy, lưỡi mềm thì bền lâu