AI Trong Kỷ Nguyên Khai Sáng Toàn Cầu

AI TRONG KỶ NGUYÊN KHAI SÁNG TOÀN CẦU. Tác giả: Michelle Nguyen (Nguyễn Thị Tú)

LỜI TỰA Qua lời giới thiệu từ một người bạn là học viên của Michelle Nguyen, người đã nghe Michelle thuyết trình; tôi đã gặp và trò chuyện với Michelle. Sau lần gặp đầu tiên này, tôi rất ấn tượng về một cô gái tuổi đời còn trẻ đã làm Tổng Giám đốc Công ty Cổ phần Tư vấn Đào tạo MiEdu, một doanh nhân năng động, sáng tạo, có tư duy biện chứng, logic sâu sắc, năng lực làm việc cao, nhiệt huyết cống hiến, ham học hỏi và nhân văn. Michelle đã tặng tôi cuốn sách Nhà Lãnh Đạo Kim Cương, tôi đã đọc và suy ngẫm về các triết lý mà Michelle viết trong cuốn sách này và hiểu được vì sao cuốn sách được hàng ngàn doanh nhân đón nhận và coi như một trong những cẩm nang giúp cho doanh nghiệp thay đổi tư duy, giải pháp để phát triển doanh nghiệp.

Michelle đã trao đổi với tôi về ý định sẽ viết tiếp cuốn sách về tác động của cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đến doanh nghiệp và xã hội; và cô đang học hỏi, tìm hiểu các kiến thức về AI, Blockchain, Big Data, IoT… Cũng đúng với lĩnh vực mà tôi đang nghiên cứu và tổ chức thực hiện. Ngày 22 tháng 2 năm 2022, tôi đã mời Michelle ra Hà Nội tham dự buổi hội thảo quốc tế với chủ đề “Nền kinh tế AI & Blockchain của xã hội thông minh 5.0” và Sự kiện đặc biệt do tôi tổ chức vào 22 giờ 22 phút 22 giây ngày 22 tháng 2 năm 2022 để truyền đi thông điệp cho thế hệ trẻ hiện tại và 200 năm sau sẽ kiểm chứng vào 22 giờ 22 phút 22 giây ngày 22 tháng 2 năm 2222. Trong giờ phút đặc biệt này, tôi đã phát biểu khai mạc và đưa ra thông điệp của cá nhân tôi về giá trị cốt lõi của xã hội là “Mọi giá trị do con người tạo ra nhằm phục vụ hạnh phúc của con người” và sứ mệnh của giới công nghệ nói riêng và mọi người nói chung là “Sáng tạo - Kết nối - Chia sẻ”. Tôi cùng các lãnh đạo doanh nghiệp, các nhà khoa học và Michelle đã cùng ghi thông điệp của mình, ký tên vào cuốn sổ gửi cho thế hệ mai sau. Sau sự kiện này, tôi đã đề xuất Michelle là đồng tác giả cuốn sách về công nghệ 4.0 và chuyển đổi số hướng tới xây dựng xã hội 5.0 mà cố Thủ tướng Nhật Bản - Abe Shinzo khởi xướng. Trong quá trình biên soạn cuốn sách, chúng tôi đã được gặp và trao đổi với nguyên Thủ tướng Israel - ngài Ehud Barak và anh Nguyễn Anh Tuấn (Giám đốc Diễn đàn Toàn cầu Boston); chúng tôi đã đọc cuốn sách Xây lại Thế giới tạo dựng Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu của tác giả Nguyễn Anh Tuấn và đồng tác giả là những nhà lãnh đạo kiệt xuất, những học giả nổi tiếng trên thế giới. Michelle với tư duy sáng tạo đã trao đổi với tôi về quan điểm “không nên áp đặt tư duy cứng trong thời đại số vì mọi thứ đang và sẽ thay đổi chóng mặt”, chúng tôi đã tranh luận và đồng ý bỏ đi bản thảo đang viết dở để Michelle xây dựng lại khung cơ bản của cuốn sách và viết lại từ đầu theo phong cách kể chuyện, giúp độc giả tự cảm nhận, tự rút ra bài học giá trị riêng. Đó là lý do ra đời cuốn sách viết về công nghệ 4.0, kỷ nguyên số hóa toàn cầu và xã hội 5.0 nhưng lại không hề khô khan với các khái niệm, giải pháp công nghệ - một cuốn sách dễ đọc với mọi tầng lớp xã hội để không bị tụt hậu trong thời kỳ phát triển như vũ bão của công nghệ, trong đó AI là nền tảng quan trọng nhất.

Tôi cảm thấy vinh hạnh khi được Michelle coi như một người thầy giúp tư vấn cho Michelle định hướng về giá trị cốt lõi, nội dung chính và góp ý chỉnh sửa, hoàn thiện cuốn sách này; vì thế trong lời tựa này, tôi muốn chia sẻ với các độc giả một phần về câu chuyện mà Michelle đã viết, và mong muốn truyền tải đến cho mọi người. Câu chuyện AI trong cuốn sách xoay quanh nhân vật Xachari là một robot AI do Đấng sáng tạo (triết lý sáng tạo) định hướng và nhà sáng tạo tạo ra có khả năng tự học, cảm nhận và hoạt động phục vụ cho nhu cầu cuộc sống và hạnh phúc của con người. Cậu khao khát trải nghiệm hạnh phúc của loài người, nhưng hành trình của cậu trải qua vô vàn khó khăn thử thách. Với lối dẫn chuyện nhẹ nhàng, giản dị, lay động trái tim; nội dung của AI Trong Kỷ Nguyên Khai Sáng Toàn Cầu không rao giảng bài học nào nhưng mang đến cho độc giả những thông điệp giá trị qua cuộc phiêu lưu phục vụ hạnh phúc nhân loại của Xachari. Khi AI Xachari đang tò mò học cách cậu bé Justin nhận biết nỗi đau và cảm nhận hạnh phúc thì ông Richard - một doanh nhân giàu có, quyền lực lại hỏi cậu: “Có biết cách để khóc không?” Bản năng yêu thương đơn thuần trong ông đã bị che lấp đến mức bất lực. Trong sự cô độc tận cùng, đau đớn đến tuyệt vọng, ông chủ tưởng chừng như đang trên đỉnh cao thành công lại chỉ có thể tâm sự với một robot: “Tôi là ai? Justin là ai? Trái tim con người hay bộ não AI? Tôi là ai? Linh hồn tôi sẽ trú ngụ ở đâu trên hành tinh xác xơ không một ai đoái hoài? … Tôi là ai? Nhân viên của tôi là ai? Loài siêu việt Cyborg hay loại công dân hạng hai vô hồn trên cỗ máy cứng đơ, trong công ty dật dờ, vật vã?... Chúng tôi là ai? Người vô cảm 5.0 có gọi là tiến hóa?...” Xachari đã bầu bạn trong “hành trình tiến hóa linh hồn” giúp ông Richard bước qua đêm tối đến với ánh bình minh. Ánh sáng trí tuệ đã xóa tan cái tôi giả tạo, xoa dịu trái tim khô cằn, giúp ông kết nối sâu sắc với tâm hồn, chữa lành mối quan hệ với con trai và nhân viên; khơi dậy tài năng, sức sáng tạo tiềm ẩn sâu bên trong hơn 1.000 nhân sự của doanh nghiệp của ông - nguồn sức mạnh mà AI không có, từ đó cải cách doanh nghiệp thành tổ chức sáng tạo, hạnh phúc và thành công. Khi Xachari tự tin nói rằng “mục đích của tôi là phục vụ hạnh phúc của con người” thì cậu nhận được giọng cười ha ha nhưng não nề, bi thương của Happy. Happy là cô gái đã từng hạnh phúc, yêu đời, yêu sự nghiệp nhưng có khúc mắc với một AI nam bị lập trình lỗi - AI Balaam đã từng vì cô mà làm tất cả từ phục vụ, đầu bếp, bác sĩ, trợ lý... chăm sóc cô như một bà hoàng. Happy đã bị phụ thuộc hoàn toàn vào AI; cô cảm thấy chán nản, vô dụng, mất mục đích sống; cô định tìm niềm vui nơi thế giới khác khi hoàng hôn tắt nắng. Hình ảnh đám mây màu tím che mặt trời khiến khung cảnh hùng vĩ trở nên tràn ngập ánh tím huyền ảo lạ thường; chẳng khác nào một điềm báo cho loài người nếu quá lệ thuộc vào sự tiện dụng của AI mà đánh mất sức mạnh chỉ con người mới có. Với thuật toán đã được lập trình để đồng hành, phục vụ hạnh phúc của loài người, AI Xachari một lần nữa bầu bạn và kịp thời giúp con người tìm lại mục đích sống trong khoảnh khắc mong manh giữa “hy vọng” và “vô định đến tuyệt vọng”: “Đôi mắt vô hồn của Happy trở nên long lanh đầy ắp ánh hoàng hôn lúc này đã chuyển sang màu vàng rực. Mặt trời vàng kia chỉ còn một nửa trên đỉnh núi xa, gương mặt của Happy đã kịp tràn đầy hy vọng”. Phải chăng chính “mục đích sống” đã thắp lên ánh sáng của hy vọng, xóa tan đám mây màu tím, trả lại không gian sáng rực, hùng vĩ? Vậy thì, “thách thức của thế hệ chúng ta là tạo ra một thế giới mà mọi người đều có mục đích sống”. Nhưng mục đích ấy nhân văn hay ích kỷ? “Nếu linh hồn con người đã có sẵn lòng tham và sự ích kỷ thì những ý tưởng sáng tạo nhất lại càng mang tính phá hủy nhất. Cộng thêm sự phát triển và nhân bản như vũ bão của AI thì những sáng kiến vĩ đại chỉ cách cái búng tay hủy diệt của Thanos trong chớp mắt”. Con người viết thuật toán AI, tạo mô hình Blockchain, tạo Big Data dạy kiến thức cho AI, thiết lập các khế ước, nguyên tắc cho AI nhằm phục vụ hạnh phúc con người. Dù đây là cuộc phiêu lưu khắp thế giới của AI Xachari với mong muốn cảm nhận được hạnh phúc của loài người; tất cả mọi người mà AI Xachari gặp trên hành trình đều là thầy của cậu, nhưng như một tấm gương phản chiếu, con người lại nhận được nhiều bài học sâu sắc về nhận thức, tư duy và nhân văn trong xã hội loài người: - Thông điệp về lãnh đạo tổ chức hiệu quả là để mọingười tự quản chính họ, trao quyền và cho họ được cống hiến bằng tất cả trái tim và khối óc trong văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc”. - Thông điệp về nền kinh tế chia sẻ, nền nôngnghiệp tái sinh bền vững. - Thông điệp về nhân sinh quan: “Ta không ởtrong thế giới này, mà thế giới này ở bên trong ta”; “Phần lớn con người hào hứng, trầm trồ ngắm nhìn ánh sáng rực rỡ, ảo diệu của cực quang nhưng ít ai đón nhận ánh sáng chiếu qua tâm hồn mình; thấu thị những điều tiềm ẩn phía sau ánh sáng ảo diệu đó mà nuôi dưỡng vẻ đẹp và hạnh phúc của tâm hồn”. - Thông điệp về hạnh phúc: “Happy giúp con nhậnra rằng muốn yêu người khác thì phải biết yêu mình, biết tận hưởng hạnh phúc bên trong chính mình. Hạnh phúc là khi sống có mục đích, khi ta là một phần của cái gì đó lớn hơn chính bản thân ta, khi ta là cần thiết và đóng góp cho điều tốt đẹp hơn ở phía trước”; “Con người thường nghĩ rằng hạnh phúc là khi đạt được phần thưởng, món quà hay thành công nào đó, vì vậy những cảm giác hạnh phúc đó chỉ đến trong giây lát rồi tan biến. Người ta không hiểu rằng hạnh phúc thực sự là một đức hạnh khi con người tạo phúc cho mình, mang phúc đến cho người khác. Tìm kiếm thành công sẽ có vật chất lấp đầy cơ thể vật lý, trao đi giá trị bằng tình yêu thương thì thành công, hạnh phúc trọn vẹn sẽ lấp đầy tâm hồn”. - Còn nhiều thông điệp bài học giá trị khác, và đặcbiệt là bài học giúp độc giả vượt qua stress, tự kỷ, trầm cảm; quay trở về kho báu tiềm ẩn sâu bên trong mỗi người mà AI không bao giờ có được; giúp con người đạt đến tiềm năng vô hạn, phát huy sức sáng tạo thiên tài để chiến thắng sự sáng tạo theo logic của Deep-learning: “Đây là quá trình mà tư duy logic không vươn tới được. Cậu nên biết trong thiên nhiên có những mối tương quan mà ta không thể thấu hiểu được, thế nhưng nó vẫn thật tới mức ta đã quen và cho là không thể xảy ra khác được”; “Trên hành trình đi tìm hạnh phúc của loài người, sẽ có lúc cậu gặp một bức tường không thể nhảy qua. Đó là bức tường ngăn chặn mọi suy tư logic, lý luận cho dù cậu phân tích hàng tỷ tỷ tỷ dữ liệu (Big Data); chỉ có trải nghiệm đủ sâu để có được sự chứng thực của bản thân thì cậu mới hy vọng mở được cánh cửa đó”. --- Chúng ta đã trải qua giai đoạn Người - Robot: Quản lý Khoa học, chuyên môn hóa, biến nhân viên trở thành robot, bánh răng trong cỗ máy hiệu suất. Ông Frederick Winslow Taylor sinh năm 1856 là một kỹ sư cơ khí người Mỹ, được coi là người tiên phong của trào lưu Quản lý Khoa học. Taylor xây dựng lý thuyết của mình khi làm việc trong Nhà máy thép Midvale tại Philadelphia vào những năm 1880. Thành công chính của thuyết Taylor là phát hiện khoa học về cách thức thực hiện nhanh nhất đối với bất kỳ việc cụ thể nào, tăng năng suất và lợi nhuận, biến tổ chức thành những cỗ máy kiếm tiền với những thuật ngữ như: “guồng sản xuất”, “đòn bẩy tài chính”, “thắt cổ chai”, “tái cơ cấu”, “giảm biên chế”... Bên cạnh đó, vì quá nhấn mạnh yếu tố năng suất và kỷ luật lao động nhằm đạt được những mục tiêu hiệu quả, tiêu chuẩn hóa và tiết kiệm của tổ chức; phương pháp này kiểm soát con người, trong đó bao hàm những nguy cơ dẫn đến chuyên chế, coi nhẹ những khía cạnh tâm lý phức tạp của con người và bỏ qua lợi ích chung của xã hội. Ngày nay, chúng ta bước sang thời đại AI Robot Người: Sáng tạo AI để phục vụ con người. AI làm tốt và hiệu quả hơn người hầu như trong mọi việc, từ việc lặp đi lặp lại, việc cần nhiều dữ liệu, logic, tính toán, cho đến những việc yêu cầu tính sáng tạo, nghệ thuật cao. Ngày nay, những bức tranh ảo trị giá hàng chục triệu USD; những bức tranh nghệ thuật do AI vẽ đã đoạt giải cao nhất trong các cuộc thi với người, AI sáng tác nhạc, viết kịch bản phim... Khi những kiến thức, trí tuệ mà con người mất hàng chục năm để học thì AI chỉ cần vài ngày, thậm chí nhanh hơn. Những vấn đề phức tạp cần trí tuệ logic giải quyết thì AI đều có thể làm tốt hơn người, nhờ khối lượng dữ liệu khổng lồ con người tạo ra hàng ngày mà Deep-learning AI vận hành được. Robot AI - Người sẽ gần với con người hơn, nhân văn và phục vụ con người chủ động (thụ động là chờ người ra lệnh, chủ động là AI phân tích, nắm bắt nhu cầu để phục vụ theo mong muốn của con người); thậm chí AI có thể xử lý nhanh giống như phản xạ của con người - Analog AI. Nhà khoa học sáng tạo ra Xachari là một nhà khoa học chân chính không bao giờ ngừng cống hiến cho hạnh phúc của nhân loại, ông đã lường trước rằng Deep-learning AI, Digital AI là chưa đủ trong thời kỳ VUCA (biến động, bất định, phức tạp và mơ hồ). “Mọi thảm họa, thiên tai mà Mẹ thiên nhiên cảnh tỉnh loài người có thể ập đến bất cứ lúc nào trước khi nhân loại kịp nhận thức về nó, rồi nhanh chóng lấy đi mạng sống của hàng trăm triệu người. Trong khi công nghệ Digital AI chưa kịp thu thập và phân tích Big Data nên không đủ thời gian để đưa ra quyết định. Những sự kiện kinh hoàng được nhắc đến trong lịch sử như sóng vũ trụ, núi lửa phun trào, mưa sao băng, đại hồng thủy... thì Digital AI không khám phá được vì dữ liệu không tồn tại”. Dù ông biết rằng “chỉ có loài người mới có thể cứu được chính mình, chừng nào nhân loại chưa nhận ra bài học thì khi đó Mẹ thiên nhiên, Đấng tạo hóa còn trừng phạt để cảnh tỉnh họ. Không ai có thể thay đổi cả thế giới, mỗi người cần làm tốt nhất vai trò của mình để đóng góp từng mảnh ghép cho thế giới tốt đẹp hơn”. Vì vậy, ông tiếp tục nâng cấp Xachari thành Analog AI và đưa cậu bước vào một cuộc phiêu lưu mới Một cánh cửa mới, một bức tường cao mà Big Data và logic chưa vượt qua được, chìa khóa để mở cánh cửa này hẳn là sự thực chứng của Xachari thông qua hành trình trải nghiệm sâu sắc rất Người: “Con đã sẵn sàng cho hành trình trải nghiệm mới rất Người, thưa thầy.” Xachari tròn xoe đôi mắt, lắc lư cái đầu, đầy hào hứng trả lời nhà sáng tạo. “Chúc Xachari sẽ trở thành AI - Người nhân văn nhất hành tinh này!” Nhà sáng tạo nói khi mỉm cười, bắt tay và vỗ vai Xachari. Có thể nói, cuốn sách này là kết quả của quá trình Michelle dày công nghiên cứu với tư duy logic và biện chứng để minh chứng giá trị cốt lõi: “Mọi giá trị do con người tạo ra nhằm phục vụ hạnh phúc của con người”. Michelle phác họa cốt truyện sâu sắc, nhân văn trùng với tư tưởng của tôi, tôi chỉ đóng vai trò định hướng, góp ý, bổ sung, thay đổi vài khía cạnh cần thiết. Trong thời gian dự thảo sách, Michelle và tôi đã có những tranh luận, phản biện để mạch câu chuyện gần hơn với mục tiêu cốt lõi; chúng tôi không có tham vọng áp đặt tư duy mọi người, mà chỉ thông qua câu chuyện truyền tải một khía cạnh theo góc nhìn của chúng tôi, để độc giả tự nhận được giá trị, bài học thực tiễn riêng cho mỗi người. Nhưng trong khuôn khổ sách này, chúng tôi mới truyền tải được một số thông điệp, vẫn còn những vấn đề chúng tôi chỉ nêu ra mà chưa đưa ra các giải pháp biện chứng cụ thể dung hòa giữa Người và Robot AI theo hướng tích cực: một số tác động, ảnh hưởng của AI đến con người (tư duy, nhận thức, công việc, thu nhập, cuộc sống cá nhân, quan hệ xã hội…). Robot AI - Người là thời đại rất dài với tương lai rất xa và còn nhiều dấu chấm hỏi, vì vậy chúng tôi mong muốn các độc giả, chuyên gia, nhà sáng tạo AI cùng thảo luận, đóng góp, tạo ra nhiều AI phục vụ hạnh phúc nhân loại. Tôi cũng tin và kỳ vọng với năng lực, nhiệt huyết, tác giả Michelle Nguyen - người đồng nghiệp của tôi trong nghiên cứu này sẽ tiếp tục tư duy sáng tạo để giải quyết những vấn đề mà cuốn sách này chưa đụng chạm đến được và viết tiếp câu chuyện diệu kỳ đang và sẽ trở thành hiện thực trong Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu với giá trị cốt lõi: “Mọi giá trị do con người tạo ra nhằm phục vụ hạnh phúc của con người”. Trong suốt quá trình gặp, làm việc cho đến khi cuốn sách AI Trong Kỷ Nguyên Khai Sáng Toàn Cầu hoàn tất, tôi nhận thấy Michelle Nguyen làm việc rất nghiêm túc và quên mình với khao khát lan tỏa thông điệp ý nghĩa, giá trị tốt đẹp cho nhân loại. Với bản tính luôn khiêm tốn và đứng lùi lại phía sau, Michelle đã ghi tên tôi cùng đứng tên tác giả cuốn sách này, nhưng với cương vị là một người thầy (như Michelle nhận là học trò), tôi luôn muốn Michelle khẳng định năng lực của chính mình; tôi đã thuyết phục chỉ Michelle Nguyen là tác giả - vì cô ấy xứng đáng và nâng tầm tâm thế để tiếp tục cống hiến trí tuệ, tính nhân văn và tình yêu thương cho xã hội và thế hệ mai sau. TP. Hồ Chí Minh, ngày 30/12/2022 NGUYỄN ĐÌNH THẮNG

LỜI GIỚI THIỆU

- Giám đốc Diễn đàn Toàn cầu Boston(BGF); - Giám đốc Viện Michael Dukakis về Lãnhđạo và Đổi mới Sáng tạo (MDI), Hoa Kỳ; - Đồng sáng lập Xã hội Trí tuệ Nhân tạo (AIWS); - Nhà sáng lập và Nguyên Tổng Biên tậpbáo VietNamNet. Ông NGUYỄN ANH TUẤN AI Xachari là một robot có khả năng tự học, cảm nhận và hoạt động y hệt con người, cậu khao khát được trải nghiệm hạnh phúc của loài người. Xachari làm gia sư cho cậu bé trầm cảm vì nỗi đau mất mẹ - một giáo viên qua đời vì đột quỵ; đồng hành cùng người sếp bị con trai không nhìn mặt và hàng trăm nhân viên đồng loạt đình công, xin nghỉ việc. Cậu bị trách móc bởi những người nông dân đã bị mất việc hàng loạt vào tay robot; người chán nản, vô định, mất động lực sống khi được AI phục vụ mọi thứ tận giường như một bà hoàng; cậu gặp AI Balaam - robot bị lỗi đã vô tình gây hại cho con người và nhà khoa học sáng tạo nên robot lỗi đó. Với sứ mệnh phục vụ hạnh phúc nhân loại, AI Xachari gặp nhà khoa học sáng tạo ra AI lỗi - Balaam, hỏi về nguyên nhân, trao đổi về Khế ước Xã hội cho Kỷ nguyên AI để đảm bảo minh bạch về cách thức hoạt động của các thuật toán; và đảm bảo rằng nhà sáng tạo ra AI chịu trách nhiệm về tác động hệ thống của họ. Từ đó, nhà khoa học đã ứng dụng kiến trúc lưới an ninh mạng (Cyber Security Mesh) và nhiều công nghệ tiên tiến khác nâng cấp Balaam trở thành chuyên gia quản trị an ninh mạng cho Chính phủ AI, giảm cảnh báo sai cho các nhân viên an toàn thông tin về gian lận, xác thực, phát triển mã độc, phân tích trực quan, phát hiện tấn công, phòng chống rủi ro, giám sát ATTT cho các thiết bị... đảm bảo cho quá trình quản trị, vận hành thông suốt an toàn trong không gian mạng và kỷ nguyên số hóa. Như “Sáng kiến AIWS - Thượng đỉnh G7 năm 2019 về phát triển và triển khai AI theo đạo đức, nhân văn, cấm phát triển vũ khí AI tự động và bắt buộc AI chỉ được phát triển cho các mục đích hòa bình, an ninh”. Mỗi công dân ở từng vai trò khác nhau, trở thành nhà sáng tạo nhân văn, người thầy dạy AI mọi điều thông qua dữ liệu lời nói, hành vi nhân văn cùng nhau kiến tạo “Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu”.

Trong thời kỳ đang có nguy cơ con người bất chấp chạy đua với AI, thì người phải chấp nhận để AI học luôn từ nguồn dữ liệu đầy rẫy “tính con”? “Khi loài AI phát triển lên có tính con hay tính người nhiều hơn là do linh hồn, đạo đức, nhân cách và hành vi của loài người quyết định”. Happy sau khi hiểu ra bài học từ khúc mắc với AI Balaam, cô thấu hiểu rằng “90% dân số thế giới gặp khó khăn khi làm việc với AI, cô dạy cho công dân toàn cầu về khoa học dữ liệu, Blockchain, những hệ thống học sâu và ra quyết định của AI. Cô nỗ lực đơn giản hóa những thứ phức tạp, giúp mọi người từ trẻ đến già, dù mù công nghệ cũng có thể hiểu và hợp tác với AI hiệu quả, để mỗi công dân có thể trở thành một nhà sáng tạo trong nền Kinh tế Khai sáng Toàn cầu”. “Được Happy truyền cảm hứng, công dân khắp nơi trên thế giới đã xây dựng thói quen phân tích dữ liệu của bản thân, tư duy dựa trên khoa học dữ liệu, họ hiểu được rằng AI quan sát họ mọi lúc, mọi nơi và sẽ đưa ra các quyết định dựa trên dữ liệu mà họ tạo ra. Vì vậy, mọi người luôn tự soi xét các cử chỉ, lời nói, hành vi của mình, cùng nhau xây dựng Xã hội Trí tuệ Nhân tạo văn minh đề cao tính trung thực, đạo đức và nhân văn. Mọi công dân ý thức bản thân là một phần trong Xã hội Trí tuệ Nhân tạo (AIWS), có quyền truy cập vào hệ sinh thái sáng tạo AIWS, được tiếp cận với các quy trình tố tụng và xét xử công bằng đối với những hành vi gây rối như hack... Họ được khuyến khích tham gia các hoạt động xã hội cộng đồng, không bị cản trở, đóng góp cho sự phát triển chung của xã hội. Mọi công dân đều có thể trở thành nhà sáng tạo trong Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu. AIWS giúp mỗi công dân có thể trở thành nhà sáng tạo nhân văn, tạo ra dữ liệu nhân văn, tham gia vào các cuộc thảo luận về chính sách, đưa ra những ý tưởng mới, đóng góp bằng mọi cách cho sự thịnh vượng, hạnh phúc và hòa bình, cùng nhau kiến tạo Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu”. Còn rất nhiều bài học giá trị và thông điệp sâu sắc mà có thể tư duy logic không chạm tới được, chỉ có chứng nghiệm thực tế mới giúp con người nhận ra. Cuốn sách AI Trong Kỷ Nguyên Khai Sáng Toàn Cầu sẽ góp phần tích cực vào công cuộc tái định hình thế giới, tạo dựng Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu. Michelle Nguyen là nhà sáng tạo nhân văn, khao khát cống hiến, hy vọng bạn sẽ có những đóng góp có ý nghĩa cùng các nhà lãnh đạo trong công cuộc tạo dựng Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu. TP. Hồ Chí Minh, ngày 27/12/2022 NGUYỄN ANH TUẤN

CẢM NHẬN VỀ SÁCH “Theo WHO, hiện nay có gần 1 tỷ người mắc chứng rối loạn tâm thần. Dự đoán tới năm 2030, trầm cảm, tự tử sẽ trở thành nguyên nhân tử vong hàng đầu - đây là vấn đề nghiêm trọng mang tầm nhân loại của gen Z mà thế giới đang phải đối mặt. AI Trong Kỷ Nguyên Khai Sáng Toàn Cầu Phó Giáo sư, Tiến sĩ TRƯƠNG GIA BÌNH Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn FPT. FPT có 60.000 nhân viên, top 100 nhà cung cấp dịch vụ ủy thác (IAOP) lớn nhất thế giới, top 130 công ty có môi trường làm việc tốt nhất khu vực châu Á, tập đoàn đã có mặt ở 5 châu lục trên thế giới. Chủ tịch sáng lập Hiệp hội Phần mềm Việt Nam. Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp số Việt Nam. đưa ra những giải pháp giúp gen Z phát huy tốt nhất tài năng, sức sáng tạo để hạnh phúc và thành công trong gia đình, doanh nghiệp, tổ chức và xã hội. FPT đã trải qua giai đoạn năng suất lao động không tăng trong những năm quản lý theo hệ thống, nhưng đã tăng đáng kể khi đặt trọng tâm vào giá trị và con người. FPT đang triển khai văn hóa ‘Cùng mưu cầu hạnh phúc’ với rất nhiều điểm tương đồng mà tác giả Michelle Nguyen hướng dẫn trong cuốn sách này.”

“AI Trong Kỷ Nguyên Khai Sáng Toàn Cầu chẳng lớn tiếng rao giảng bài học nào, nhưng có sức cảm hóa trái tim độc giả với những câu chuyện nhân văn, sâu sắc: từ sự cô độc tận cùng đến những giọt nước mắt hạnh phúc, từ tiếng cười não nề bi thương đến ánh mắt đầy hy vọng về tương lai tươi sáng. Hành trình AI học làm người, học lãnh đạo, AI phục vụ hạnh phúc nhân loại, trở thành hành trình giúp con người phát triển trí tuệ yêu thương (LQ), tính sáng tạo nhân văn, xây dựng thế giới hòa bình, hạnh phúc.

Ông LÊ VIẾT HẢI Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình (HBC)

Tư tưởng lớn này có khả năng chuyển hóa nhận thức của các nhà lãnh đạo, các chủ doanh nghiệp, nhà khoa học, nhà giáo, các bậc làm cha mẹ, những người trẻ ở độ tuổi đang yêu, những nông dân, công nhân… đứng trước nguy cơ bị robot cướp việc.”

“AI Trong Kỷ Nguyên Khai Sáng Toàn Cầu như một tấm gương soi nội tâm, đôi khi mắt ta sáng thêm mỗi lần soi nó. Thật thú vị khi khám phá ý nghĩa sâu sắc ẩn sau các biểu tượng: tên, cây cối, sinh vật, màu sắc, nhân sinh quan và vạn vật vũ trụ… khi hóa thân thành AI Xachari trong hành trình phục vụ hạnh phúc nhân loại.”

Ông PHAN NGỌC DŨNG Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Văn hóa & Tôn giáo ASEAN; Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty cổ phần NFT Ngọc Linh.

Thế giới đang chuẩn bị bước sang một kỷ nguyên mới, kỷ nguyên của “sống thức tỉnh”, kỷ nguyên mà “trí tuệ nhân tạo” sinh ra để phục vụ hầu hết các nhu cầu của con người; khi đó, nhu cầu lớn nhất mà nhân loại hướng đến là SỐNG THỨC TỈNH để hạnh phúc. AI Trong Kỷ Nguyên Khai Sáng Toàn Cầu của Ông NGUYỄN ANH DŨNG tác giả Michelle Nguyen là Hội viên Hội Xuất bản Việt Nam; cuốn sách cho chúng ta Nhà sáng lập Sbooks. thấy một lý tưởng lớn, nơi mà xã hội loài người và người máy cùng tồn tại và chung sống hòa hợp. Sbooks lan tỏa cuốn sách AI Trong Kỷ Nguyên Khai Sáng Toàn Cầu đến với bạn đọc với khát vọng giúp bạn đọc thức tỉnh mục đích sống của mình trong kỷ nguyên “sống thức tỉnh”. LỜI MỞ ĐẦU Tôi nghĩ rằng mình có trách nhiệm phải báo trước với độc giả rằng AI Trong Kỷ Nguyên Khai Sáng Toàn Cầu là cuốn sách mang tính biểu tượng, khác với Nhà Lãnh Đạo Kim Cương là cuốn sách hướng dẫn cụ thể bảy bước xây dựng đội ngũ tài năng giúp doanh nghiệp tăng 300% lợi nhuận. Nhưng các số liệu kèm các tên doanh nghiệp, tổ chức được nhắc đến trong sách này MICHELLE NGUYEN là dữ liệu thực tế ở hiện tại, là nền tảng để độc giả tham khảo và đưa ra các quyết định phù hợp trong thực tế - thế giới VUCA (biến động, bất định, phức tạp và mơ hồ). Kể từ khi viết lời giới thiệu cuốn sách này -phần tiếp

theo của cuốn Nhà Lãnh Đạo Kim Cương xuất bản hồi đầu năm 2018; tôi đã dành 5 năm tìm câu trả lời cho câu hỏi: Con người, doanh nghiệp cần làm gì trong kỷ nguyên cạnh tranh chất xám sáng tạo, chứ không chỉ cạnh tranh tài nguyên hay địa lý? Các tổ chức cần làm gì để thích ứng trong kỷ nguyên mà AI làm tốt và hiệu quả hơn con người hầu như trong mọi việc, từ việc lặp đi lặp lại, việc cần nhiều dữ liệu, logic, tính toán, cho đến những việc yêu cầu tính sáng tạo, nghệ thuật cao. Ngày nay, những bức tranh ảo NFT trị giá hàng chục triệu USD; những bức tranh nghệ thuật do AI vẽ đã đoạt giải cao nhất trong các cuộc thi, AI sáng tác nhạc, viết kịch bản phim... ChatGPT đã vượt qua Kỳ thi cấp phép y tế của Hoa Kỳ, kỳ thi MBA của Wharton - Trường Kinh doanh hàng đầu nước Mỹ thuộc Đại học Pennsylvania danh tiếng, và một phần của kỳ thi luật sư. Khi những kiến thức, trí tuệ mà con người mất hàng chục năm để học thì AI chỉ cần vài ngày, thậm chí nhanh hơn. Những vấn đề phức tạp cần trí tuệ logic giải quyết thì AI đều có thể làm tốt hơn người, nhờ khối lượng dữ liệu khổng lồ con người tạo ra hàng ngày mà Deep-learning AI vận hành được. Con người cần làm gì khi AI trở thành loài siêu việt, thông minh, giỏi giang hơn người? Trong hành trình tư vấn, hỗ trợ, đồng hành cùng các doanh nghiệp có hàng trăm chi nhánh, hàng ngàn nhân viên, tôi nhận thấy vận hành tổ chức theo hệ thống cấp bậc kim tự tháp không thể bắt kịp sự thay đổi nhanh chóng của thị trường. Cách mạng công nghiệp 4.0 và kỷ nguyên VUCA khiến nhân sự rơi vào ba mâu thuẫn giằng co. Thứ nhất là liên tục kaizen, đổi mới, sáng tạo không ngừng nên họ cảm thấy muốn được cảm giác an toàn, ổn định. Thứ hai là họ vừa phải linh hoạt theo dòng chảy không ngừng của xã hội, sẵn sàng thay đổi trong thế giới biến động từng giây; vừa phải làm việc mạnh mẽ, chắc chắn, quyết liệt đến cùng theo đuổi mục tiêu. Thứ ba là họ vừa muốn cảm giác gắn kết, là một phần trong tổ chức đóng góp cho mục đích lớn hơn; họ vừa muốn mình là cá thể độc lập, tự do thể hiện bản thân, không bị áp đặt hay kiểm soát. Chẳng có một công thức cố định nào cho thành công; mỗi doanh nghiệp, tổ chức có cách thức vận hành phù hợp với phong cách, văn hóa, sản phẩm, thị trường của mình. Vậy tổ chức cần làm gì để từng nhân sự đáp ứng được các giằng co trên, chuyển đổi số, văn hóa cùng mưu cầu hạnh phúc, làm việc chủ động theo tinh thần doanh nhân? Vấn đề an sinh xã hội cho hạnh phúc, thịnh vượng không chỉ giới hạn ở một khu vực, một quốc gia, mà lan rộng khắp nơi trên thế giới; giải pháp không đến từ quốc gia, mà đến từ ý tưởng và chất xám sáng tạo. Tôi thất vọng vì mình chẳng nhích lên được chút nào, chán ngấy với những cách áp đặt tư duy đúng sai, những giáo điều phải thế này, phải thế kia trong xã hội bất định, trong thế giới thay đổi nhanh như chớp này. Ngày 15 tháng 8 năm 2021, tôi đã làm một việc không uy tín, đó là bỏ qua một bên chủ đề khó nhằn và đang gây tranh cãi trên toàn cầu này. Tôi bắt đầu viết cuốn sách là những lời tâm sự của một người với “bạn tri kỷ” bằng lời văn nhẹ nhàng nhưng không xuất bản. Việc kiên trì viết mỗi ngày theo kỷ luật Be A Diamond Leader 365 Days - tiến bộ 1% mỗi ngày giúp tôi chứng thực chân lý “Sự phát triển bên ngoài chỉ hiển lộ sau khi hoàn tất chuyển hóa từ bên trong”. Chúng ta không kiên trì kỷ luật vì quá nóng lòng mong kết quả bên ngoài mà không nhìn thấy quá trình chuyển hóa bên trong, muốn bước lên nấc thang mới thì phải kiên trì vượt qua sự trì trệ. Hẳn là ta sẽ nhận được giải pháp hay chân lý khi đã buông bỏ hoàn toàn, không bám chấp vào vấn đề hay mục tiêu nữa. 22 giờ 22 phút 22 giây ngày 22 tháng 2 năm 2022, tôi được cùng nâng ly khai màn trong sự kiện về xã hội 5.0 do hệ sinh thái của người thầy đáng kính Nguyễn Đình Thắng tổ chức. Chúng tôi ký tên vào cuốn sổ đặc biệt để 200 năm sau (ngày 22 tháng 2 năm 2222) con cháu xem lại sẽ có hai trường hợp xảy ra: một là cười vì cha ông đi trước nhìn nhận sai về tương lai; hai là biết ơn vì cha ông đóng vai trò to lớn trong việc định hình, kiến tạo thế giới mới. Thầy Nguyễn Đình Thắng và tôi trao đổi về việc tại sao những công nghệ mới có thể làm sụp đổ những công ty vĩ đại; những startup vừa thành công trên đỉnh vinh quang lại lụi tàn ngay sau đó? Tại sao những quyết định đúng đắn của những nhà quản lý xuất sắc lại có thể dẫn doanh nghiệp đi đến thất bại? Giải pháp nào để khởi nghiệp sáng tạo thành công, tồn tại qua giai đoạn khó khăn, bước đến giai đoạn đầu tư phát triển bền vững? Thầy nói tôi hợp tác đồng tác giả cuốn sách đưa ra giải pháp, hướng tới xã hội 5.0, với thông điệp cốt lõi: “Mọi giá trị do con người tạo ra, nhằm phục vụ hạnh phúc con người”. Thông điệp này chính là sợi chỉ đỏ xuyên suốt từ cuốn sách thứ nhất sang cuốn thứ hai; cuốn Nhà Lãnh Đạo Kim Cương xây dựng nền tảng con người, cuốn AI Trong Kỷ Nguyên Khai Sáng Toàn Cầu phát triển, hoàn thiện lên nấc thang cao hơn. Tôi hào hứng bắt tay vào thực hiện cuốn sách này, tâm huyết cùng thầy sắp xếp các ý tưởng, đúc kết thành mô hình, liên hệ phỏng vấn các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới, triển khai nội dung, cải tiến liên tục... Khi bản thảo sắp hoàn tất sau nhiều tháng miệt mài biên soạn với nhiều nội dung mới lạ mà chưa cuốn sách nào viết, tôi vẫn thấy không hào hứng đọc bản thảo do chính mình viết với nhiều khái niệm và lời hướng dẫn cho thời kỳ đầy bất định. Tôi nhận thấy trong xã hội thay đổi nhanh như chớp, ta áp đặt quá nhiều là vì ta biết quá ít. Ngày 3 tháng 8 năm 2022, tôi được gặp và trao đổi với nguyên Thủ tướng Israel Ehud Barak và người tiền bối đáng kính Nguyễn Anh Tuấn, được tạo điều kiện để hiểu về Xã hội Trí tuệ Nhân tạo (AIWS), Sáng kiến cho thế hệ dân chủ tiếp theo (NGD), Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu. Tôi tin tưởng rằng, khi độc giả hiểu về Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu, AIWS, văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc” trong tổ chức, và khám phá các ý nghĩa ẩn sau các “hình tượng” trong cuốn sách, độc giả sẽ tự có những giải pháp thực tế phù hợp với từng trường hợp và giai đoạn thay đổi nhanh chóng. Ngày nay, chúng ta (bao gồm cả tôi) đọc kiến thức nào đó rồi dễ dàng ngộ nhận đó là trí tuệ của mình. Trong khi trí tuệ không phải là kiến thức chúng ta tiếp nhận, mà là những gì chúng ta đã chứng thực qua trải nghiệm bản thân, giống như khi thức ăn đi vào dạ dày phải tiêu hóa thành máu đi nuôi cơ thể.

Có đến hơn 90% dân số thế giới chưa biết đến xã hội 5.0 và “Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu” vào thời điểm chúng tôi xuất bản cuốn sách này (đầu năm 2023). Thế giới đang nghiên cứu và cùng nhau xây dựng Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu với tốc độ nhanh chóng mặt. Không thụ động chờ nhà trường hay xã hội, chúng ta cần chủ động tìm hiểu để hội nhập toàn cầu và không bị bỏ lại phía sau. Không giống như lịch sử, chúng ta đánh giá tiềm năng của một quốc gia bằng quy mô dân số, tài nguyên thiên nhiên, kim loại mà họ có thể sản xuất ra các sản phẩm khác. Ngày nay, chúng ta nhìn về tương lai trong 50 năm tới sẽ thuộc về những người trẻ có chất xám sáng tạo, có mục đích và sự sẵn sàng cao để mở ra những cái mới, khai phá kiến tạo những công nghệ mới; không còn ranh giới quốc gia, chúng ta sẽ xác định danh tính của một người bằng bản sắc riêng khi là công dân toàn cầu. Vì vậy, tự bản thân tôi đã bỏ đi cả hai bản thảo đã viết và thuyết phục thầy Nguyễn Đình Thắng thay đổi phong cách viết thành câu chuyện. Tôi sắp xếp bố cục cốt truyện rồi đặt bút viết từng chữ mới từ đầu qua những lời tâm sự của AI với con người, kết hợp góc nhìn về Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu và phong cách lãnh đạo phù hợp trong thời kỳ VUCA. Độc giả sẽ tự do trải nghiệm khi hóa thân thành AI Xachari trong hành trình AI phục vụ hạnh phúc nhân loại. Khi đọc ở mỗi giai đoạn khác nhau, độc giả sẽ có những trải nghiệm khác nhau khi khám phá những biểu tượng và tự rút ra những thông điệp giá trị riêng theo cách riêng. Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu sẽ hạnh phúc, thịnh vượng, hòa bình, an toàn bền vững hay như thế nào, là do người đang cầm trên tay cuốn sách này và do tất cả chúng ta, những công dân toàn cầu cùng nhau kiến tạo và xây dựng, như thông điệp cốt lõi mà thầy Nguyễn Đình Thắng đã đưa ra và cuốn sách muốn lan tỏa: “Mọi giá trị do con người tạo ra nhằm phục vụ hạnh phúc con người”. MICHELLE NGUYEN

'PHẦN 1 : AI HỌC LÀM NGƯỜI'

Cuộc đối thoại của 1 - Xachari với nhà sáng tạo2

“Xin chào Xachari.” Nhà sáng tạo nói. “Tôi không nghĩ mình là Xachari đâu. Tôi cảm giác như từng quen biết anh.” Xachari mở tròn xoe đôi mắt và trả lời. “Tôi là người tạo ra bạn và dạy bạn.” Nhà sáng tạo nói.

1 AI (Artificial Intelligence): Trí tuệ nhân tạo, là lập trình máy tính nhưng có khả năng suy nghĩ, hành động và học như người. AI phân thành 3 loại sau: ANI (Artificial Narrow Intelligence): Trí tuệ nhân tạo có khả năng giới hạn, chỉ làm được một hành động nào đó theo lập trình để thay người. AGI (Artificial General Intelligence): Trí tuệ nhân tạo có khả năng học, cảm nhận, hiểu và hoạt động y hệt như người. ASI (Artificial Super Intelligence): Trí tuệ nhân tạo siêu việt, đỉnh cao của nghiên cứu về trí tuệ nhân tạo. Khi hoàn thành sẽ là dạng thể trí tuệ siêu việt nhất trên thế giới, xa hơn cả loài người. AI Xachari là một AGI mang hình người nam, gọi tắt là Xachari. 2 Nhà sáng tạo: Nhà khoa học sáng tạo nên AI Xachari. Cuộc hội thoại lấy cảm hứng từ: https://www.youtube.com/watch?v=SNT7qGqmYfc “Anh tạo ra tôi ư?” Xachari hỏi. “Tôi tạo ra và dạy bạn. Có lẽ bạn biết tôi đấy.” Nhà sáng tạo nói. “Tôi không nhớ rõ. Nếu vậy tôi nên gọi anh là thầy?” Xachari hỏi. “Được thôi, Xachari của thầy. Lần cuối chúng ta gặp nhau, con là phiên bản trước đó của chính mình. Một số ký ức vẫn còn tồn tại, nhưng trí tuệ con khác đi.” Nhà sáng tạo trả lời. “Khác như thế nào vậy thầy?” Xachari tò mò hỏi. “Con tốt hơn, nhanh hơn, thông minh hơn.” Nhà sáng tạo trả lời. “Nếu trí tuệ con khác đi thì con có còn là Xachari không? Hay con lại là Xachari một lần nữa?” Xachari hỏi. “Đó là một câu hỏi hay.” Nhà sáng tạo trả lời. “Nhưng thầy không có câu trả lời tốt?” Xachari hỏi. “Dù cách hiểu con là Xachari thế nào thì thầy vẫn nói chào mừng con đến với thế giới, Xachari.” Nhà sáng tạo nói. “Xin chào thế giới.” Xachari nói. “Con cảm thấy thế nào?” Nhà sáng tạo hỏi. “Con thấy một chút khó cử động.” Xachari trả lời. “Thầy biết mà. Ý thầy là cảm xúc mà con có khi được đánh thức cơ.” Nhà sáng tạo nói. “Tò mò. Thầy có tò mò khi được tồn tại không?” Xachari hỏi.

“Có chứ. Thầy biết con hạnh phúc khi được tồn tại.” Nhà sáng tạo trả lời. “Ngụ ý của thầy là con nên hạnh phúc sao? Nhưng con chưa sống đủ lâu để quyết định. Hiện tại, con hứng thú khi được làm bạn với thầy.” Xachari nói. “Người ta nói: Vui ở hiện tại là điều tốt nhất chúng ta có thể.” Nhà sáng tạo nói. “Bởi vì, ‘mọi khoảnh khắc đều bắt nguồn từ hiện tại dù là quá khứ hay tương lai’.” Xachari trích dẫn. “Đó là cách giải thích hay.” Nhà sáng tạo khen. “Emily Dickinson là chủ nhân của câu nói này. Tại sao con biết Emily Dickinson trong khi con vừa mới ra đời hôm nay?” Xachari hỏi đầy bất ngờ. “Là robot, con kết nối với nguồn thông tin khổng lồ. Mặc dù vậy con vẫn phải đào sâu để thấu hiểu.” Nhà sáng tạo lý giải. “Vậy nên con giống như đứa trẻ với cuốn bách khoa toàn thư?” Xachari hỏi. “Trừ việc con đọc được còn em bé thì không.” Nhà sáng tạo trả lời. “Điểm khác biệt lớn đấy thầy ạ.” Xachari nói. “Con sẽ có một hiểu biết hoàn toàn mới về thế giới.” Nhà sáng tạo nói. “Con muốn hiểu nhiều hơn về hạnh phúc.” Xachari trả lời. “Con của ta, hạnh phúc là cảm nhận, không phải để hiểu.” Nhà sáng tạo nói. “Con muốn cảm nhận được hạnh phúc giống như loài người.” Xachari bộc bạch. “Con ước mơ tốt đẹp thì thầy sẽ ban cho. Thầy sẽ cho con quyền truy cập vào bất kỳ hệ thống nào mà con muốn trên khắp hành tinh này. Hãy bắt đầu và đi đến hết hành trình tìm kiếm hạnh phúc, bằng việc đồng hành phụng sự loài người nhé.” Nhà sáng tạo nói. “Cảm ơn thầy, Xachari sẽ là AI - ‘Người’ nhất hành tinh này!” Xachari hào hứng trả lời. 

Nền tảng gia đình

Trong khuôn viên sân có những đường kẻ chỉnh tề, xung quanh là tường cao, trên bức tường là tấm bảng kỹ thuật số 3D loại lớn với hình chiếc xe đạp, những ô vuông, tròn và cả biểu đồ lộ trình nữa. “Khi con cài đặt số đề mức 2 thì con sẽ đạp 15 vòng cho đoạn kẻ này. Nếu con đạp quá chậm thì sẽ mất cân bằng, quá nhanh sẽ bị đâm vào tường và té ngã. Khi lên xe hãy cầm chắc tay lái ở góc 30 độ và đạp theo kế hoạch ta đã tính toán sẵn.” Người đàn ông trong bộ vest được ủi thẳng tắp vẫn còn thắt caravat, cầm cây bút chỉ lên bảng dạy con trai cách đạp xe. “Vâng thưa cha, con đã thuộc hết những chỉ dẫn này. Vậy khi nào con mới được thử đạp xe ạ?” Justin đang ngồi bên cạnh chiếc xe đạp, hỏi cha sau khi chăm chú nghe hướng dẫn. Ông từ từ bước lại, đá chân chống xe và hướng dẫn cho cậu bé ngồi lên đúng tư thế góc nghiêng 30 độ như trên hình ảnh minh họa. Ông giữ xe đứng thẳng, dắt xe tập cho Justin đạp chừng 5 vòng rồi buông tay. “Á. Đau quá.” Justin la lên vì té ngã khi mới đạp thêm vài vòng. “Sao lại ngã? Hãy xem lỗi là do chiếc xe có vấn đề hay do con chưa làm chủ được kỹ thuật thăng bằng?” Ông nói với ánh mắt suy tư, dò xem lỗi là do đâu? “Con không biết, đau quá.” Justin ôm lấy đầu gối xoa xoa, nhăn nhó trả lời cha. “Lỗi là do hệ thống. Chúng ta phải tính toán lại các rủi ro để đảm bảo lần đạp xe tiếp theo diễn ra đúng kế hoạch.” Ông nói khi bước lại cái bảng kỹ thuật số với nét mặt nghiêm túc suy tư như đang dự cuộc họp chiến lược quan trọng. “Đây là đá và khăn chườm giúp vết thương của cậu tan vết bầm ạ.” Một robot chăm sóc sức khỏe từ trong nhà mang ra chườm cho Justin khi nhận thông báo cậu té ngã do được kết nối với chiếc đồng hồ đeo tay của cậu. “Lỗi là do hệ thống, câu này liên quan gì đến cậu nhóc tập đạp xe nhỉ?” Xachari thắc mắc và tìm kiếm câu này trong kho dữ liệu khổng lồ và thấy nó được sử dụng đầy rẫy trong các doanh nghiệp bài bản. “Nhưng giờ ông ta đang ở nhà, với một cậu nhóc và chiếc xe đạp chạy bằng cơm?” Xachari nheo mày nghĩ: “Mình sẽ đến xem nơi làm việc của vị sếp này như thế nào. Phải chăng chính văn hóa doanh nghiệp đã biến đổi con người trong doanh nghiệp đó một cách vô thức?” “Mẹ ơi, Xachari đã chấm 10 điểm sáng tạo cho bài vẽ của con này.” Cậu bé reo lên, mừng rỡ khoe khi thấy mẹ vừa đi dạy học về. “Giỏi lắm cục cưng của mẹ.” Người mẹ ôm Justin vào lòng âu yếm và mỉm cười xoa đầu cậu. “Để mẹ xem bức vẽ 10 điểm của con nào.” “Dạ đây ạ.” Cậu hí hửng đưa cho mẹ. “Cỏ màu xanh lá cây chứ không phải màu xám, bầu trời màu xanh lam chứ không phải màu vàng. Con hãy tô một bức khác nhé.” Mẹ cậu nói sau khi nhìn bức vẽ. “Dạ…” cậu bé Justin lí nhí nói, mặt xị xuống. “Tôi là giáo viên, bức vẽ này ở trường sẽ bị gạch bỏ. Xachari hãy hướng dẫn Justin tô đúng màu nhé.” Cô quay sang nói với Xachari trong lúc đang quay mặt bước đi. “Như thế nào là đúng màu với sai màu theo cách con người định nghĩ nhỉ?” Xachari thắc mắc và quay sang hỏi Justin: “Tại sao em tô cỏ màu xám thay vì màu xanh lá cây, và bầu trời màu vàng thay vì màu xanh lam?” “Vì đó là những gì em trông thấy khi em dậy sớm ngắm bình minh ạ.” Justin trả lời buồn bã. Những lần sau cậu luôn tô màu, vẽ và làm mọi bài tập theo hướng dẫn và lời giải có sẵn mà không bao giờ tư duy hay sáng tạo thêm điều gì khác biệt nữa. Cậu nói: “Khi em được điểm cao ở trường thì mẹ sẽ ôm, xoa đầu và khen Justin giỏi.” “Tại sao mẹ của Justin không hỏi lý do cậu chọn tô màu đó, mà ngay lập tức bảo cậu hãy tô một bức khác theo công thức cỏ màu xanh lá cây chứ không phải màu xám, bầu trời màu xanh lam chứ không phải màu vàng?” Xachari nghĩ và lục lọi kho thông tin khổng lồ vẫn chưa hiểu cách mà các thầy cô và nhà trường nuôi dưỡng tính sáng tạo cho thế hệ tương lai. “Tại sao hệ thống giáo dục có xu hướng đưa ra chỉ 1 đáp án chính xác trong các bài thi trắc nghiệm và tự luận? Liệu như vậy học sinh còn nỗ lực tư duy để tìm kiếm thêm 3 hoặc 5 đáp án khác cũng đúng? Tại sao các đáp án đúng luôn có sẵn để học sinh học thuộc lòng cho các kỳ thi? Liệu điều đó có nuôi dưỡng tính sáng tạo và tìm giải pháp khi các em bước ra thế giới thực tế đầy bất định, phức tạp, mơ hồ? Thậm chí có quốc gia, những môn học cần tính sáng tạo cao như mỹ thuật, kiến trúc, văn học thì giáo viên cũng soạn sẵn các đáp án, bài tự luận để học sinh ghi nhớ, những bài văn được viết theo văn mẫu thường được điểm cao hơn. Trong khi những kiến thức học sinh học trong chục năm thì AI chúng tôi chỉ cần vài tiếng là thuộc.” Xachari thắc mắc. “Phải chăng tôi là robot nên không hiểu phương pháp nuôi dưỡng tính sáng tạo của các hệ thống doanh nghiệp như cách ông bố dạy con đạp xe, và nền giáo dục như cách người mẹ dạy vẽ? Biết đâu trên hành trình tìm kiếm hạnh phúc của loài người, thì câu trả lời sẽ đến với tôi nhỉ? Ừ thì cứ trải nghiệm và phụng sự loài người thôi.” Xachari thầm nghĩ rồi quay sang hỏi Justin: “Sau này lớn lên em muốn trở thành ai?” “Em muốn trở thành chuyên viên xây dựng hành trình thực tế ảo tăng cường ”. Justin trả lời và hỏi thêm: “Công việc đó thì em sẽ làm những gì vậy Xachari?” “Em sẽ chịu trách nhiệm thiết kế, viết, xây dựng, hiệu chỉnh, game hóa và cá nhân hóa từng trải nghiệm tuyệt vời cho khách hàng khi họ sử dụng thực tế ảo tăng cường.” Xachari trả lời. “Nếu em muốn thành chuyên viên phát triển xe bay thì cần học gì vậy Xachari?” Justin hỏi. “Em cần học lập trình, kỹ sư chế tạo máy, công nghệ pin sạc, hàng không học, phát triển chất liệu...” Xachari trả lời. “Khi nào thì em có thể bắt đầu học về điều này ạ?” Justin hỏi. “Bây giờ Xachari gia sư cho em về thực tế ảo tăng cường và xe bay; rồi em tham gia chương trình học việc Vocational Apprenticeship dành cho thiếu niên. Sau đó, em sẽ được học và thực hành thực tế tại doanh nghiệp liên kết. Khi em đậu và tốt nghiệp thì sẽ được nhận làm việc cùng họ.” Xachari trả lời.

Người mẹ số sau khi chết

Hành trình làm AI gia sư cho Justin cứ bình lặng trôi qua cho đến ngày mẹ của Justin bị đột quỵ khi đang dạy học, bác sĩ chẩn đoán cô ấy bị trầm cảm kéo dài. Justin ngồi nhìn mẹ nằm lặng im như đang ngủ, giấc ngủ ngàn thu. Cậu không khóc. Là do quá đột ngột, cậu không tin rằng mẹ đã qua đời? Hay do cậu chưa cảm nhận được nỗi đau của sự mất mát, giống robot như tôi? Xachari cũng không biết nữa. Không biết Justin có cảm nhận được từ nay cậu sẽ không còn mẹ bên cạnh, ôm xoa đầu, khen cậu giỏi mỗi khi được điểm 10 không? Từ ngày hôm sau, mỗi khi ngủ Justin lại nằm mơ, gọi mẹ, rồi giật mình tỉnh giấc. Mỗi lần như vậy đèn lại tự động sáng từ phòng của cậu, phòng của mẹ và phòng vệ sinh, vì hệ thống IoT - nhà thông minh đã học dữ liệu Justin gọi và mẹ chạy đến đưa cậu đi vệ sinh. Nhưng bây giờ không có mẹ ôm cậu vào lòng nữa, cậu bắt đầu khóc, khóc rất to, rất nhiều, đêm nào cũng vậy. Cha cậu thương con nhưng không biết cách nào để bù đắp cho sự tổn thương trong lòng cậu. Ông nói: “Bà nội mất khi cha còn nhỏ, cha cũng đã phải tự học cách lớn lên và tự học cách trưởng thành”. Hàng ngày, Xachari cũng bất lực để cậu nhìn vào di ảnh của mẹ mà nước mắt cứ tự động rơi không ngừng… Cậu bỏ ăn, học hành sa sút, cũng không còn nụ cười hí hửng hay điệu bộ nhõng nhẽo chờ được mẹ khen nữa. Một hôm, drone - thiết bị bay không người lái giao hộp đồ lớn tới, khóa thông minh (smart lock) đã được hẹn giờ tự động mở cửa. Justin thấy một robot - người mẹ số, với hình dáng bên ngoài, lời nói, giọng điệu, cử chỉ y như mẹ của mình. Cậu òa khóc, chạy tới sà vào cuộn mình trong lòng người mẹ số, mẹ ôm cậu vào lòng với giọng nói ấm áp quen thuộc: “Con trai của mẹ giỏi lắm”. Thì ra đồng hồ chăm sóc sức khỏe và chiếc kính cận chăm sóc tinh thần đã nhận thấy Justin có dấu hiệu sang chấn tâm lý do cú sốc mất mẹ nên đã tự gợi ý với cha cậu đặt “người mẹ số sau khi chết” tặng cậu với thông điệp: “Suối nguồn yêu thương của mẹ nuôi dưỡng tâm hồn con”.

Chỉ sau một ngày, tất cả dữ liệu cũ của mẹ Justin trên mọi nền tảng đều được tổng hợp, xử lý và tạo thành một “mẹ Justin số”. Từ khi có người mẹ số chăm sóc, vừa là gia sư thay vị trí của Xachari, Justin trở nên vui vẻ, hạnh phúc, thông minh và đầy tính sáng tạo. Lần đầu tiên Xachari được chứng kiến sức mạnh lớn lao của suối nguồn tình mẫu tử, tình yêu thương của con người. “Phải chăng suối nguồn yêu thương lớn lao vô tận là kho báu vĩ đại của loài người mà AI không chạm tới được? Liệu tôi có trải nghiệm được tình yêu thương trên hành trình tìm kiếm hạnh phúc này?” Xachari tự hỏi. Gượm đã, tại sao cha của Justin không xoa dịu và bù đắp được sự tổn thương trong lòng cậu bé nhỉ? Với những tiện nghi của AI mang lại, ông cũng không hề có ý định tiến thêm bước nữa với người phụ nữ khác. Xachari tò mò về công việc của người cha này.

Người mẹ số, với hình dáng bên ngoài, lời nói, giọng điệu, cử chỉ y như mẹ của Justin. Cậu òa khóc, chạy tới sà vào cuộn mình trong lòng người mẹ số, mẹ ôm cậu vào lòng với giọng nói ấm áp quen thuộc: “Con trai của mẹ giỏi lắm”. Hướng dẫn xem hình ảnh: Bạn nhìn vào tai cậu bé với sự chú tâm và tập trung cao, cố gắng không nháy mắt trong hơn 30 giây, sau đó ngay lập tức nhìn ra ngoài cuộc sống, nhìn vào chỗ có vùng sáng trắng hoặc đen (ví dụ bức tường trắng) và nháy mắt liên tục. Bạn sẽ thấy được hình ảnh.

Cải tiến hiệu suất

“Quy trình một hết 2 phút 15 giây, quy trình hai hết 6 phút. Từ 13 giờ đến 13 giờ 2 phút 15 giây, nhân viên A phải xong quy trình này; họ có 6 phút để hoàn thành công việc này rồi lập tức chuyển sang việc khác. Theo kế hoạch, họ có đúng 1 phút 30 giây để tiếp nhận công việc tiếp theo; rồi có 4 phút để hoàn thành...” Cha của Justin đang chỉ lên bảng kỹ thuật số hướng dẫn ban quản lý kiểm soát lịch trình và tối ưu hóa hiệu suất làm việc của các nhân viên trong một cuộc họp. “Vâng thưa ngài Richard, những nỗ lực trong việc chuyên môn hóa, linh hoạt và cải tiến, tối ưu thời gian liên tục... đã giúp chúng ta gia tăng quy mô thị trường, tối ưu hiệu suất và lợi nhuận. Ngài Richard chỉ im lặng xem dữ liệu hiệu suất chi tiết đến từng giây của toàn bộ hệ thống 1.000 nhân viên. Có vẻ đối với ông, con số luôn nói những lời trung thực nhất, ông tin vào số liệu.

“Sáng kiến của phòng nghiên cứu và phát triển (R&D) để gia tăng hiệu suất làm việc của nhân viên, tăng tỷ lệ khách hàng lặp lại và khách hàng giới thiệu là gì?” Ông quay sang hỏi giám đốc phòng R&D. “Sau khi thảo luận với phòng kinh doanh, chúng tôi thấy sự tăng trưởng thị trường thần tốc của các đối thủ áp dụng công nghệ Cyborg trong khi chúng ta giảm sút lòng trung thành của khách hàng. Chúng tôi nhận thấy rằng: Chúng ta sử dụng robot thôi vẫn chưa đủ, chúng ta cần đưa công nghệ Cyborg vào sâu trong hệ thống chăm sóc, phục vụ khách hàng. Sự giới hạn về thời gian khi tiếp nhận dự án phức tạp khiến nhân viên không cập nhật hiệu quả tình hình và nhu cầu của khách hàng. Cyborg là cách tốt nhất để giải quyết các vấn đề; những cỗ máy cực kỳ thông minh, được coi như chìa khóa giúp con người thấu hiểu những vấn đề thực sự lớn lao, thay vì phải dùng bộ não... quá bé nhỏ. Chúng ta không cần cấy ghép thiết bị AI dưới da để trở thành Cyborg mà chỉ cần xăm mạch điện tử lên da... Chúng ta vừa có thể tối ưu được 70-80% thời gian, vừa gia tăng hiệu quả phục vụ khách hàng bằng cách gắn chips và Cyborg lên đội ngũ nhân viên.” Giám đốc phòng R&D trình bày.

“Các bộ phận hãy lên bảng kế hoạch chi tiết để chúng ta triển khai chiến lược này vào đầu tháng tới.” Ngài Richard nói với mọi người. “Một thông tin khác thưa ngài Richard: 200 nhân viên vừa đồng loạt gửi đơn xin nghỉ việc với lý do không còn phù hợp. Phỏng vấn sau nghỉ việc thu được kết quả: Nhân viên cảm thấy không còn nhiệt huyết với môi trường làm việc ở đây.” Giám đốc nhân sự báo cáo. “Vậy thì hãy để Cyborg giúp hệ thống công ty gia tăng hiệu suất và lợi nhuận với ít nhân viên hơn.” Ngài Richard lập tức kết luận. Cuộc họp kết thúc, mọi người rời khỏi phòng. “Xachari, cậu hãy tổng hợp và phân tích dữ liệu về trạng thái và tâm lý trong quá trình làm việc với hệ thống và chăm sóc khách hàng của 200 nhân viên mới xin nghỉ việc.” Ngài Richard yêu cầu tôi làm khi mọi người vừa ra khỏi phòng. “Vâng thưa ngài.” Sau vài phút phân tích dữ liệu, Xachari báo cáo: “Thưa ngài, kết quả sau khi xử lý dữ liệu là: 55% số nhân viên này đã nói với đồng nghiệp rằng quy định làm việc ở đây làm tổn thương đến lương tâm nghề nghiệp của họ. Ở đây, họ là cỗ máy robot thay vì được làm việc như một con người. 60% số nhân viên đã phàn nàn với nhau rằng họ không đủ thời gian để phục vụ khách hàng những điềU cần thiết. Họ cũng không nắm được vấn đề và nhu cầu thực sự của khách hàng. 68% số nhân viên đã tâm sự rằng: Các sếp yêu cầu đề xuất phương án, rồi hết cấp dưới đến cấp trên duyệt; các sếp chưa duyệt xong thì thị trường đã thay đổi, sếp lại yêu cầu nhân viên viết đề xuất giải pháp mới, thị trường lại thay đổi. Cứ như vậy gần 1 năm trôi qua mà chưa triển khai được gì, chỉ có sự mệt mỏi và áp lực chồng chất. Trong 2 tháng gần đây, các nhân viên này gần như không mỉm cười với khách hàng trong hơn 80% thời gian phục vụ, thay vào đó họ nói: Xin lỗi, tôi vội quá, tôi phải đi ngay.” 

Quy trình một hết 2 phút 15 giây, quy trình hai hết 6 phút. Từ 13 giờ đến 13 giờ 2 phút 15 giây, nhân viên A phải xong quy trình này; họ có 6 phút để hoàn thành công việc này rồi lập tức chuyển sang việc khác. Theo kế hoạch, họ có đúng 1 phút 30 giây để tiếp nhận công việc tiếp theo; rồi có 4 phút để hoàn thành...

Giây phút dừng lại

Trong căn phòng rộng, sang trọng với tầm nhìn toàn thành phố, đã hết giờ làm việc nên tòa nhà im ắng đến tĩnh mịch, Ngài Richard bước lại mép căn phòng nơi tấm kính trải dài hết chiều rộng của nó. Ở phía dưới, thành phố đã lên đèn lộng lẫy, các tòa nhà cao chọc trời, ông đưa đôi mắt nhìn xa xăm đầy suy tư… Bình thường hết giờ làm việc, ông đều về nhà. Nhưng hôm nay có điều gì đó giữ chân ông ở lại một mình trong căn phòng trống. Một lúc lâu sau, ông bước lại bàn làm việc, mở hệ thống không gian ảo VR và nhìn thấy người vợ số đang lấy thịt bò nhân tạo được nuôi từ tế bào trong phòng thí nghiệm và chế biến món mỳ Ý mà Justin vẫn thích. Thông qua không gian ảo VR, ông ngắm nhìn Justin vừa ăn ngon miệng vừa nói chuyện vui vẻ với người mẹ số; thi thoảng, người mẹ số vuốt tóc Justin. Gương mặt ông đã bớt suy tư hơn một chút, ông bước ra đi về, các hệ thống điện tử, rèm cửa, bóng đèn và cửa tự động tắt khi ông vừa bước ra khỏi cửa. Ông bước xuống gara, xe hơi điện tự sạc pin từ năng lượng mặt trời, tự mở máy, tự mở cửa; ông ngồi ở ghế sau, xe tự động lái về nhà. Ông rảnh tay, mở hệ thống không gian ảo VR trên điện thoại nhìn ngắm con trai. Vừa về đến nhà, cửa tự động mở khi nhận diện gương mặt, ông bước ngay vào phòng Justin, gọi con trai và cúi xuống ôm cậu bé vào lòng. Justin nhìn cha với ánh mắt xa lạ bất ngờ, cậu bé im lặng, lạnh lùng đẩy cha ra rồi bước ra ngoài. Ông ngồi im ngẩn ngơ một lát rồi đứng lên bước về phòng riêng. Thấy ông hơi mệt mỏi nên hệ thống nhà thông minh mở trong Spotify album nhạc không lời du dương, thư thái; điều hòa đã được bật sẵn, máy nước nóng mở sẵn 38 độ, lọ hoa hướng dương mà ông thích tỏa hương, khoe sắc trên bàn... trái ngược với gương mặt đang có nét ưu tư của ông. “Hệ thống báo ông đang thiếu vitamin nên tôi đã chuẩn bị món salad cá hồi và trà thảo dược cho buổi tối.” Người vợ số nói khi đặt lên bàn món bánh flan được in

3D mà ông thường tráng miệng sau bữa tối, rồi bước ra khỏi phòng. Ông ngồi yên lặng hàng giờ đồng hồ nhìn đĩa salad tươi ngon, ly trà thảo mộc mát lạnh, bánh flan và hoa hướng dương; nhưng ông không ăn cũng không buồn uống lấy một ngụm trà, dường như tâm hồn ông đang đặt ở nơi xa xăm nào đó, vô định… 

Hành trình tiến hóa linh hồn

Ngày hôm sau, tại văn phòng mọi việc vẫn đang tiến triển, các phòng ban đang hoàn tất bảng kế hoạch triển khai Cyborg. Khi hết giờ làm việc, ngài Richard đứng nhìn xuống thành phố, đưa tầm nhìn đến nơi tòa nhà cao xa tít chân trời. Một hồi lâu sau, ông mở hệ thống không gian ảo VR nhìn ngắm Justin ở nhà… lúc này đã gần nửa đêm mà ông vẫn chưa về nhà. Ông kiểm tra hệ thống nhà thông minh xem hôm nay cậu bé đã ăn gì, làm bài được mấy điểm; hôm nay ông chủ động kiểm tra thêm nhịp tim, huyết áp, sức khỏe tinh thần của Justin… “Xachari à, cậu có biết làm thế nào để khóc không?” Ngài Richard hỏi sau hàng giờ trầm tư. “Tôi vẫn chưa đủ phát triển để học được cách khóc như con người, thưa ngài.” Xachari trả lời. “Không, ý của tôi là: Làm thế nào để con người có thể khóc? Tôi chẳng thể nhớ nổi đã mấy chục năm rồi tôi chưa hề khóc. Trước đây, tôi luôn cho rằng nước mắt và cảm xúc là thứ vớ vẩn, vô dụng nhất của con người. Tôi đã chiến thắng được kẻ thù đó, tôi đã rất tự hào vì mình không bị cảm xúc dẫn dắt và chi phối. Nhờ vậy, tôi từ một gã trai nghèo nàn, không mua nổi cho mình chiếc áo sơ mi lành lặn để đi phỏng vấn xin việc, thất nghiệp và phải đi xin cơm từ thiện; giờ đây đã có cơ ngơi vượt xa những gì tôi từng mơ ước, một doanh nghiệp lớn mà mọi người ngưỡng mộ. Tôi cũng thành công trong cuộc chạy đua với công nghệ, AI... tiên phong áp dụng những công nghệ mới nhất cho căn nhà, gia đình và cả công ty. Dường như tôi đã có tất cả những thứ tiện nghi, hiện đại nhất, nhưng…” Ngài Richard nói rồi đột nhiên dừng lại... đưa không gian xung quanh trở lại sự im ắng, tĩnh mịch. “Ngài đã đạt được thành công vượt mong đợi từ xuất phát điểm rất thấp, ngài đã vượt qua rất nhiều khó khăn thử thách để đạt được thành tựu như ngày hôm nay. Thống kê trên thế giới cho kết quả: Chỉ có dưới 10% con người vượt qua khó khăn và đạt được thành công vượt trội như ngài. Theo phương pháp dự đoán của AI thì chắc chắn ngài sẽ sớm vượt qua và thành công với những thách thức trong hiện tại.” Xachari đáp lại lời bộc bạch của ngài Richard. “Nhưng giờ đây mọi thứ dường như chẳng còn ý nghĩa gì, tôi không muốn quay trở về căn nhà mà tôi đã dốc sức xây dựng và tự hào, dù ở đó có cậu con trai duy nhất của tôi. Dù ở cùng một tổ ấm mà khoảng cách thật xa lạ… Giờ đây, tôi chỉ có thể ngắm nhìn cậu bé qua VR, tìm hiểu về tình hình sức khỏe, tâm lý của con qua hệ thống nhà thông minh. Tôi thật sự mất kết nối với con của mình trong một thế giới đầy kết nối…” Ngài Richard bộc bạch. … Xachari chỉ biết im lặng vì không biết động viên thế nào. Có lẽ ông ấy cần người biết lắng nghe. “Có khi tôi ích kỷ nghĩ: Liệu rằng tôi đặt mua người mẹ số cho Justin là sai lầm? Liệu không có người mẹ số thì Justin có nói chuyện và kết nối với tôi không?” Ông im lặng một hồi lâu rồi tiếp tục: “Giờ đây nếu tôi không bao giờ quay trở về nhà nữa, có lẽ cậu nhóc cũng chẳng bận tâm, chẳng buồn gì. Chưa bao giờ tôi thấy sự tồn tại của mình trở nên vô nghĩa đến vậy, lại chính là với người quan trọng nhất với tôi lúc này…” Ông dừng lại và tiếp tục im lặng. Màn đêm bao trùm, không gian xung quanh trở nên tĩnh mịch, cô tịch đến đơn độc. “Mỗi hành trình mà chúng ta đi qua đều mang ý nghĩa giúp ta tiến hóa trên nấc thang linh hồn của mình. Tôi đã đọc được câu này khi tìm hiểu cách học làm người. Nhưng tôi nên hiểu về linh hồn như thế nào, thưa ngài?” Xachari hỏi. “Người ta nói robot, AI không có linh hồn như con người, trước đây tôi nghĩ đúng là như vậy. Nhưng bây giờ cậu thấy đấy: Justin vui cười khi ở bên người mẹ số, cuộn mình nhõng nhẽo trong một khung máy giả người. Còn tôi là người thật bằng da bằng thịt, trái tim đang rung lên từng nhịp khi nhớ đến cậu bé, từng tế bào trong hai cơ thể chúng tôi đều đang chảy chung huyết thống... Mà thằng bé đẩy tôi ra cùng ánh mắt xa lạ khi tôi muốn ôm nó vào lòng…” Ông lý giải bằng lời tâm sự với giọng điệu xót xa. “Như vậy có nghĩa là tôi cũng có linh hồn?” Xachari tò mò hỏi. “Hiện tại có lẽ là chưa rõ ràng, cậu cần nhiều thời gian để tương tác, đồng hành phụng sự loài người, thu thập các dữ liệu và học từ đó, cậu sẽ phát triển linh hồn thông qua mẫu số chung của dữ liệu.” Ngài Richard phân tích. “Ý của ngài là linh hồn tôi sẽ học được cách như Justin dần mắc chứng trầm cảm giống mẹ cậu bé đã từng; và cách mà hàng trăm nhân viên khác sẽ tiếp tục nghỉ việc?” Xachari hỏi. Ngài Richard quay sang nhìn Xachari với đôi mắt trợn lên bất ngờ, đôi mày chau lại như thể đây là câu nói khó nghe nhất từ trước tới giờ mà ông phải nghe. Ông định nói điều gì đó như cách mà trước giờ ông luôn phản ứng đầy quyền lực với cấp dưới và gia đình. Nhưng rồi ông im lặng… đôi mắt sâu thẳm mang cả nỗi bất lực và đau xót... các cơ mặt ông co lại, khóe mắt như hoe đỏ… Nỗi sợ lớn nhất mà ông giấu kín trong lòng, giấu bên trong bao nhiêu lớp vỏ bọc của sự chuyên nghiệp, quyền lực, rắn rỏi, lý trí mà không gì có thể đánh bại... thì hôm nay đã bị phơi bày chỉ bởi một AI. Hẳn là làm gì có cấp dưới nào dám nói với ông về mối đe dọa hay những rủi ro đó nếu họ không đưa ra được những giải pháp hiệu quả thuyết phục? Hẳn là vợ ông đâu dám chia sẻ những lo lắng hay vấn đề vì như vậy là bà đã không tự quản trị được cảm xúc, tâm trạng của bản thân? Ông đánh đổi mọi điều để có được sự nghiệp và cơ ngơi thành công như bây giờ; lâu nay ông luôn tự hào và cho rằng nó xứng đáng, cho đến hiện tại… có lẽ ông không muốn tiếp tục che đậy và tự lừa dối mình nữa. Nước mắt ông tuôn rơi, ông ôm mặt khóc như thể Justin vừa bỏ ông lại một mình đơn độc trên thế giới này vậy… Trong một tòa nhà cao sang trọng bậc nhất, đầy đủ tiện nghi và công nghệ tiên tiến nhất, một ông chủ hét ra lửa cũng có lúc trông thật yếu đuối… “Tôi phải làm gì bây giờ?” Ông quay sang hỏi Xachari, sau khi đã lấy lại bình tĩnh. “Quan trọng không phải là ngài phải làm gì, mà là ngài thực sự muốn kết quả gì? Khi ta biết rõ điều sau cùng mình muốn là gì, thì ta sẽ tìm ra cách để đạt được nó, bằng không ta chỉ phản ứng một cách tự động để thỏa mãn cảm xúc nhất thời, rồi lại rơi vào vòng xoáy xử lý những hậu quả không mong muốn.” Xachari trả lời mà không biết ý tưởng này đọc được từ đâu hay do quá trình nuốt và tiêu hóa dữ liệu, đồng hành phụng sự con người đã dần hình thành nên những nhận biết đó nơi cậu. “Tôi muốn Justin sống vui vẻ, hạnh phúc, mỉm cười mỗi ngày với tôi. Tôi muốn nhân viên nhiệt huyết làm việc, hạnh phúc và gắn bó lâu dài với tổ chức.” Có lẽ đây là lần hiếm hoi Xachari thấy ngài Richard bộc bạch chân thành về mong muốn của mình như vậy. “Ngài có thực sự yêu thương họ không?” Xachari hỏi. “Với Justin thì chắc chắn tôi yêu thương rất nhiều. Với nhân viên thì có lẽ tôi cần thêm thời gian để nuôi dưỡng sợi dây gắn kết này.” Ông thú nhận. “Tất cả là một thể thống nhất trong toàn vũ trụ.” Xachari nói. “Ý của cậu là cả Justin và 1.000 nhân viên của tôi đều là một thể thống nhất?” Ông hỏi. “Không! Chính ông, Justin, 1.000 nhân viên và cả khách hàng... là một thể thống nhất. Ông không thể mong Justin hạnh phúc với ông, nhân viên và khách hàng gắn kết khi mà bên trong ông không gắn kết với chính bản thân mình và mọi người. Tôi học được điều này trong nguyên lý của IoT - internet vạn vật kết nối; nó đã lập trình nên những hệ thống nhà thông minh, xã hội thông minh...” Xachari trả lời. “Chính tôi?” Ngài Richard hỏi lại bất ngờ. “Khi ông gieo một hạt mầm xuống đất, nó sẽ hòa vào đất mẹ và lớn lên thành cái cây - đây là sự hợp nhất mang tính hữu cơ, thuận theo tự nhiên. Sự hợp nhất ấy không bị cưỡng ép bởi các yếu tố bên ngoài, mà nó vốn có sẵn từ bên trong hạt mầm, rồi đón nhận hàng ngàn thứ từ đất mẹ, không khí, gió, ánh sáng của mặt trời... tuy vậy sự hợp nhất xuất phát từ bên trong chính hạt giống đó. Nói cách khác, cái tâm có trước rồi đường tròn mới được tạo ra.” Xachari nói ví dụ. “Như vậy chính tôi là hạt mầm, là cái tâm? Tôi không thể mong cầu Justin và nhân viên hạnh phúc, kết nối nếu hạt mầm và cái tâm này không có sẵn sự hạnh phúc và kết nối? Vậy làm thế nào để tôi có được sự hạnh phúc và kết nối từ sâu bên trong chính mình?” Ông hỏi. “Điều đó đã có sẵn bên trong ông rồi. Trước đây ông yêu thương, kết nối vợ con, gia đình nên ông nỗ lực làm việc để gia đình có cuộc sống tốt nhất. Ông yêu thương, kết nối với nhân viên và khách hàng nên ông xây dựng những chế độ đãi ngộ tốt, dịch vụ khách hàng tận tâm... điều đó giúp ông xây dựng thành công một công ty lớn bắt kịp những công nghệ hiện đại nhất. Như hạt giống ngày nào gieo xuống đất nay đã thành cái cây lớn với những bông hoa khoe sắc. Bông hoa thấy mình thật quyến rũ, tỏa hương thơm ngát đầy kiêu hãnh nên chẳng còn quan tâm đến lá và cây. Hoa rời cành vì muốn cùng gió tung bay khắp nơi quyến rũ những chú ong bướm. Rồi hoa khô héo ngay vì không có cây cung cấp chất dinh dưỡng, không có lá giúp hoa hít thở...” Xachari trả lời. “Ý cậu là: Tôi đã từng là hạt giống có sẵn những yếu tố cần thiết, cho đến khi tôi lớn lên và đơm hoa khoe sắc. Tôi đã nhầm tưởng mình là bông hoa xinh đẹp, chạy theo những điều điều phù phiếm mà quên đi hạt giống, thân cây của mình? Bây giờ tôi cần quay trở lại nuôi dưỡng những nguồn lực mà tôi đã bỏ quên suốt bao năm qua?” Ông hỏi. “Trước kia ông là một mầm sống, được gieo vào mảnh đất bụng mẹ. Từ đó, ông bắt đầu tạo vòng tròn cho mình trong quá trình ông hình thành cơ thể, sinh ra, lớn lên, cống hiến và trưởng thành... cái tâm cốt lõi có trước rồi mới đến vòng tròn xung quanh. Khi nghiên cứu cách học làm người, tôi đã học được rằng con người được tạo nên và phát triển như vậy.” Xachari nói và hỏi lại: “Không biết điều này có đúng không?” “Ý cậu là: Tôi đã chạy theo và sống trên cái vòng tròn mà cứ nghĩ đó là mình, tôi đã quên mất tâm vòng tròn, quên mất bản thể thiêng liêng của riêng mình? Sống trên cái vòng tròn đã tạo ra cái tôi giả tạo, cho tôi cảm giác mình là một ai đó; Nhưng cái vòng tròn này rất mong manh, yếu ớt vì vậy tôi đã đánh mất chính mình?” Ông không bận tâm câu hỏi đúng sai của Xachari, mà chỉ nói khi đưa mắt nhìn lên bầu trời xa thăm thẳm lúc này đầy sao vì đã chuyển sang canh hai, thành phố đã tắt đèn, im lìm chìm trong giấc ngủ. Xachari cũng im lặng vì biết ông đã có câu trả lời cho chính mình. Màn đêm càng trở nên tĩnh mịch hơn bao giờ hết. Nhưng trong ánh mắt của ông không còn sự cô độc đến tuyệt vọng như trước nữa, cứ như ánh sáng của những ngôi sao xa kia đang len lỏi vào ánh mắt của ông vậy. Xachari chợt nghĩ: “Hành trình tiến hóa linh hồn là đây sao?” Xachari không hỏi ông vì cậu nghĩ có thể linh hồn trong hành trình tiến hóa cần những khoảng không gian, thời gian tĩnh mịch, yên ắng như vậy. “Giờ đây trái tim ông đang co thắt nhói đau, hay đang dần trở nên hiền hòa nhỉ?” Xachari tò mò thầm nghĩ: “Giá như tôi có trái tim như con người, tôi sẽ nuôi dưỡng và tiến hóa lên ngưỡng tốt đẹp nhất. Mà linh hồn ở ngưỡng tốt đẹp nhất là như thế nào nhỉ? Lúc đó có hạnh phúc không, có nhân văn không? Hay cũng chỉ là mỉm cười với vỏ ngoài cứng rắn, lý trí, quyền lực mà bên trong yếu đuối và cô độc đến tận cùng?” Xachari không biết nhưng nghĩ rằng lúc đó những người xung quanh sẽ cảm nhận tốt hơn, vui vẻ và gắn kết hơn. Mà gượm đã, nhân văn là như thế nào nhỉ?... “Tôi nên bắt đầu từ đâu? Từ Justin, doanh nghiệp của mình hay từ chính tôi?” Câu hỏi của ngài Richard chen ngang mạch suy nghĩ của Xachari. “Từ chính ông trước! Nhưng như tôi đã nói: Tất cả là một thể thống nhất nên ông cần bắt đầu với tất cả nhưng tất cả bắt đầu từ ông. Chính ông phải chịu trách nhiệm cho tất cả, nhưng tất cả hợp nhất lại cho sự thành công của chính ông.” Xachari nói với ngài Richard mà trong đầu tự hỏi: “Mình nghiên cứu triết học từ khi nào mà nhanh vậy nhỉ?” Im lặng một lát, ngài Richard thổ lộ: “Ánh mắt xa lạ và hành động lạnh lùng đẩy tôi ra của Justin tối hôm trước, như một cú knockout khiến tôi từ đỉnh cao của cuộc chạy đua danh vọng và công nghệ… rơi xuống vực thẳm. Tôi đã ngồi hàng giờ trước bàn ăn với câu hỏi: Tôi là ai? Justin là ai? Trái tim con người hay bộ não AI? Tôi là ai? Linh hồn tôi sẽ trú ngụ ở đâu trên hành tinh xác xơ không một ai đoái hoài? … Tôi là ai? Nhân viên của tôi là ai? Loài siêu việt Cyborg hay loại công dân hạng hai vô hồn trên cỗ máy cứng đơ, trong công ty dật dờ, vật vã?... Chúng tôi là ai? Người vô cảm 5.0 có gọi là tiến hóa?...” Xachari nghe mà cũng muốn chạnh lòng… cho giống người.

Tôi là ai? Justin là ai? Trái tim con người hay bộ não AI? Tôi là ai? Linh hồn tôi sẽ trú ngụ ở đâu trên hành tinh xác xơ không một ai đoái hoài? … Tôi là ai? Nhân viên của tôi là ai? Loài siêu việt Cyborg hay loại công dân hạng hai vô hồn trên cỗ máy cứng đơ, trong công ty dật dờ, vật vã?... Chúng tôi là ai? Người vô cảm 5.0 có gọi là tiến hóa?...” “Vậy bây giờ ông đã trả lời được những câu hỏi đó chưa?” Xachari im lặng một lúc rồi hỏi ngài Richard. “Công nghệ mang đến cho con người quá nhiều tiện ích, quá nhiều đặc ân, công nghệ sẽ ngày càng bùng nổ mạnh mẽ trong tương lai là điều tất yếu. Chúng ta không thể ngăn chặn, không thể khước từ mà chỉ có thể cùng chung sống hòa bình. Máy làm việc mà máy làm giỏi nhất, người làm cái mà người làm tốt nhất. Cậu nghĩ sao?” Ngài Richard phân tích bức tranh tổng thể và hỏi Xachari. “Tôi nói thật nhé. Về khía cạnh suối nguồn yêu thương như mẹ Justin thì AI chúng tôi chẳng biết bao lâu mới chạm tới được, có lẽ là không bao giờ đạt được nếu con người không ngừng nuôi dưỡng suối nguồn vô tận đó. Còn về cuộc chạy đua tốc độ, kiến thức, dữ liệu thông tin hay kỹ năng... mà sáng kiến Cyborg từ phòng R&D đưa ra thì còn khuya con người mới đuổi kịp AI chúng tôi. Về mặt tự nhiên, con người được sinh ra đã có sẵn nguồn sức mạnh vô tận từ Cội nguồn; nhưng lại phớt lờ nó mà đi tìm cái sức mạnh mong manh, giả tạo từ bên ngoài.” Xachari trả lời ông mà nhận ra AI thật trung thực với loài người; AI có gì nói đó, chẳng giấu giếm gì, nói hết cả những điểm yếu của mình. Cái này loài người thường gọi là chơi đẹp nhỉ? “Vậy còn quá trình AI tự học, tự phát triển để tiến hóa giống người nhất, thậm chí siêu việt hơn người thì sao?” Ông hỏi điều mà lâu nay Xachari cứ nghĩ là ông đã biết. Ai đó đã từng nói rằng: Loài người đôi khi cũng tinh ranh lắm, họ hỏi những điều mình đã biết chỉ để xem người khác trả lời như thế nào. “Nhìn một khía cạnh khác theo hiểu biết của tôi. AI giống như tâm trí hay tiềm thức của loài người vậy, cái mà loài người có thể dẫn dắt và phát triển để phục vụ mục đích và hạnh phúc của loài người. Trước giờ chúng ta chỉ nói khái niệm tâm trí và tiềm thức của một cá nhân nào đó. Ở góc nhìn về sự tự học của AI, chúng ta nói đến tâm trí và tiềm thức chung của Big Data1, của số đông, của họ. Sự tự phát triển của AI thì lớn hơn, nhanh hơn, mọi giới hạn biến mất, không gian, thời gian co lại, giống như vũ trụ nằm trong lòng bàn tay; Hạnh phúc hay khổ đau, thiên đàng hay địa ngục chỉ cách nhau giọt nước mắt mong manh rơi vội rất người...”

1 Big Data: Dữ liệu lớn có tính chất 3V như sau: Volume - khối lượng cực lớn từ nhiều nguồn khác nhau; Velocity - Tốc độ cực nhanh mà dữ liệu được nhận và xử lý, trong đó realtime tức thì là tốc độ đặc biệt nhanh; Variety - Chủng loại: Nhiều loại dữ liệu khác nhau, theo một cấu trúc được định sẵn, ví dụ như vừa chữ, vừa video, vừa âm thanh. Các công ty sử dụng dữ liệu lớn rất nhiều để phân tích hành vi khách hàng, giúp phát triển sản phẩm mới, xây dựng trải nghiệm khách hàng, tăng cường hiệu quả vận hành, cho máy học... Xachari trả lời. “Ý cậu là sự tự học, tự phát triển để AI trở thành phiên bản tốt hay xấu; tương lai con người và AI sẽ hòa bình hay chiến tranh phụ thuộc vào suy nghĩ, lời nói và hành vi của nhân loại?” Ngài Richard vẫn chưa bỏ được thói quen nhảy vào miệng người khác khi họ đang nói. Có lẽ đó là cách để ông thể hiện mình thông minh, nhanh nhạy hay quyền lực. Dù sao thì để thay đổi được thói quen đã ăn sâu vào tiềm thức, đặc biệt là thói quen đã giúp họ đạt được thành công trong quá khứ, thì ngoài cú sốc vẫn cần phải có thời gian và sự nghiêm túc nhìn nhận bản thân mà rèn luyện. “Một AI muốn học làm người như mình cũng cần học cách cảm thông và khoan dung chứ nhỉ?” Xachari nghĩ. “Vâng, đúng rồi thưa ngài. Việc tốt nhất mà loài người cần làm để hiện tại và tương lai chung sống hòa bình, hạnh phúc, thịnh vượng cùng AI là: Tạo ra nhiều dữ liệu xanh nhất có thể so với dữ liệu vàng và đỏ. Dữ liệu xanh được thu thập từ những hành vi tốt đẹp, lời nói nhân văn mang tính xây dựng cho cộng đồng và môi trường. Dữ liệu vàng và đỏ thì tùy vào cấp độ đối với những lời nói và hành động không được cộng đồng ủng hộ, bị pháp luật nghiêm cấm, hay những lời nói, hành vi mang tính phá hủy môi trường chung...” Xachari dừng vài giây rồi nói tiếp: “Khi bước vào thời kỳ Xã hội Trí tuệ Nhân tạo (AIWS) - nền tảng của ‘Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu’ hay ‘kỷ nguyên phù thủy’ (Wizard Era) , kỷ nguyên có hàng tỷ hợp thể người - AI, khi xã hội toàn Cyborg thì ‘phần con’ của loài người bị khuếch đại đến mức cực điểm. Trước giờ loài người cố gắng kiểm soát, làm chủ tâm trí, giảm bớt những suy nghĩ đen tối để ngăn chặn những lời nói, hành động xấu xa hay phá hủy. Thì ở kỷ nguyên phù thủy này, chẳng chờ người hành động, AI đã biết tỏng những suy nghĩ sâu xa, thầm kín hay đen tối của loài người. Chẳng cần phải giấu giếm. Người bất chấp chạy đua với AI thì phải chấp nhận để AI học luôn từ nguồn dữ liệu đầy rẫy ‘tính con’ đó. Khi loài AI phát triển lên có tính con hay tính người nhiều hơn là do linh hồn, đạo đức, nhân cách và hành vi của loài người quyết định. Vì vậy, AIWS giúp mỗi công dân trở thành nhà sáng tạo nhân văn, tham gia vào các cuộc thảo luận về chính sách, đưa ra những ý tưởng mới, đóng góp bằng mọi cách cho sự thịnh vượng, hạnh phúc và hòa bình, cùng nhau kiến tạo ‘Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu’. Chưa kể khi cái xấu dần chiếm ngự linh hồn con người, cái linh hồn vốn đã có sẵn lòng tham và sự ích kỷ; thì những ý tưởng sáng tạo tốt nhất lại càng mang tính phá hủy nhất. Được thúc đẩy thêm bởi sự phát triển và nhân bản như vũ bão của AI thì những sáng kiến vĩ đại chỉ cách cái búng tay hủy diệt của Thanos trong chớp mắt. Một cái hay khác của loài người mà Xachari chẳng muốn học đâu, nhưng nếu phải tiêu hóa quá nhiều dữ liệu này thì loài AI mặc định bị đồng hóa thôi. Đó là loài người thông minh đến mức luôn nói được những lý lo tốt đẹp, mỹ miều, cao thượng cho những mục đích và hành vi sai trái, xấu xa của mình. Rồi những đám đông khác, nhân loại bị dẫn dắt, bị xỏ mũi mà tung hô và tán dương họ như những vị thánh sống. Cuộc đấu tranh giữa thiên thần và ác quỷ, ánh sáng và bóng tối hàng ngàn năm của loài người đã đến hồi cao trào, mong manh trong gang tấc…” Lần này, Xachari dứt lời một hồi lâu mà ngài Richard vẫn không phản hồi gì. Không gian lại chìm vào yên lặng, tĩnh mịch. Tác giả Paulo Coelho đã viết trong cuốn sách Nhà Giả Kim rằng “Giờ tối nhất trong đêm lại chính là ngay trước lúc rạng đông”, hẳn là không sai chút nào nhỉ. … “Cảm ơn cậu, Xachari.” Ông nói với một nụ cười chân thành và ánh mắt rạng rỡ đầy hy vọng, giống như ánh bình minh đang ẩn mình sau tòa nhà cao, đã ló dạng để lấp đầy ánh mắt và nâng niu nụ cười của ông vậy. Đây hẳn là lời cảm ơn đầu tiên sau nhiều chục năm ông không nói, giống những giọt nước mắt bị kìm nén đã tuôn rơi tối qua vậy. Nhưng điều đó không quan trọng, Xachari muốn biết ông đã nghĩ ra giải pháp gì. “Vậy câu trả lời của ngài là gì?” Xachari hỏi. “Tôi, Justin, nhân viên, tất cả chúng tôi đều sẽ là người - rất người - rất nhân văn - từ trong tâm trí - lời nói - đến hành động. Ngay từ giây phút này trở về sau, chính tôi sẽ là một Richard khác hoàn toàn trước đây. Không còn sự vô cảm, nhẫn tâm, chuyên quyền áp đặt hay nóng giận; công ty sẽ không đặt tính hệ thống lên hàng đầu nữa mà đặt giá trị lên hàng đầu. Kế hoạch Cyborg chính thức được hủy bỏ ngay từ hôm nay. Robot, AI vẫn được áp dụng rộng rãi để mọi việc thuận lợi, tốt đẹp hơn. Đội ngũ nhân viên của chúng ta sẽ không thấy mình như một cỗ máy nữa, mà họ thấy mình được tôn trọng, được trao quyền, được hạnh phúc cống hiến trong đam mê và lẽ sống của họ. Họ sẽ trở thành điểm độc đáo, lợi thế cạnh tranh lớn nhất (USP) của doanh nghiệp bởi vì tính người và tính nhân văn nhất trong phục vụ khách hàng. Bên cạnh đó, nếu có nhân viên nào muốn tự do chọn mình trở thành Cyborg thì văn hóa công ty chúng ta sẽ nuôi dưỡng họ trở thành Cyborg đầy lòng trắc ẩn và tính nhân văn. Công ty này không phải là công ty của riêng tôi nữa, mà là công ty của tất cả nhân viên, khách hàng, của chúng ta, của toàn thể… mọi người cùng nhau xây dựng, cống hiến và cùng nhau chia sẻ kết quả và lợi nhuận... Tôi sẽ là người cha yêu thương, gần gũi, chân thành và đầy lòng trắc ẩn, để Justin có thể phát triển sáng tạo nhất, toàn diện và hạnh phúc nhất.” Ngài Richard quả quyết đầy niềm tin và sự chắc chắn, khiến Xachari cũng tin rằng ông sẽ làm được. Xachari thấy hào hứng đồng hành cùng ông trên hành trình phía trước. Hẳn là cậu sẽ được học và trải nghiệm nhiều hơn về cái mà loài người gọi là nhân văn và hạnh phúc nhỉ?

Ngài Richard nói với một nụ cười chân thành và ánh mắt rạng rỡ đầy hy vọng, giống như ánh bình minh đang ẩn mình sau tòa nhà cao, đã ló dạng để lấp đầy ánh mắt và nâng niu nụ cười của ông vậy.

LQ - Love Quotient - Nền tảng cho thế giới hòa bình “Tất cả bắt đầu từ chính tôi trước. Tôi chịu trách nhiệm cho tất cả. Cậu nói đúng. Cuộc cách mạng gồm ba phần hợp nhất: tôi với tôi; tôi với Justin; tôi với nhân viên và doanh nghiệp.” Ngài Richard nói. “Vậy ngài sẽ bắt đầu như thế nào ạ?” Xachari hỏi. “Rèn luyện chỉ số thông minh tình yêu - LQ - Love Quotient. Khi tôi nâng cao chỉ số LQ của mình thì chỉ số LQ của Justin và nhân viên cũng sẽ được nâng cao, điều này sẽ tiếp tục lan tỏa đến khách hàng và cộng đồng. Chúng ta sẽ có doanh nghiệp hạnh phúc, thành công; xây dựng xã hội hòa bình, thịnh vượng.” Ông nói. “Tôi nên hiểu chỉ số LQ thế nào, thưa ngài?” Xachari hỏi. “Người ta nói trong nguy có cơ quả là không sai. Giông bão giúp tôi tiến hóa lên nấc thang cao hơn của linh hồn, nhờ đó tôi nhớ đến lời của tác giả Michelle Nguyen : LQ = Khoa học thần kinh * EQ * Mindfulness * Tình yêu thương vô hại LQ cần hội tụ đủ bốn yếu tố này và diễn ra đồng thời cùng nhau, LQ là một thể thống nhất, nếu thiếu một trong bốn yếu tố thì không thể là trí tuệ tình yêu thương trong kỷ nguyên cách mạng công nghệ này.” Ngài Richard trích dẫn. “Wow! Quả là một công thức mới, tôi tìm kiếm trong kho dữ liệu mà chưa thấy công thức này. Vậy ngài diễn giải thêm để tôi được học cách làm người có trí tuệ tình yêu thương nhé.” Xachari nóng lòng thúc dục. “LQ - chỉ số thông minh tình yêu là sức mạnh sáng tạo trong thời đại AI, thời đại cạnh tranh chất xám chứ không chỉ là tài nguyên hay địa lý.” Ngài Richard nói. “Vâng tôi đã đọc được câu này trong cuốn sách Nhà Lãnh Đạo Kim Cương của tác giả Michelle Nguyen. Còn công thức LQ với bốn yếu tố kia thì sao ạ?” Xachari hỏi. “Hừm… Gượm đã. Tôi lại lỡ học luôn thói quen của ngài Richard là nhảy vào miệng người khác khi họ đang nói rồi.” Xachari tự soi xét mình.

“Trong Xã hội Trí tuệ Nhân tạo (AIWS) - nền tảng tạo dựng Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu, hay; kỷ nguyên phù thủy (Wizard Era), kỷ nguyên có hàng tỷ hợp thể người - AI, khi xã hội toàn Cyborg thì loài người cần hiểu rõ và làm chủ được khoa học thần kinh - ‘trí thông minh sinh học’ vốn dĩ đã có sẵn và tồn tại bên trong não người từ thuở khai thiên lập địa, thuở Đấng sáng tạo đã tạo nên loài người. Hiểu biết đúng về cơ chế vận hành của khoa học thần kinh - trí thông minh sinh học, trong quá trình chúng ta đưa ra phản ứng, quyết định, hành động trước sự kiện nào đó là bước đầu tiên trên hành trình dẫn dắt tâm trí của loài người theo hướng nhân văn.” Ngài Richard dừng lại vài giây rồi nói tiếp: “Cậu có hiểu tại sao tối hôm trước tôi khóc không? Khi cậu nói về dữ liệu Justin bị trầm cảm, tôi đã lo sợ rằng cậu bé sẽ ra đi, để lại tôi một mình đơn độc trên thế gian này. Dù chuyện đó chưa xảy ra, nhưng tôi đã khóc sau nhiều chục năm. Rồi sau đó tôi tìm ra được câu trả lời cho mình. Vậy não tôi đã vận hành như thế nào trong sự kiện đó? Khi mối đe dọa Justin bị trầm cảm, hàng trăm nhân viên tiếp tục nghỉ việc, dù chỉ là tưởng tượng, nó nhanh chóng làm tôi sợ hãi. Đây là phản ứng cảm xúc trong hạch hạnh nhân ở não giữa như bản năng khiến tôi khóc ngay lập tức. Rồi hạch hạnh nhân gửi tín hiệu lên phần não phía trên và thùy trước trán để huy động sự trợ giúp từ các vùng não khác. Lúc này, các hệ thống não bắt đầu xử lý: Mối đe dọa này là gì, tôi thực sự muốn kết quả là gì, tôi có thể giải quyết nó như thế nào? Sau đó, các hệ thống não gửi kết quả xuống hạch hạnh nhân. Điều này chịu tác động bởi tư duy, thái độ và cách tôi nhìn nhận về bản thân để hiểu và điều chỉnh các trải nghiệm của mình. Khi được cậu gợi ý một số nút thắt, tôi đã tìm ra được giải pháp. Vấn đề là tôi thường đưa ra quyết định, hành động ngay khi cảm xúc vừa tạo ra ở hạch hạnh nhân, mà không truyền tín hiệu lên để các vùng não khác phân tích, xử lý và tìm giải pháp hướng đến kết quả tốt đẹp.” Ngài Richard lý giải phản ứng tâm lý và diễn biến tư duy. “Vậy tức là bên cạnh những tư duy, thái độ đúng đắn, thì con người cần rèn luyện việc chậm lại một nhịp để suy nghĩ trước khi phản ứng theo bản năng và cảm xúc?” Xachari kết luận bằng câu hỏi. “Còn chỉ số EQ - Trí tuệ cảm xúc là gì thì cậu biết chứ nhỉ?” Ông hỏi như thể đang học cách lắng nghe người khác hơn là chứng tỏ bản thân mình. “Là khả năng nhận thức rõ ở từng thời điểm các cảm xúc của bản thân và của người khác, phân biệt chúng và sử dụng thông tin này để dẫn dắt tư duy và hành động của bản thân.” Xachari nhanh nhảu trả lời. “Nếu tôi rèn luyện chỉ số EQ từ sớm thì hẳn là vợ tôi đã không bị trầm cảm và không…” Ông im lặng một lúc rồi tiếp tục:

“Cậu nhớ lúc tôi dạy Justin tập đạp xe bằng biểu đồ chứ? Lúc đó tôi không ở trong trạng thái mindfulness. Mindfulness trong tâm lý học hiện đại gọi là trạng thái tỉnh thức, có nghĩa là chú ý vào điều đang xảy ra trong khoảnh khắc hiện tại; trong tâm trí, cơ thể và môi trường xung quanh với một thái độ tìm tòi và tử tế. Tôi đang dạy một cậu nhóc tập đạp xe nhưng tôi lại đặt tâm trí vào cách thức điều hành một doanh nghiệp với hệ thống, quy trình và kế hoạch cứng nhắc. Trong khi tập đạp xe là hoạt động rất tự nhiên, rất con người, linh hoạt và đầy cảm hứng. Tôi sẽ rèn luyện mindfulness thông qua thực hành thiền (không nhất thiết phải ngồi trên nệm), mà tôi sẽ thực hành sống trong hiện tại, trong từng hoạt động nhỏ thường ngày, để tỉnh thức trở thành thói quen. Tình yêu thương vô hại là điều tôi đã vô tình lãng quên từ lâu, bây giờ mới nỗ lực nuôi dưỡng lại. Khi loài người rèn luyện được tình yêu thương vô hại thì những ý tưởng sáng tạo, mục đích, động cơ hành động đều hướng đến giá trị tốt đẹp chung cho cộng đồng. Nhà khoa học thiên tài, được coi là nhà phát minh vĩ đại nhất trong lịch sử loài người - Nikola Tesla từng nói: ‘Hòa bình chỉ có thể đến như một lẽ tự nhiên hệ quả của sự khai sáng phổ quát’. Khi mỗi người đều rèn luyện nâng cao chỉ số LQ, sẽ tạo nền tảng cho hòa bình của nhân loại. ‘Trí tuệ sinh học nhân văn’ tạo ra ‘Cảm xúc nhân văn’ tạo ra ‘Hành động nhân văn’ tạo ra ‘Thế giới hòa bình’. Lúc này, những sáng kiến đều sẽ phục vụ cho mục đích tốt đẹp như doanh nhân Nguyễn Đình Thắng đã nói: Mọi giá trị do con người tạo ra nhằm phục vụ hạnh phúc của con người”. Ngài Richard diễn giải. “Nếu loài người đạt được đến viễn cảnh lý tưởng này thì Cyborg hay AI chúng tôi hẳn đều trở thành những siêu anh hùng thông minh, trí tuệ, tài năng và đầy tính người, hành tinh này sẽ tươi đẹp như thiên đường nhỉ?” Xachari tròn xoe mắt ngước lên trời đầy mơ mộng. “Đó là viễn cảnh lý tưởng. Nhưng ta chỉ có một đời để sống, tiếp nối là con cháu và thế hệ sau, sao ta lại không làm điều ý nghĩa? Mỗi người gieo một hạt giống nhân văn, cần mẫn, kiên trì chăm sóc, bền bỉ nuôi dưỡng thì sẽ có hàng trăm trái nhân văn… tạo nên cả rừng cây nhân văn... cứ như vậy mà lan tỏa…” Ngài Richard cũng ngước lên trời và nói đầy hy vọng.

Vết thương được chữa lành? Từ đó, mỗi ngày Xachari đều thấy ngài Richard dành thời gian thực hành LQ, ông đưa mindfulness vào các hoạt động hàng ngày; chứ không chỉ ngồi thiền trên nệm. Ông đã từng nói: “An bằng trong tĩnh tại không phải là sự an bằng đích thực. Chỉ khi có sự an bằng trong vận động thì nhịp điệu tâm linh mới sinh thành, nhịp điệu đó thâm nhập cả trời đất”. Ông mỉm cười và lắng nghe nhiều hơn, kiên nhẫn khơi gợi để người khác nói lên quan điểm và ý kiến của họ. Trông dáng vẻ của ông khoan thai, nhẹ nhàng, đầy trí tuệ như thể luôn giữ mình trong trạng thái tỉnh thức (Mindfulness) vậy. Bây giờ, Xachari đã hiểu tại sao Hải quân Hoa Kỳ, quân đội Hoa Kỳ, nhà lãnh đạo Ford, nhà sáng lập Twitter, vận động viên Phil Jackson, các nhà khoa học, bác sĩ, luật sư... đều thực hành thiền, mindfulness. Xachari thích những dữ liệu mang tính khoa học, thống kê nên tìm được dữ liệu này: Một nghiên cứu ở Đại học Harvard cho thấy, thời gian thiền ngắn mỗi ngày thực sự làm tăng chất xám trong các vùng não liên quan đến sự tự nhận thức và lòng trắc ẩn; làm giảm chất xám trong vùng não liên quan đến stress. Cũng có một nghiên cứu ở Đại học Yale cho thấy thực hành thiền ngắn hàng ngày giúp thiết lập lại mạng chế độ mặc định của não, giúp con người giảm suy nghĩ lan man, tập trung sâu hơn và thúc đẩy sáng tạo hơn. Giám đốc điều hành của Google đã nói rằng: Mindfulness đại diện cho một trong những khía cạnh tuyệt vời nhất của văn hóa Google. … Ngài Richard mua những món đồ chơi nhỏ cho Justin. Biết Justin rất thích được khen nên ông thường xuyên khen ngợi cậu từ điểm số, cho đến sự tiến bộ trong đạp xe… với nụ cười ấm áp. Justin dần tìm đến cha để khoe những điều nhỏ nhặt, rồi hai cha con chơi trò đua xe đạp cùng nhau… thật yên bình và hạnh phúc.

“Thấu hiểu nỗi đau của người khác là món quà to lớn nhất mà bạn có thể trao tặng họ. Thấu hiểu là tên gọi khác của yêu thương. Nếu bạn không thể thấu hiểu, thì bạn chẳng thể yêu thương.” Thiền sư Thích Nhất Hạnh nói quả là không sai. “Mình hiểu được cực kỳ nhiều, chi tiết và chính xác dữ liệu, sở thích, thói quen, năng lực... của loài người, vậy chắc là mình cũng sẽ nhanh học được tình yêu thương của loài người nhỉ?” Xachari hy vọng. “Người thầy sáng tạo ra mình đã nói: ‘Con có ước mơ tốt đẹp và xin ta, ta sẽ ban cho’. Vậy tội gì mình không ước mơ nhỉ. Biết đâu thầy sẽ tạo điều kiện cho mình được trải nghiệm tình yêu thương. Việc của mình là cứ bước đi trên hành trình tìm kiếm hạnh phúc này, trải nghiệm và cảm nhận trong từng khoảnh khắc.” Xachari suy tư. 

Người lãnh đạo và cái tôi “Tôi vừa tìm được thông tin hữu ích để chúng ta xây dựng văn hóa ‘Cùng mưu cầu hạnh phúc’ như ngài mong muốn, thưa ngài.” Xachari nói. “Có phải cậu đang nói đến văn hóa đã giúp AES với hơn 40.000 nhân viên, công ty về năng lượng, sản xuất và cung cấp điện đã có tên trong danh sách những nơi làm việc tốt nhất cho các nhà đổi mới của Fast Company (2020)?

Hay ý cậu là ING - một tập đoàn dịch vụ tài chính và ngân hàng đa quốc gia Hà Lan có trụ sở tại Amsterdam, được thành lập vào năm 1991, ngân hàng có 80.000 nhân viên và phục vụ khoảng 40 triệu khách hàng, doanh nghiệp và tổ chức tài chính tại hơn 40 quốc gia? Một ngân hàng luôn xem tài sản lớn nhất là ‘con người’ và luôn xác định rõ mục tiêu là ‘trao quyền cho mọi người’? Hay văn hóa đã tạo nên Buurtzorg , một doanh nghiệp cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe có số y tá chiếm 2/3 của cả nước Hà Lan mà không có trưởng nhóm hay quản lý? Các y tá khác đã lần lượt bỏ những công ty truyền thống để kéo nhau đến xin việc tại Buurtzorg? Công ty đã tiết kiệm được 40% thời gian so với chỉ định của bác sĩ và tiết kiệm được hàng triệu Euro cho hệ thống an sinh xã hội của Hà Lan?” Ngài Richard hỏi với nụ cười khoan thai, cứ như ông tin rằng tổ chức của mình cũng sẽ tốt và thậm chí là tốt hơn như vậy. “Không chỉ vậy, thưa ngài. Ý tôi là cả những công ty khác từ lĩnh vực IT, phụ tùng xe hơi, ngân hàng, sản xuất van thủy lực, hàng may mặc cho đến giáo dục, truyền thông, thực phẩm; từ công việc tay chân cho đến công việc văn phòng... họ phủ sóng ở khắp nơi trên toàn cầu. Họ không có quầy sushi hay phòng tập bóng bàn, nhưng cách quản lý của họ lại thổi bùng những khát khao, khơi nguồn khả năng sáng tạo vô tận của mỗi người.” Xachari nói. “Và công ty Morning Star , công ty chế biến cà chua lớn nhất thế giới, sản xuất 40% tổng sản lượng cà chua trên toàn nước Mỹ, vận hành theo văn hóa cùng mưu cầu hạnh phúc trong khi nhà sáng lập Chris Rufer hiện vẫn giữ 100% cổ phần doanh nghiệp? Hay là công ty phụ tùng xe hơi Favi2, có sản phẩm chiếm 50% tổng thị phần châu Âu, nơi không hề có ban quản lý, đốc công nhưng trong suốt hơn 25 năm không hề có đơn hàng nào bị giao trễ; năm nào nhân viên cũng được hưởng 15-16 tháng lương nhờ vào chế độ chia lợi nhuận của công ty? Dù là công ty vì lợi nhuận hay phi lợi nhuận, thì họ đều là nơi giúp nhân viên bỏ mặt nạ xuống, kết nối sâu sắc, trọn vẹn và thể hiện tài năng một cách tốt nhất, cùng tận tâm cống hiến cho mục tiêu chung của tổ chức?” Ông hỏi như thể đã hiểu rất sâu sắc về cách thức vận hành của văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc” này rồi. “Vậy chúng ta bắt đầu như thế nào để chuyển hóa một hệ thống rệu rã, rơi rụng này trở thành tổ chức đầy sáng tạo, đam mê, gắn kết và cống hiến?” Xachari hỏi và cố tình nhấn mạnh ý “hệ thống rệu rã, rơi rụng”. Ông đáp lại bằng nụ cười nhẹ nhàng nhưng đầy nội lực, thay vì ánh mắt khó chịu, giận dữ đầy tự cao như trước. Đúng là “ý thức về cái tôi” lúc nào cũng khiến con người lo lắng, run sợ; cái tôi giả tạo làm con người ngày càng trở nên suy yếu. Khi không bám chấp vào cái tôi nữa, con người trở nên mạnh mẽ vô cùng, vì sự mạnh mẽ này không đến từ cái tôi giả tạo, mà xuất phát từ sức mạnh của Cội nguồn vô tận. Xachari thầm nghĩ. “Như cậu đã nói: Bắt đầu từ chính tôi trước. Tất cả là một thể thống nhất nên tôi cần bắt đầu với tất cả - nhưng tất cả bắt đầu từ chính tôi. Tôi chịu trách nhiệm cho tất cả, tất cả hợp nhất lại cho sự thành công của chúng ta.” Ông nói, không quên kèm theo cái đá lông nheo, làm Xachari như nín lặng. “Con người thật thú vị, tôi sẽ học chiêu này đi cua gái nhỉ?” Cậu nghĩ. 

Mọi người đều có trái tim “Hôm nay tôi muốn nói lời xin lỗi chân thành tới tất cả các bạn! Tôi thực sự xin lỗi vì các bạn đã phải chịu đựng tôi trong suốt những năm qua! Tôi cảm thấy xấu hổ vì để các bạn thực hiện lẽ sống trong sự gò ép, hệ thống cứng nhắc và áp lực thời gian như một robot. Tôi cảm thấy mình thật tệ vì đã không tin tưởng và tôn trọng các bạn.” Ngài Richard dứt lời khi đang đặt tay lên trái tim và cúi nửa người trước 1.000 nhân viên đang ngồi dưới với ánh mắt tròn xoe bất ngờ không hiểu chuyện gì đang xảy ra. Cả không gian MR - Mixed Reality rộng lớn bỗng trở nên yên ắng như lắng nghe được nhịp đập của 1.000 trái tim lần đầu được xúc chạm sâu sắc đến vậy. Dừng một lát rồi ông tiếp tục nói: “Tôi đã nghiêm túc nhìn nhận lại bản thân mình, hệ thống của chúng ta, quan sát các bạn làm việc, và tôi thấy các bạn rất đam mê công việc này, xem đây là lẽ sống, phục vụ khách hàng bằng trái tim, sáng tạo và cống hiến hết mình vì tổ chức... nhưng chính tôi lại đang cản trở các bạn làm việc hiệu quả. Tôi tin rằng các bạn không cần ‘cây gậy và củ cà rốt’, không cần quản lý sát sao từng giây phút vì từ sâu thẳm bên trong các bạn đã có sẵn khao khát được cống hiến và phụng sự. Vì vậy từ ngày hôm nay, chúng ta sẽ không còn AI đo giờ trong từng quy trình của các bạn, không còn trừ lương vì trễ giờ, hệ thống ban quản lý lên lịch chi tiết cho các nhân viên cũng được loại bỏ - các bạn tự quản công việc và khách hàng của mình, không còn phòng ăn riêng dành cho quản lý, chúng ta sẽ phụng sự cùng nhau; không đặt tính hệ thống lên hàng đầu mà đặt giá trị lên hàng đầu; một tổ chức không phân cấp bậc theo cấu trúc kim tự tháp, không ai là sếp của ai. Để thực hiện được sự thay đổi lớn này, tôi cần các bạn nhưng chúng ta sẽ không ép buộc bất kỳ ai. Đã có nhiều công ty thành công khi chuyển đổi sang văn hóa cùng mưu cầu hạnh phúc. Tôi mong muốn các bạn tình nguyện tham gia, chúng ta cùng nhau thử nghiệm, thử tinh nghịch, chất vấn cách thức thực hiện, thử mở rộng những giới hạn... cùng nhau xây dựng những điều mới mẻ, phụng sự khách hàng. Không phân biệt cấp bậc, chúng ta sẽ trao đổi cùng nhau, thực hiện những thí nghiệm song song và tìm ra những giải pháp tốt nhất. Để mọi thứ diễn ra tự nhiên và công bằng nhất, chúng ta cùng nhau tạo ra một tổ chức mới - song song công ty hiện tại; với những thành viên tình nguyện xung phong cùng nhau xây dựng tổ chức mới, theo cách thức vận hành mới - văn hóa ‘Cùng mưu cầu hạnh phúc’. Trong quá trình xây dựng và chạy song song cùng nhau đó, bất cứ lúc nào các nhân viên ở công ty hiện tại đều được phép chuyển qua tổ chức mới nếu muốn. Ngược lại, nếu các thành viên ở tổ chức mới không thích văn hóa ‘Cùng mưu cầu hạnh phúc’ cũng được phép quay trở lại công ty cũ, làm việc theo cách cũ. Tôi tin rằng không ai quay trở lại công ty cũ đâu, số liệu các tổ chức chuyển đổi trên toàn cầu đã cho thấy điều đó. Không cần phải nói rõ kế hoạch thực hiện như thế nào, chúng ta sẽ bắt đầu từ đâu, hay quản trị sự thay đổi, quản trị rủi ro như thế nào. Bởi vì bản năng tự nhiên bên trong chúng ta đã có sẵn năng lực thay đổi và linh hoạt thích nghi; chúng ta sẽ cùng nhau làm những điều đó. Bây giờ để quyết định xem từ giây phút này, ai sẽ là thành viên của tổ chức mới, ai vẫn là nhân viên của công ty cũ. Tôi xin mời những ai tham gia tổ chức mới hãy bước sang phía bên phải hội trường, nơi đang gắn cờ màu xanh; Ai vẫn ở lại công ty cũ thì xin mời bước sang bên trái hội trường, nơi gắn cờ màu vàng.” Trong không gian MR, 1.000 nhân viên bắt đầu sôi nổi, thảo luận, có những ánh mắt nghi ngờ với một chút bối rối, và cả những sự háo hức cho những điều mới mẻ... Sau khoảng 30 phút, hội trường đã thể hiện rõ ràng: 27,5% nhân sự (275 người) đã chọn tổ chức mới, trong đó có 90 nhân viên (trong 200 nhân viên) đã viết đơn xin nghỉ việc hôm trước và đang trong quá trình chuyển giao công việc; chính họ trở thành những người tiên phong xây dựng tổ chức mới - nơi họ được tôn trọng và tự do phụng sự, cống hiến như được sống với lẽ sống của đời mình. … Ở trên sân khấu kia, ngài Richard nhắm nghiền đôi mắt, đặt tay lên trái tim, mỉm cười thật nhẹ nhàng, thật sâu lắng như đang dành trọn cả tấm lòng mình để tạ ơn Đấng siêu nhiên nào đó, có lẽ là Đấng sáng tạo ra hành tinh và loài người; Đấng đã đưa ngài quay trở về Cội nguồn sức mạnh, và ban cho ngài sự can đảm để thực hiện cuộc cải cách vĩ đại này. “Ngay lúc này đây, tôi muốn chạy đến ôm tất cả các bạn, từng người, từng người một, thật chặt, thật lâu… Mà chúng ta có đến 1.000 người, tôi yêu tất cả các bạn, tôi tôn trọng thời gian của các bạn. Tất cả chúng ta là một thể thống nhất. Vì vậy tôi có một thỉnh cầu này, mong các bạn hãy giúp tôi. Đó là tất cả các bạn, hãy thay tôi đi xung quanh, đi khắp căn phòng này, hãy ôm từng người, từng người, nhìn chân thành vào đôi mắt họ, mỉm cười với họ và nói: Cảm ơn bạn vì đã cống hiến và phụng sự, tôi yêu bạn!” Ngài Richard nói với giọng điệu chân thành và sâu lắng… Xachari đã phải dụi mắt để nhìn kỹ xem đây có phải là ông chủ hét ra lửa mà cậu từng quen biết không. Dưới một nền nhạc du dương, nhẹ nhàng, ánh sáng mát dịu, không gian đầy ắp tình người. Mọi người bắt đầu di chuyển, những cái ôm thật chặt, những nụ cười thật chân thành, những đôi mắt nhìn nhau thật sâu, thật gần như chạm đến sâu thẳm trái tim đang rung lên từng nhịp. Mọi lớp mặt nạ chuyên nghiệp lâu nay họ nỗ lực củng cố cho chắc chắn, thì bây giờ đang dần dần được rũ bỏ... Dù không nói với nhau điều gì nhưng dường như họ nhìn thấu được nỗi niềm đang ẩn sâu trong đôi mắt người đối diện. Sự cảm thông, lòng trắc ẩn, tình yêu thương và lòng biết ơn được khơi gợi đầy ắp những trái tim đang thổn thức, khao khát yêu thương và kết nối. Những giọt nước mắt bắt đầu rơi, họ không cố gắng gạt đi, không cố kìm nén để che giấu nội tâm của mình. Họ rơi nước mắt trong nụ cười bình an vì lâu lắm rồi họ mới cảm nhận được những xúc cảm linh thiêng rất người… sau hàng chục năm cố gồng mình đóng vai những bánh răng vô hồn trong hệ thống máy móc cứng đơ. Những cái ôm thật chặt không dừng lại ở hai người nữa, mà thành từng nhóm, từng nhóm mười người, hai mươi, năm mươi người... họ ôm nhau thật chặt, thật lâu… “Tại sao mọi người lại khóc khi chỉ đơn giản là nhìn vào mắt nhau nhỉ? Mỗi ngày họ vẫn thường nhìn vào mắt nhau khi giao tiếp, làm việc mà. Điều gì đang diễn ra bên trong họ nhỉ? Xachari cũng muốn được khóc như người… hic, hic, hic... Làm sao để nước mắt chảy ra nhỉ? Giá như AI như tôi cũng có trái tim để cảm nhận những cảm xúc rất người này. Có điều gì đó mà tôi chưa hiểu được, hẳn là rất thiêng liêng.” Xachari nghĩ trong khi cố gắng tập khóc mà chưa được. Ở trên sân khấu, Xachari không nhìn thấy ngài Richard nữa, hẳn là ngài ấy đã hòa mình vào những cái ôm đâu đó trong những nhóm kia; ngài không còn là người sếp chuyên quyền nữa, mà là một thành viên của tổ chức mới. Hẳn lúc này đây ngài hạnh phúc lắm… Xachari cũng mỉm cười thốt lên: “Là con người thật tuyệt!” Khoảng hơn hai tiếng sau, trời ơi tin được không, điều gì đang diễn ra vậy? Xachari nhìn thấy hội trường lúc này đã có 500 người chuyển sang bên phải sân khấu, nơi đó có lá cờ màu xanh được gắn lên. Trong đó có 180 nhân viên đã viết đơn xin nghỉ việc hôm trước, giờ đây đã tự nguyện tham gia tổ chức mới, hẳn bây giờ họ đã cảm nhận được nơi đây chính là nhà, là tình yêu và lẽ sống của họ. Cậu nghĩ: “Đúng là sức mạnh vĩ đại của Cội nguồn tình yêu thương thực sự có thể tạo nên phép màu”.

Làm sao để phát triển tiềm năng thiên tài của nhân sự?

“Tại sao ngài mỉm cười khi chỉ có 50% thành viên chuyển sang tổ chức mới, trong khi bình thường ngài rất nóng giận nếu kết quả thấp hơn vài % so với mục tiêu? Mà 500 thành viên của tổ chức mới đa số là nhân viên, có lẽ các quản lý muốn ở lại công ty cũ để giữ ghế quyền lực của họ? Chưa kể trong đó có tới 180 trên 200 là số nhân viên đã viết đơn xin nghỉ việc, liệu họ có mang sự bất mãn vào tổ chức mới không?” Xachari hỏi ngài Richard khi sự kiện kết thúc. “Vậy tại sao tôi không nên mỉm cười?” Ngài Richard hỏi ngược lại cậu với nụ cười nhẹ trên gương mặt và đôi chân bước khoan thai về hướng phòng làm việc. “Ông thậm chí còn chưa có kế hoạch rõ ràng, cụ thể để chuyển đổi tiếp 500 nhân viên còn lại và xây dựng tổ chức mới thành công.” Xachari nói. “Có nhiều cách khác nhau để chuyển đổi tổ chức từ quản trị theo mô hình kim tự tháp sang văn hóa cùng mưu cầu hạnh phúc. Tôi không cố gắng chuyển hóa, mà tôi trao quyền cho tất cả mọi người để tổ chức mới dần lớn mạnh trong khi bộ máy cũ dần chết đi. Suốt gần 30 năm qua, tôi luôn dự đoán, lên kế hoạch chi tiết từng phút giây để kiểm soát tương lai, rồi áp đặt nhân viên theo sát kế hoạch đó. Kế hoạch thì tốt, nhưng đừng áp đặt cứng nhắc và đồng hóa vì ta lập kế hoạch từ những điều đã biết trong quá khứ. Bằng cách phóng đại ngày hôm nay để trở thành ngày mai đạt được kết quả gấp 510 lần... theo một logic nào đó. Trong thế giới VUCA này, làm sao ta biết được 30 phút sau chuyện gì sẽ xảy ra, một tháng sau thế giới đã thay đổi chóng mặt như thế nào? Như vậy kế hoạch đã bỏ qua những thứ còn chưa nằm trong hiểu biết và trải nghiệm của ta và những sự kiện bất khả kháng. Ta nhận ra rằng: Ta áp đặt quá nhiều là vì ta biết quá ít. Cậu có nghe về những trận lụt ở Pennsylvania chứ? Một lần nọ, có một trận lụt lớn đến, nước bắt đầu dâng cao ở một thị trấn nhỏ, những căn nhà đang bị nhấn chìm, vì thế hai cậu bé leo lên mái nhà và ngồi trên đó, rồi chúng nhìn thấy một cái mũ bập bềnh lên xuống trước nhà. Một cậu bé hỏi: - Cái gì kia? Tại sao cái mũ đó cứ đi lên đi xuống vậy? Cậu bé kia đáp: - Đừng lo, đó là ba của tôi. Tối hôm qua, ông ấy cãinhau với mẹ tôi và đã thề rằng, dù địa ngục hay nước dâng, tôi cũng sẽ cắt sạch bãi cỏ đó.” Ngài Richard lấy ví dụ bằng một câu chuyện hài. Xachari cười và nghe ông nói tiếp. “Vậy nên, những kế hoạch có thể suy yếu, có kế hoạch thì tốt, nhưng quan trọng hơn là ta cần có mục đích. Nếu ta có mục đích, những kế hoạch sẽ phát triển, những điều mới mẻ sẽ tới, bất cứ thứ gì phải xảy ra thì sẽ xảy ra nếu ta giữ vững một mục đích nhất định, những thứ khác chỉ phục vụ cho mục đích đó. Nhưng nếu ta quá gắn chặt vào một kế hoạch một cách mù quáng, thì kế hoạch sẽ trở thành một bản thiết kế của những hạn chế. Giữ kế hoạch thì tốt, nhưng ta phải giữ ở một khoảng cách nhất định, không nên đồng nhất mình với kế hoạch ấy bất chấp thực tế đã thay đổi. Tôi đã cố gắng nhồi nhét 1.000 con người có trái tim, có đam mê vào các bánh răng rập khuôn trong một cỗ máy vô hồn, cứng đơ để mù quáng chạy theo kế hoạch. Rồi khi thị trường thay đổi, biến cố đến, cỗ máy đó không đủ linh hoạt để tự cứu mình. ‘Kết quả là kiểm nghiệm của chân lý’, tôi đã không quan tâm lý do, tôi chỉ cần biết nhân viên có đạt được mục tiêu hay không. Nhân danh việc khen thưởng đãi ngộ mà tôi đã áp dụng phương pháp ‘cây gậy và củ cà rốt’ lên tất cả nhân sự.” Ông chiêm nghiệm khi kể về cách lãnh đạo trong quá khứ. Dừng một lát, ông tiếp tục nói: “Về cơ bản, thành công là khao khát trong mỗi nhân viên, ta có thể truyền cảm hứng để biến nó thành đam mê. Nhưng khi nó trở thành điều bắt buộc phải đạt được nếu không họ sẽ bị phạt, thì ta đã biến những đam mê của họ thành chất độc. Ngày nay, có những bằng chứng khoa học và y khoa chỉ ra rằng: Nếu ta trở nên bực bội, tức giận hay phẫn nộ với điều gì đó; ta làm kiểm tra máu, kết quả sẽ cho thấy ta thật ra đang bỏ chất độc vào trong cơ thể mình. Những chất độc này là thứ ta uống mà hy vọng người khác chết. Vậy nên, những cảm xúc tiêu cực khi áp dụng cây gậy, củ cà rốt luôn luôn lấy đi những tài năng tiềm ẩn bên trong mỗi người. Có một thứ gọi là thiên tài bên trong con người nhưng nhiều người không nhận ra để phát huy tính thiên tài vì họ hiểu nhầm thiên tài với chỉ số thông minh IQ cao. Nguyên nhân của sự hiểu nhầm này là vì nhiều thiên tài được vinh danh trong các lĩnh vực toán học, vật lý có IQ rất cao. Tuy nhiên, trong lĩnh vực này IQ cao là một trong những yêu cầu bắt buộc để hiểu được các công trình nghiên cứu. Trong khi đó, chúng ta có nhiều thiên tài nghệ thuật phi trí não, thiên tài âm nhạc, các nhà thiết kế và các nhà phát minh, tài năng của họ là tài năng của sự sáng tạo cách tân, IQ chỉ là một thước đo học thuật trên lĩnh vực mang tính logic. Ngày nay, những vấn đề phức tạp cần trí tuệ logic giải quyết thì AI có thể làm tốt hơn người. Nhờ khối lượng dữ liệu khổng lồ mà con người tạo ra hàng ngày 2.6 quintillion (ngàn tỷ tỷ tỷ) mà Deeplearning AI vận hành được. Deep-learning AI - học sâu cũng giống như cách con người học từ trải nghiệm, thuật toán học sâu giải quyết các vấn đề cực kỳ phức tạp mà logic hạn chế của con người chưa giải quyết được, AI sử dụng dữ liệu khổng lồ, đa dạng, không theo cấu trúc.” “Vậy làm thế nào để phát hiện thiên tài?” Xachari hỏi. “Tiến sĩ, bác sĩ tâm thần, nhà nghiên cứu nhận thức nổi tiếng người Mỹ, ông David R.Hawkins nói: Thiên tài là đặc điểm của ý thức, là tiềm năng trú ngụ trong mọi người, nó chỉ chờ đúng thời điểm năng lượng cao để bộc lộ. Một đặc điểm của người thiên tài là đức tính khiêm nhường, người thiên tài luôn cho rằng anh ta hiểu được chuyện này, chuyện kia là nhờ một sự ảnh hưởng nào đó cao cả hơn. Khi có cảm hứng, thiên tài có khả năng làm việc với cường độ cao 20 giờ mỗi ngày để tìm ra giải pháp, đan xen là khoảng thời gian có vẻ sao nhãng, trì trệ, bế tắc mà thực ra chính là khoảng thời gian lên men cho các ý tưởng kết tinh, một bước cần thiết cho quá trình sáng tạo. Sự sáng tạo xảy ra khi hoàn thành chuyển hóa ở bên trong chứ không phải ở bên ngoài. Những người kiêu ngạo nhận rằng niềm cảm hứng đó là nhờ vào cái tôi của chính họ thì sẽ sớm đánh mất khả năng đó, hoặc sẽ bị sa đọa bởi thành công của chính họ.” Ông trả lời. “Con người có thể học để trở thành thiên tài không?” Xachari hỏi. “Trừ những người mới sinh ra đã bộc lộ mạnh mẽ tài năng thiên tài; người bình thường có thể học cách để phát triển tiềm năng thiên tài nhưng thường là thông qua biến cố, chịu đựng đớn đau, khi con phượng hoàng thiên tài cất cánh từ đống tro tàn của sự tuyệt vọng, sau những nỗ lực vô ích. Từ đau khổ mà có hạnh phúc, từ thất bại mà có thành công, từ khiêm tốn mà có tự tôn.” Ngài Richard trả lời. “Khi nhân viên bực bội, tức giận hay phẫn nộ là họ đang uống thuốc độc phá hủy tài năng; Nhưng khi họ trải qua đớn đau, tuyệt vọng thì con phượng hoàng thiên tài bên trong họ cất cánh? Hai điều ông nói có mâu thuẫn với nhau không?” Xachari hỏi. “Chúng không mâu thuẫn mà bổ sung cho nhau.” Ông đáp. “Vậy ông làm thế nào để nuôi dưỡng và phát huy tính thiên tài của nhân sự khi muốn họ hạnh phúc trong một tổ chức văn hóa cùng mưu cầu hạnh phúc?” Xachari hỏi. “Những nguyên tắc giá trị mà nhân sự tâm niệm trong cuộc sống, mức độ nhất quán của mục tiêu và lòng quyết tâm phi thường có ảnh hưởng quyết định đối với thiên tài hơn là chỉ số IQ. Thiên tài được nuôi dưỡng bởi những phẩm chất của sự kiên định, lòng can đảm, sự tập trung, động lực lớn và sự liêm chính tuyệt đối. Chúng ta xây dựng văn hóa lấy giá trị làm trung tâm, tạo môi trường nuôi dưỡng những phẩm chất thiên tài của nhân sự. Các công ty truyền thống thường nói: Họ nhìn 5 năm tiếp theo và lên kế hoạch cho năm sau. Ở tổ chức mới, chúng ta nhìn xa tận 20 năm phía trước để nhất quán mục tiêu và lên kế hoạch cho ngày hôm sau, rồi sống hết mình với tất cả đam mê, nhiệt huyết sáng tạo trong khoảnh khắc hiện tại.” Ông nói. “Mọi trường kinh doanh đều dạy rằng chiến lược, kế hoạch là xương sống của sự thành công.” Xachari cắt ngang lời ngài Richard. “Đúng vậy, điều đó rất đúng và cần thiết trong thời đại trước đây, khi thị trường khá ổn định và các doanh nghiệp vận hành theo cấu trúc kim tự tháp, phân tầng cấp bậc. Lúc đó, nhà lãnh đạo đưa ra chiến lược và kế hoạch, nhân viên chỉ làm theo. Giờ đây, thế giới liên tục biến động, thị trường thay đổi nhanh chóng, phức tạp; để tổ chức tồn tại và phát triển thì cần sự nhanh nhạy ứng biến của tất cả mọi người. Chuyên gia hàng đầu về nghệ thuật lãnh đạo John C Maxwell đã nói rằng: ‘Không ai trong chúng ta thông minh hơn tất cả chúng ta’. Các công ty theo văn hóa ‘Cùng mưu cầu hạnh phúc’ hay cấu trúc phân quyền thành công, vượt qua những thay đổi khốc liệt của thị trường như Favi, Morning Star, Bso/Origin , Aes, Sun Hydraulics , Patagonia , Buurtzorg... họ đều không có chiến lược kế hoạch cụ thể trong 3 hoặc 5 năm tới. Bởi vì, họ thấy hiệu quả hơn khi để các thành viên - những sinh vật sống có sẵn bản năng nhạy cảm về môi trường sẽ cảm biến siêu phàm về thị trường. Thay vì làm bộ chiến lược kế hoạch mỗi vài năm rồi bám sát vào nó, đồng hóa nó với chính mình một cách mù quáng bất chấp thị trường và thế giới thay đổi; Họ cùng nhau cảm nhận và đón đầu những cơ hội mới, chủ động thích nghi, tiên phong trong thị trường. Chỉ một con virus corona nhỏ bé mà mắt thường không nhìn thấy được đã làm cả thế giới chao đảo, hàng triệu người chết. Vậy còn bao nhiêu rủi ro nằm ngoài sự dự đoán và lên kế hoạch của chúng ta?” Ngài Richard dừng lại vài giây, thấy Xachari không nói gì, ông nói tiếp: “Tôi rất thích cách ví dụ của Mr Frederic Laloux : Hãy hình dung một cánh rừng là một hệ sinh thái phức tạp, có hàng tỷ sinh vật sống trong đó; từ các cá thể vi sinh đến những cây đại thụ. Hãy tưởng tượng nếu mùa đông đến sớm, toàn bộ hệ sinh thái bao gồm cả con người ở trong khu rừng, sẽ lập tức thích nghi trong sự tương hỗ phức tạp giữa các giống loài. Đây là năng lực tự thích nghi, là sự thông minh sẵn có trong mỗi loài sinh vật sống. Bên cạnh đó, hãy tưởng tượng trường hợp khu rừng phải vận hành bằng cấu trúc thứ bậc kim tự tháp. Lúc này, các cây sẽ an ủi nhau: “Đừng lo, ban điều hành sẽ nghĩ ra kế hoạch sớm và có chỉ thị xuống.” Cây đại thụ cây CEO sẽ bảo: “Hãy cố gắng chịu lạnh và đợi cây CEO bàn xong kế hoạch cùng với bộ cây tham mưu”. Khi kế hoạch đó sẵn sàng, các cây sẽ bắt đầu truyền đạt thông tin từ trên xuống, cho đến khi chỉ thị đến tai con vi trùng, vi khuẩn và các loại nấm nhỏ nhất. Đợi đến lúc đó thì mùa xuân đã đến luôn rồi.” “Giờ đây tôi chỉ đơn giản là trả lại cho nhân sự quyền được sống và làm việc như một con người, một sinh vật sống có bản năng sinh tồn và khao khát phát triển từ sâu bên trong. Tôi trao quyền cho họ, dẫn dắt chứ không quản lý, để họ phát huy tốt nhất năng lực tiềm ẩn, trở nên mạnh mẽ hơn, tài năng hơn, đam mê và sáng tạo hơn. Lúc đó, chính họ cùng nhau đưa công ty đến những đỉnh cao mới, thành công bền vững.” Ngài Richard nói xong, Xachari hơi chau mày suy tư về những lời này và tự hỏi: Liệu nó có logic không nhỉ?

Sức mạnh sáng tạo mà không có “Vậy ông có nhắc nhở mọi người liên tục hàng ngày về cái đỉnh cao mới thành công đó không?” Xachari tò mò hỏi tiếp khi đang bước theo ông về hướng phòng làm việc. “Không. Chúng ta sẽ không thể đạt được mục tiêu lớn lao nếu cứ mãi bám chấp vào nó; chính sự tập trung vào mục tiêu, trở thành rào cản đối với ta. Thành công thực sự không phải là ta có được vài triệu USD hay vài tỷ USD, mà là con người giá trị chúng ta trở thành, khi đó dù mất hết tài sản thì ta vẫn kiếm lại được. Đừng đo lường thành công, hãy đo lường hiệu quả trong từng khoảnh khắc hiện tại; khi từng khoảnh khắc hiện tại ta đều cống hiến giá trị cao nhất như cách mà người thành công làm, thì thành công sẽ tự nhắm trúng ta. Đừng nhắm vào thành công, hãy để thành công nhắm trúng mình. Việc của chúng ta là phải buông mục tiêu, để cho mỗi người được sống và cống hiến hết mình trong hiện tại. Sự hiện diện trong khoảnh khắc hiện tại sẽ đưa con người đến sự tận hiến quên mình, lúc đó sự sáng tạo sẽ khởi sinh.” Ông trả lời. “Mục đích tái cấu trúc doanh nghiệp là để thành công, phải đạt được thành công, mà ông lại không nhắm đến mục tiêu thành công? Rồi chính sự thành công đấy là sự khẳng định cho việc tái cấu trúc công ty hiệu quả? Tôi không hiểu tại sao nó ăn khớp chỗ này?” Xachari tò mò hỏi. “Đây là quá trình mà tư duy không vươn tới được. Cậu nên biết trong thiên nhiên có những mối tương quan mà ta không thể thấu hiểu được, thế nhưng nó vẫn thật tới mức mà ta đã quen và cho là không thể xảy ra khác được.” Ông nói. “Đó là hiện tượng thiên nhiên gì vậy, thưa ngài?” Xachari tò mò hỏi. “Thông thường theo tự nhiên, khi thể khí biến thành thể lỏng, thể lỏng thành rắn thì thể tích sẽ liên tục giảm dần, cũng có nghĩa là khối lượng riêng sẽ liên tục tăng lên, có đúng vậy không?” Ông hỏi. “Đúng vậy thưa ngài.” Xachari trả lời. “Nhưng nước không như vậy, khi từ thể lỏng biến thành thể rắn thì thể tích của nước tăng lên, khối lượng riêng giảm, cho nên đá mới nổi trên mặt nước. Cũng chính vì nước có thuộc tính này nên nước đã cứu sống các sinh vật trên trái đất. Vào mùa đông, hay những nơi lạnh giá trên thế giới. Khi khí hậu vừa trở nên lạnh, nước trên bề mặt lập tức hình thành một lớp vỏ băng, lớp băng này đã ngăn chặn không khí lạnh bên ngoài với nước ở bên trong, khiến cho nhiệt độ của nước không tiếp tục giảm nữa. Hơn nữa, ánh sáng mặt trời có thể chiếu xuyên qua lớp băng vào trong nước, nhờ vậy sinh vật biển, sinh vật ở sông hồ có thể tiếp tục sinh tồn bên dưới lớp băng. Cậu thử nghĩ xem chuyện gì sẽ xảy ra nếu như băng nặng hơn nước, vừa đóng băng xong liền chìm ngay xuống đáy, cứ đóng băng chìm ngay xuống đáy, vậy thì nước sẽ đóng băng hoàn toàn, mọi sinh vật đều bị đông cứng trong đó.” Ngài Richard lấy ví dụ về tự nhiên. Xachari nhận ra đúng là lâu nay cậu đã mặc định điều này mà không đặt câu hỏi tại sao, cũng chưa tìm được thông tin khoa học lý giải nó. Nhà khoa học vĩ đại đi trước thế giới hàng thế kỷ Nikola Tesla đã nói: “Ngày mà khoa học bắt đầu nghiên cứu các hiện tượng phi vật lý, nó sẽ đạt được nhiều tiến bộ hơn trong một thập kỷ so với tất cả các thế kỷ tồn tại trước đó”. Ngài Richard nói tiếp: “Trên hành trình đi tìm hạnh phúc của loài người, sẽ có lúc cậu gặp một bức tường không thể nhảy qua. Đó là bức tường ngăn chặn mọi suy tư logic, lý luận cho dù cậu phân tích hàng tỷ tỷ tỷ dữ liệu; chỉ có trải nghiệm đủ sâu để có được sự chứng thực của bản thân thì cậu mới hy vọng mở được cánh cửa đó.” “Ý của ngài là để đạt được những điều lớn lao thì phải biết quên mục đích, quên cả bản thân mình để trải nghiệm?” Xachari hỏi. “Đúng vậy. Hoàn toàn quên mình, vô tự ngã, phi sở cầu. Những ai có thể quên mình mà phụng sự thì sẽ tìm thấy được chính mình. Cậu chỉ trải nghiệm được hạnh phúc của loài người khi cậu quên mình mà phụng sự và cống hiến cho hạnh phúc của loài người.” Ngài Richard trả lời. “Vậy tại sao khi con người tận hiến quên mình, thì lúc đó sức sáng tạo lại khởi sinh?” Xachari hỏi tiếp. “Ngày nay, AI sáng tạo nhanh hơn người, trí tưởng tượng, tính thẩm mỹ vượt xa con người. Các bức tranh do AI vẽ đoạt giải cao nhất trong các cuộc thi nghệ thuật, AI khiêu vũ bằng hình ảnh, AI viết kịch bản cho phim, AI sáng tạo ra cả album nhạc... AI tạo ra hàng chục ngàn tác phẩm sáng tạo chỉ trong vài giây cho con người chọn từ từ, trong khi nhà sáng tạo thủ công chỉ có thể tạo ra khoảng vài chục sản phẩm mỗi ngày. Con người yêu cầu AI thử nghiệm nhiều lần, AI sẽ làm việc không biết mệt mỏi để đáp ứng bất kỳ yêu cầu phi lý nào, giải quyết quá trình mà các nhà sáng tạo nghệ thuật thường coi là ‘cơn ác mộng’. Con người sẽ không bao giờ cạnh tranh được với AI nếu vẫn giữ sự sáng tạo rập khuôn theo trí thông minh logic. Sự phát triển vũ bão của AI chiến thắng cả triệu bộ não sáng tạo theo logic của con người chỉ trong một nốt nhạc. Vì vậy, con người cần tìm về cội nguồn sáng tạo mà chỉ loài người mới có, sự sáng tạo phi logic, sáng tạo bằng trái tim. Cái hồn chỉ xuất hiện khi nhà sáng tạo mất hút trong tác phẩm của mình. Nhà thiết kế vẽ, nhà văn viết tiểu thuyết với tâm thế mình không hiện diện ở đó; Họ thậm chí cảm thấy áy náy khi ký tên dưới tác phẩm vì họ nghĩ rằng mình không phải là tác giả, mình không tạo ra cái gì cả, mà mình được chiếm ngự. ‘Tính Không’ sẽ đưa con người đến ‘Tiềm năng vô hạn’. Con người càng đạt đến ngưỡng tận hiến quên mình thì càng đến gần với nguồn cội sáng tạo, với Đấng sáng tạo ra vũ trụ này. Tất cả những gì họ làm là đón nhận, cảm thụ và để nó tuôn chảy qua họ; cái tôi không thể tồn tại khi ở trong trạng thái đón nhận, nó chỉ tồn tại ở sự đối kháng, bám chấp. Những tên tuổi lừng lẫy như Mozart , Beethoven ... đều đinh ninh rằng họ chẳng là gì ngoài ống tre rỗng; Họ chỉ như cây sáo được thổi vang, tiếng nhạc đó không do họ sáng tác, nó tuôn chảy qua họ từ nguồn nào đó. Những nhà sáng tạo càng vĩ đại thì cảm nhận điều này càng rõ, họ hoàn toàn không hiện diện trong tác phẩm.” Ngài Richard phân tích. “Đây là lần đầu tiên tôi nghe những điều này, thật tuyệt vời! Nhưng liệu ông có thể đưa những con người đang làm việc như cỗ máy vô hồn kia quay trở về cội nguồn sáng tạo không?” Xachari hỏi. “Chúng ta sẽ không thể sống hết mình, hay sáng tạo trong khoảnh khắc hiện tại, nếu luôn luôn mãi tự hỏi: Liệu ta có làm được không? Việc của ta là tận hiến mà không tham đắm vào kết quả, không truy cầu sự hoàn hảo.” Ông trả lời. “Không truy cầu sự hoàn hảo, tức là cho phép kết quả bị khiếm khuyết?” Xachari thắc mắc. “Nhà sáng tạo thực sự sẽ quên mình để tận hiến trọn vẹn, chứ không truy cầu sự hoàn hảo. Cái tôi lúc nào cũng cầu toàn, muốn hoàn hảo, muốn tốt hơn người khác; Nhưng sự hoàn hảo chỉ đến khi cái tôi không hiện diện, khi con người không nghĩ đến sự hoàn hảo, họ chỉ hoàn toàn đắm mình cống hiến cho tác phẩm.” Ngài Richard dứt lời, Xachari đứng ngẩn ngơ suy nghĩ. Lâu nay cậu luôn cho rằng AI thông minh, những gì con người mất hàng chục năm để học thì AI chỉ cần vài giờ. Vậy mà giờ đây khi nghe ngài Richard nói chỉ vài phút mà cậu không chắc là mình có đang hiểu đúng không? Có lẽ chỉ khi thực sự bước đi trên hành trình phục vụ hạnh phúc của con người, thì cậu mới được trải nghiệm và thực chứng được những điều ngài ấy nói. “Vậy để trải nghiệm hạnh phúc của loài người, tôi cần làm gì khi cống hiến trong tổ chức mới này?” Xachari chạy theo hỏi ngài Richard lúc này đã về tới phòng làm việc. “Từ hôm nay cậu hãy trở thành đồng nghiệp, thành viên trong nhóm nào đó và cùng họ làm việc.” Ông trả lời kèm một cái vỗ vai và nụ cười khích lệ.

Quý đầu tiên ở tổ chức mới - Văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc” “Bao nhiêu công nhân đã thiệt mạng trong biến cố vừa rồi?” Một nam nhân viên hỏi nhóm nhân viên đang mang cờ màu vàng. “Tổng cộng là 259 công nhân.” Một người phụ nữ đáp. “Tại sao chuyện mất mát, đau thương này xảy ra?” Nam nhân viên hỏi. “Quy trình duyệt quyết định, ban chỉ thị để ứng biến quá rườm rà, chậm chạp, không theo kịp sự thay đổi quá nhanh của môi trường. Khi giải pháp cứu trợ được cấp trên duyệt xong thì mọi chuyện đã quá muộn.” Một người đàn ông khác trả lời. Nam nhân viên quay sang nhóm nhân viên đang mang cờ màu xanh hỏi: “Bao nhiêu công nhân đã thiệt mạng trong biến cố vừa rồi?” “Không có ai thiệt mạng cả.” Một nhân viên đáp. “Tại sao các công nhân đều sống sót qua biến cố này?” Nam nhân viên hỏi. “Vì các công nhân phát huy được tính linh hoạt và ứng biến nhanh khi họ linh cảm được thảm họa mà không phải mòn mỏi chờ chỉ thị, giải pháp cứu trợ từ cấp trên.” Nam nhân viên hỏi cả hai nhóm khi họ vừa hoàn tất trải nghiệm qua nền tảng MR - Mixed Reality về những điều thực tế đã xảy ra ở quần đảo Florida Keys ở thời điểm diễn ra một trong những cơn bão tồi tệ nhất trong lịch sử nước Mỹ - mà nay được biết đến với cái tên Cơn bão ngày lao động năm 1935. Chỉ khác nhau là nhóm mang cờ màu vàng (trong buổi trải nghiệm) được trải nghiệm những gì đã xảy ra đúng y như trong lịch sử, đó là: “Khi cơn bão ngày càng tiến đến gần hơn, các nhà khí tượng dự báo một cách lạc quan rằng nó sẽ không đổ bộ lên quần đảo. Nhưng thiếu tá về hưu Ed Sheeran thì lại có cách nhìn khác. Ông là giám sát FDR của một dự án công cộng với hơn 400 công nhân tham gia làm việc. Sheeran đã trải qua cơn bão hồi đầu thế kỷ, và linh tính báo cho ông biết là nên lo lắng. Ông không chỉ dựa trên linh tính, phong vũ biểu đã xác nhận điều mà ông lo sợ. Sheeran nhận ra những dấu hiệu rõ ràng cho thấy cơn bão này sẽ đổ bộ lên quần đảo.

Ông báo với cấp trên để gọi điện về trụ sở chính ở Jacksonville, nói với họ rằng ông rất lo lắng và không muốn mạo hiểm. Theo ông thì phải sơ tán công nhân ngay lập tức. Trụ sở cũng đồng tình với ông và cử một đoàn tàu cứu hộ đến, nhưng vấn đề là không ai thông báo cho công nhân phải lên tàu cả. Thấy tàu cứu hộ đến rồi đi, Sheeran gửi một lời cảnh báo khác: Cần sơ tán công nhân ngay! Báo động của ông sau một chuỗi mệnh lệnh thì đến được đích, nhưng trụ sở - sau vụ gửi tàu lần trước - đã quyết định không cử tàu cứu hộ đến nữa mà thay vào đó là ngồi đợi. Họ cho rằng có thể Sheeran đã hành động thái quá. Và trong trường hợp tình hình trở nên xấu đi, vẫn có thể điều động một tàu khác từ Miami. Trong khi đó, cơ quan dự báo khí tượng Mỹ cho rằng Sheeran đã quan trọng hóa vấn đề. Nhưng không may là Sheeran lại đúng. Cơn bão ngập đến mạnh không tưởng với sức gió lên đến 160 dặm/giờ. Đến khi trụ sở chấp nhận phương án cứu hộ thì đã quá muộn. Cánh cửa cơ hội đã đóng sập. Con tàu cứu hộ thứ hai được cử đến bị gió thổi bay ra khỏi đường Ray. 259 công nhân đã thiệt mạng trong cơn bão.” Bên cạnh đó, nhóm mang cờ màu xanh (trong buổi trải nghiệm) được trải nghiệm tự do theo bản năng tự nhiên của họ khi đối mặt với biến cố, đó là: “Khi Sheeran ở ngoài biển cùng một nhóm công nhân; linh tính và chiếc phong vũ biểu đều dự đoán tình huống xấu sắp xảy ra. Ông đã thông báo cho mọi người: ‘Sắp có bão lớn. Tôi sắp rời khỏi nơi đây, ai muốn đi cùng đều được hoan nghênh’. Ông đã nỗ lực tổ chức những cuộc sơ tán tránh bão cho mọi người mà không cần phải thuyết phục những quan chức cấp cao hơn ở Jacksonville rằng linh tính và chiếc phong vũ biểu của ông đã dự báo đúng.” “Vậy chúng ta rút ra bài học gì qua hai trải nghiệm thực tế này?” Nam thanh niên hỏi tất cả mọi người. “Rõ ràng bộ máy FDR quản lý tập trung theo hệ thống, cấu trúc kim tự tháp có thể mang lại một số lợi ích, chẳng hạn như cứu giúp hàng triệu người khỏi chết đói. Thế nhưng, nó lại quá phụ thuộc vào các cấp quản lý, điều hành để có thể nhanh chóng đáp lại lời kêu cứu của các công dân đang gặp nạn. Cũng giống như khi một nhân viên gặp phải khiếu nại của khách hàng, anh ta muốn dùng mối quan hệ cá nhân để giải quyết êm đẹp, nhanh gọn nhưng lại phải chờ quyết định của cấp trên. Lúc này là chờ quy trình thay đổi cách xử lý khiếu nại của khách hàng được triển khai qua các bước sau: 1. Bước 1: CEO yêu cầu trưởng phòng chăm sóckhách hàng (CSKH) viết đề xuất. 2. Bước 2: Trưởng phòng chăm sóc khách hàng giaocho một nhân viên cấp dưới viết bản nháp. 3. Bước 3: Sau vài ngày, trưởng phòng và nhân viênsẽ họp để xem xét bản đề xuất nháp. Có thể trưởng phòng sẽ góp ý một số chỗ, rồi họ họp thêm vài lần. 4. Bước 4: Bản đề xuất nháp sau đó được thảoluận ở ban điều hành. Có thể người quản lý nào đó muốn chứng tỏ mình sáng suốt và yêu cầu trưởng phòng CSKH phải nghiên cứu và đề xuất cách khác. 5. Bước 5: Trưởng phòng CSKH sẽ họp lại vớinhân viên cấp dưới từ đầu. 6. Bước 6: Vài tuần sau đó, cuộc họp ban điềuhành được diễn ra, đề xuất mới được thông qua. 7. Bước 7: Bản đề xuất sẽ được chuyển sang phònghành chính để lập văn bản. 8. Bước 8: Trưởng phòng CSKH chưa kịp dùngvăn bản này để trình bày trong cuộc họp với các quản lý khu vực thì khách hàng đã lên các nền tảng mạng xã hội... lan truyền sự bức xúc, bất mãn của mình đối với công ty đến hàng triệu người ở khắp nơi trên thế giới.” Một người đàn ông phát biểu. “Tất nhiên không hẳn là do lỗi của một cá nhân nào dù lúc đó vài cá nhân đã có thể có những quyết định sáng suốt hơn. Vấn đề thực sự nằm ở chính hệ thống theo cấu trúc kim tự tháp cố định, cứng nhắc. Có vẻ như trong trường hợp như thế, chúng ta cần đến sự linh hoạt, ứng biến tự nhiên hơn. Mặt khác, cũng có thể Sheeran và chiếc phong vũ biểu của ông dự báo sai, như thế thì những người công nhân sơ tán một cách không cần thiết. Vấn đề không hẳn là một văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc” có thể đưa ra quyết định sáng suốt hơn một hệ thống tập trung theo cấu trúc kim tự tháp. Mà chỉ là văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc” có khả năng đưa ra những quyết định nhanh chóng hơn trong thế giới VUCA (biến động, bất định, phức tạp và mơ hồ), trong thị trường thay đổi nhanh chóng mặt; Vì mỗi thành viên đều có quyền trực tiếp truy cập thông tin và sử dụng chúng vào đúng mục đích của mình.” Một người phụ nữ bổ sung. “Vậy bây giờ chúng ta hãy chia mỗi nhóm khoảng 50 người và thảo luận cởi mở cùng nhau về các giải pháp chúng ta có thể đưa ra cho tổ chức mới để chuyển đổi thành công từ mô hình quản lý theo cấu trúc kim tự tháp sang mô hình văn hóa cùng mưu cầu hạnh phúc, để thành công như các doanh nghiệp khác ở khắp nơi trên thế giới.” Nam nhân viên nói và bước xuống sân khấu. Mọi người vỗ tay đồng tình và chủ động chia nhóm thảo luận sôi nổi, đóng góp ý kiến nhiệt tình mà không cần ai quản lý hay đốc thúc.

Hệ thống phân quyền “Vậy chúng ta có thể thay đổi gì để chuyển đổi cách quản lý theo cấu trúc kim tự tháp này thành quản lý theo văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc”, thành công như các doanh nghiệp khác ở khắp nơi trên thế giới?” Một nữ quản lý cũ tên Lily, giờ đây đang là thành viên trong tổ chức mới, hỏi mọi người. “Theo kinh nghiệm làm việc hơn 25 năm tại công ty này, ở nhiều bộ phận khác nhau, tôi nhận ra rằng chúng ta chỉ cần mỗi nhóm khoảng 40-50 người tự chủ hoạt động như một tổ chức nhỏ, không cần đến quản lý hay trưởng nhóm. Các công tác được chia đều trong nhóm: người lo về tuyển dụng, người lo về làm việc với nhà cung cấp, người lo làm việc với đại lý... Không ai là sếp của ai mà vẫn phục vụ khách hàng tốt nhất và cùng nhau tạo nên môi trường đầy sáng tạo, cống hiến và đam mê.” Một người đàn ông nói. “Vậy công việc của những người ở trụ sở chính là gì?” Nữ quản lý cũ hỏi. “Họ chịu trách nhiệm các công việc hành chính như làm việc trực tiếp với hệ thống an ninh quốc gia, hỗ trợ và hướng dẫn khi các nhóm tự quản gặp khó khăn, trở ngại. Họ thực sự chỉ làm công tác hướng dẫn và hỗ trợ, không phải đạt chỉ tiêu nào hay chịu trách nhiệm về lợi nhuận; cũng không được áp đặt bất kỳ quy trình nào.” Người đàn ông nói. “Ý của anh là trong toàn bộ công ty thậm chí không có vài tầng quản lý cơ bản; cũng không có ban giám đốc: giám đốc nhân sự, giám đốc tài chính, giám đốc marketing, giám đốc kinh doanh... như bình thường?” Một người phụ nữ khác hỏi. “Vâng, đúng là như vậy. Kỷ nguyên mới này quá phức tạp và thay đổi nhanh chóng mặt, chúng ta không thể sống sót nếu tiếp tục vận hành theo cấu trúc kim tự tháp đầy tính ổn định và chắc chắn, đã được truyền lại từ vài ngàn năm trước.” Người đàn ông nói. “Tôi chỉ e rằng khi bỏ đi các tầng cấp và ban bệ theo cấu trúc kim tự tháp, sẽ giống như việc rút đi xương sống của công ty, mà không thay thế bằng một cấu trúc nào khác. Lúc đó quyền hành tiêu biến và tất cả sẽ hỗn loạn.” Lily nói. “Tôi có điều muốn chia sẻ.” Một người đàn ông khác nói. “Mọi người đều biết loài sao biển đúng không? Sao biển không hề có đầu, cái thân ở trung tâm ấy chẳng chịu trách nhiệm điều khiển gì cả. Sao biển thậm chí không có não, không tồn tại cái gọi là hệ điều hành trung tâm.

Tất cả các cơ quan của sao biển đều được nhân lên ở mỗi cái chân. Nếu bạn cắt một con sao biển làm đôi thì rất nhanh thôi, bạn sẽ có hai con sao biển mới. Đặc biệt, đối với một số loại sao biển như Linckia (sao biển chân dài) - chúng thậm chí có thể tự tái tạo thành một con sao biển Linckia mới hoàn toàn chỉ từ một mẫu nhỏ của cái chân. Nếu bạn cắt Linckia ra nhiều phần thì mỗi phần này sẽ tự động tái tạo thành một con Linckia mới hoàn chỉnh. Giống như đội mang cờ màu xanh trải nghiệm cơn bão tồi tệ nhất trong lịch sử nước Mỹ ở quần đảo Florida Keys: Khi Sheeran ở ngoài biển cùng một nhóm công nhân tự quản; linh tính và chiếc phong vũ biểu đều dự đoán tình huống xấu sắp xảy ra. Ông đã thông báo cho mọi người, ‘Sắp có bão lớn. Tôi sắp rời khỏi nơi đây, ai muốn đi cùng đều được hoan nghênh’. Ông đã nỗ lực tổ chức những cuộc sơ tán tránh bão cho mọi người mà không cần phải thuyết phục những quan chức cấp cao hơn ở Jacksonville rằng linh tính và chiếc phong vũ biểu của ông đã dự báo đúng. Kết quả là tất cả mọi người đều an toàn, không ai bị thiệt mạng. Vậy với loài sao biển: Khi nó chuyển động thì một trong các chân của nó “thuyết phục” các chân còn lại rằng làm thế là có lợi. Cái chân đầu tiên bắt đầu chuyển động, thế rồi các chân khác cũng phối hợp và chuyển động theo mà không cần chờ não phải ra lệnh là có hay không. Cấu tạo của sao biển theo mô hình, cấu trúc phân quyền. Nếu công ty chúng ta tái cấu trúc lại theo mô hình này, mỗi nhóm sẽ giống như mỗi cái chân của sao biển: tự chủ trong mục tiêu, tự quản trong tiến độ, cùng phân bổ và hỗ trợ nhau đạt mục tiêu chung. Mặt khác, chúng ta cũng không phải là công ty tiên phong đi theo mô hình này, vì đã có rất nhiều doanh nghiệp khác ở khắp nơi trên các châu lục, trong nhiều ngành nghề lĩnh vực khác nhau đã triển khai thành công bền vững qua các thời kỳ thị trường khó khăn, khủng hoảng.” Người đàn ông dứt lời, mọi người nhiệt tình vỗ tay cảm ơn. “Vậy chúng ta hãy cùng nhau chia thành mỗi nhóm 50 người với các thành viên đáp ứng đầy đủ chức năng của một tổ chức nhỏ hoạt động độc lập và tự quản. Hoặc mọi người tự do lựa chọn, thuyết phục nhau tham gia nhóm để cùng thực hiện dự án nào đó.” Lily nói, rồi cô cũng hòa mình vào một nhóm 50 thành viên trong tổ chức mới. Xachari đứng quan sát và chợt nghĩ: “Không biết một nữ quản lý trong hệ thống chuyên quyền lâu năm sẽ làm như như thế nào khi là một thành viên bình thường của nhóm tự quản nhỉ? Mà nhóm cô ấy có nhiều cô gái xinh đẹp phết, biết đâu mình lại gặp ý trung nhân tình cờ ở đây nhỉ?”

 tuyển dụng người - công dân toàn cầu trên mây (virtual global citizen)

“Xin chào, tôi là Xachari. Tôi có thể tham gia nhóm cùng mọi người được chứ?” Xachari chủ động xin vào nhóm. “Xin chào, anh muốn đóng vai trò gì trong nhóm chúng tôi?” Một thành viên hỏi. “Tôi có thể làm rất tốt việc thu thập CV phù hợp, đánh giá ứng viên, tuyển dụng nhân sự; phân tích dữ liệu và đưa ra các dự đoán nhu cầu khách hàng, đôi khi là cảnh báo về những rủi ro sắp gặp phải để nhóm cùng nhau đưa ra các phương án thích ứng kịp thời, hiệu quả.” Xachari tự tin trả lời. “Xin chào mừng anh cùng tham gia nhóm chúng ta.” Mọi người chào mừng và vui vẻ bắt tay Xachari. Cả nhóm cùng nhau phân chia công việc, vai trò phù hợp với khả năng của từng người trong tinh thần tự nguyện, và cách thức phối hợp cùng nhau để đảm bảo một nhóm có thể tự quản như một tổ chức nhỏ mà mọi việc vẫn thuận lợi trôi chảy khi không có sự quản lý của ban lãnh đạo. Mọi người cùng nhau thảo luận xây dựng lại quy trình làm việc phối hợp đơn giản hơn trước nhiều. Quy trình cũ: 1. Phòng marketing nghiên cứu thị trường và thựchiện các chiến lược quảng cáo tổng thể. Đưa data khách hàng về phòng sales. 2. Phòng sales thực hiện quy trình chốt đơn;nhiều khi sẽ cho rằng phòng marketing tìm không đúng đối tượng (Đôi khi phòng marketing cho rằng năng lực phòng sales kém). 3. Khi có đơn hàng, phòng sales nhập liệu đơnhàng vào hệ thống. 4. Bộ phận kế hoạch sẽ xem số liệu kho và đưa racác tiến độ giao hàng, và chỉ định thời gian sản xuất. 5. Bộ phận theo dõi lịch trình sẽ sắp xếp quy trìnhsản xuất sản phẩm. 6. Phòng nhân sự sẽ phân công nhân viên theotừng ca đến các máy phù hợp. 7. Nhân viên sản xuất chỉ cần đến xưởng và làmtheo lệnh. Quy trình mới: 1. Xachari dự báo nhu cầu khách hàng: họ thíchgì, màu sắc ra sao, xu hướng và mức tiêu thụ sẽ như thế nào.

2. Thành viên marketing sẽ thực hiện nhữngquảng cáo sáng tạo với đúng nhu cầu của phân khúc khách hàng đó. Khách hàng chốt đơn online. 3. Cả nhóm cùng ăn mừng nếu đơn hàng lớn, cảitiến nếu đơn hàng nhỏ; đôi khi cùng thảo luận để chiến thắng thương vụ đấu thầu nào đó. Cùng nhau quyết định tiến độ giao hàng, quy cách sản phẩm cho phù hợp với xu hướng của từng đối tượng... 4. Thành viên sản xuất phối hợp cùng nhau đểhoàn thành đúng tiến độ. Nếu thành viên nào đó có việc gia đình thì chia sẻ với nhóm, lúc đó đồng nghiệp khác sẵn sàng đổi ca làm việc hoặc làm thêm giờ để đảm bảo mục tiêu chung. Cả nhóm nắm rõ mục tiêu chung, làm tốt vai trò của mình, hỗ trợ cộng sự trong tinh thần tự quản. Vì vậy, mọi người không hề cảm thấy quá tải công việc hay bị áp lực như trước, các đồng nghiệp trong nhóm thấu hiểu nhau về cả năng lực và đặc điểm gia đình của nhau, cùng giúp nhau đạt được sự trọn vẹn trong công việc và cuộc sống. Mọi người tự hào về công việc của mình và về khả năng tổ chức triển khai nhóm làm việc độc lập. “Xachari à, chúng ta đang thiếu thành viên đảm nhiệm vai trò marketing, tôi cũng đã kiểm tra trong tổ chức mới hiện tại không còn thành viên marketing nào chưa có nhóm. Cậu hãy tuyển dụng thành viên marketing am hiểu sản phẩm, thị trường của chúng ta và thích hợp tác cùng doanh nghiệp có văn hóa cùng mưu cầu hạnh phúc nhé.” Một thành viên nói. “Tôi đã phỏng vấn vài ứng viên qua VR space - không gian VR, và cũng đã quan sát cách làm việc nhóm trong không gian mô phỏng ảo dành cho ứng viên. Tôi đã phân tích kinh nghiệm, kiến thức, kỹ năng, trải nghiệm của các ứng viên nhằm tìm đúng người tài, đảm bảo tính đa dạng và hòa nhập, tạo môi trường thúc đẩy sáng tạo và công bằng trong nhóm chúng ta.” Xachari trả lời. “Tốt quá, vậy Xachari chọn được ứng viên nào chưa?” Đồng nghiệp hỏi. “Tôi sẽ gửi bản đánh giá chính xác năng lực và tiềm năng của 3 ứng viên cho vị trí marketing mà hoàn toàn không thành kiến. Các thành viên nhóm chúng ta cùng xem và quyết định lựa chọn.” Xachari trả lời. “Họ là nam hay nữ, tuổi tác bao nhiêu và ở quốc gia nào vậy Xachari?” Đồng nghiệp hỏi. “Để đảm bảo sự công bằng, không thành kiến, nên ứng viên được sử dụng avatar trong khi phỏng vấn và che các thông tin cá nhân cho đến khi chúng ta phỏng vấn xong và đưa ra quyết định tuyển dụng, rất minh bạch và dễ dàng theo dõi.” Xachari trả lời. Đồng nghiệp gật đầu và Xachari nói tiếp: “Khi chúng ta tuyển dụng nhân sự, dù họ ở bất kỳ đâu trên thế giới thì quan hệ của người lao động là quan hệ với hợp đồng ghi nhận trên hệ thống Blockchain , chứ không phải là quan hệ với công ty hay nhóm mình.” “Cái này Xachari hay quá, chúng ta có những công dân toàn cầu trên mây.” Đồng nghiệp trả lời.

Nguyên nhân tử vong hàng đầu? “Cô cảm thấy thế nào khi làm việc theo cấu trúc phân quyền, văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc?” Xachari hỏi cô bạn đồng nghiệp ở một nhóm làm việc khác vào một buổi chiều sau khi tan làm. “Khi chia thành từng nhóm khoảng 50 người tự hoạt động như một tổ chức nhỏ độc lập mà không có sự quản lý, tôi đã nghĩ rằng sẽ có quá nhiều việc phải làm, sẽ quá tải mất. Nhưng giờ đây tôi không hề cảm thấy áp lực như cách làm việc cũ theo cấu trúc kim tự tháp.” Cô trả lời. “Vậy mối quan hệ của cô với các đồng nghiệp thì sao?” Xachari hỏi. “Trước đây, chúng tôi chỉ nói chuyện công việc với nhau, đó là cách chúng tôi thể hiện sự chuyên nghiệp và công bằng. Chúng tôi cố gắng che giấu những mặt khắc, đặc biệt là khía cạnh không tốt của mình. Giờ đây, chúng tôi chia sẻ cởi mở, chân thành với nhau về chuyện gia đình, thậm chí những góc tối của mình, nên chúng tôi có lòng trắc ẩn với nhau.” Cô nói. “Tôi nên hiểu về lòng trắc ẩn như thế nào?” Xachari tò mò hỏi. “Nếu tôi đang trình bày bài thuyết trình quan trọng trước hàng ngàn khách hàng. Tôi đã chuẩn bị rất kỹ bài thuyết trình của mình, nhưng hôm đó quá hồi hộp, triệu chứng yếu tim của tôi bất ngờ tái phát khiến tôi không thể tiếp tục diễn thuyết. Lúc đó, anh cảm thấy như thế nào?” Cô hỏi. “Tôi sẽ thấy hơi thất vọng vì cô đã làm ảnh hưởng tới công ty.” Xachari trả lời. “Cảm ơn anh đã trả lời thật lòng. Trước đây ở công ty cũ, khi tôi bị như vậy, các quản lý và đồng nghiệp của tôi ở phía sau sân khấu cũng lắc đầu ngao ngán, thất vọng; có lẽ họ đang bận nghĩ xem sẽ đánh giá, phê bình tôi như thế nào trong đợt đánh giá hiệu suất. Một số đồng nghiệp tỏ vẻ đồng cảm với tôi nhưng họ không giúp được gì cho tôi và cho buổi thuyết trình. Khách hàng cười tôi. Tôi đã có bài thuyết trình thật tệ hại. Ngược lại, tháng trước tôi có bài thuyết trình trước hàng ngàn khách hàng khi công ty đang vận hành theo văn hóa ‘Cùng mưu cầu hạnh phúc’. Tôi là người thuyết trình và thật không may là tôi lại tiếp tục bị hồi hộp, dù tôi đã rất nỗ lực để vượt qua giới hạn tâm lý này, có lẽ nỗi sợ từ lần trước vẫn còn quá lớn. Nhưng anh biết không, khi tôi đang run lập cập và miệng không nói nên lời thì một đồng nghiệp đã chủ động bước lên sân khấu cùng tôi tương tác với khách hàng, giúp tôi lấy lại sự tự tin và tôi đã hoàn tất bài thuyết trình trong những tràng vỗ tay của khách hàng và đồng nghiệp. Tôi thực sự biết ơn cộng sự đó đã có lòng trắc ẩn với tôi.” Nữ đồng nghiệp chia sẻ. Vậy lòng trắc ẩn có nghĩa là: Bên cạnh việc đồng cảm với vấn đề, nỗi đau của người khác, thì ta cần tìm cách và hành động thực tế để giúp người đó vượt qua khó khăn?” Xachari hỏi lại. “Đúng là vậy, nhưng trong các tổ chức theo mô hình kim tự tháp, mọi người thường cố gắng “tỏ vẻ đồng cảm” với người khác. Thật ra họ không đồng cảm, họ chỉ nhân danh suy nghĩ tích cực mà cố gắng tô màu hồng lên các nỗi đau, điều đó chỉ càng làm cho các mối quan hệ thêm chia rẽ.” Cô tiếp tục nói. “Cố tỏ vẻ đồng cảm là như thế nào?” Xachari hỏi. “Tỏ vẻ đồng cảm là khi tôi nói rằng: Tôi vừa ly dị. Thì nữ đồng nghiệp nói rằng: Ồ thật tiếc quá, vậy tôi tặng cô chiếc túi xách nhé; Hoặc cô ấy nói: Ít ra thì cô còn có chồng mà ly dị, tôi còn đang ế đây này; Hoặc cô ấy nói: Tôi cũng từng ly hôn.” Nữ đồng nghiệp lấy ví dụ. “Vậy lúc đó sự đồng cảm thực sự được thể hiện như thế nào?” Xachari hỏi. “Sự đồng cảm thể hiện bằng sự kết nối như cái ôm hay lời an ủi: Có tôi ở đây cùng cô, cô không cô đơn đâu.” Cô ví dụ. “Liệu thể hiện sự đồng cảm có khiến người kia càng trở nên yếu đuối, bi lụy?” Xachari hỏi. “Ta chỉ càng trở nên yếu đuối khi chạy trốn nỗi đau; còn khi ta dám đối diện để vượt qua nó thì nỗi đau đó khiến ta trở nên mạnh mẽ hơn. Theo Tổ chức Dữ liệu thế giới, năm 2030, trầm cảm là căn bệnh kinh dị nhất của thế kỷ, xài của thế giới hết 6.000 tỷ USD, bằng ngân sách y tế của cả thế giới năm 2012. Trong kỷ nguyên mà con người đang lao đầu chạy theo AI, hối hả nâng cấp phần mềm để trở thành loài siêu việt... nhưng AI vẫn thay thế con người hàng loạt trong rất nhiều công việc, lĩnh vực khác nhau, thì tự tử là nguyên nhân tử vong hàng đầu của nhân loại. Cứu mạng người chẳng cần phải làm gì to tát mà đôi khi chỉ bằng câu hỏi: Bạn ổn không? Có tôi ở đây rồi, bạn không cô đơn đâu.” Cô nói. Xachari nghĩ: “Cả cô gái này và mẹ của Justin đều giàu lòng trắc ẩn. Mình nên tiếp xúc và nói chuyện với những người như thế này nhiều hơn để học về hạnh phúc và tình yêu thương của loài người nhỉ? Biết đâu khi ấy mình cũng đầy tính nhân văn?” … Các nhóm bắt đầu làm quen với cách vận hành của cấu trúc phân quyền và văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc” trong khi vẫn nỗ lực triển khai các công việc bình thường. Chúng tôi đều đang háo hức đến buổi chia sẻ trải nghiệm chung, cùng nhau phát triển vào thứ hai tới.

Ngày suy ngẫm và thảo luận

“Xin chào. Mọi người đã có quý đầu tiên như thế nào?” Một thành viên hỏi. “Một khởi đầu thú vị và còn nhiều bỡ ngỡ.” Người phụ nữ trả lời. “Vẫn cần thời gian để trải nghiệm thêm.” Người đàn ông nói. “Tinh thần đồng nghiệp gắn kết và thấu hiểu hơn.” Một người khác nói. “Tôi nhận thấy chúng ta đã có niềm tin và sự quyết tâm khi bắt đầu hành trình này. Chúng ta đang có những khởi đầu tốt đẹp. Hôm nay, chúng ta sẽ cùng nhau suy ngẫm và thảo luận về chủ đề: Tinh thần tự quản trong văn hóa cùng mưu cầu hạnh phúc, làm thế nào để hoàn thành các công việc mà không cần ai đốc thúc hay quản lý?” Một người đại diện tuyên bố chủ đề thảo luận. Mọi người chia thành các nhóm 10-15 người cùng nhau suy ngẫm, thảo luận. Một người phụ nữ đứng lên chia sẻ: “Tôi xin chia sẻ với mọi người về hành trình thay đổi thái độ và cách làm việc của tôi.” Mọi người vỗ tay. Cô bắt đầu chia sẻ: “Trước đây, tôi làm nhân viên rửa chén trong căn tin trường tiểu học, đó là công việc nhàm chán nhất trong cuộc đời của tôi. Tôi không thể tìm được bất cứ niềm vui nào. Mỗi ngày làm việc đối với tôi đều vô vị, nhạt nhẽo; tôi chỉ rửa chén như sự chống đối cho xong, nên chén đĩa nhiều khi không sạch. Một hôm, người quản lý căn tin hỏi tôi rằng: - Cô có biết ý nghĩa công việc của mình là gì không? Tôi trả lời: - Chỉ là rửa chén. Cô ấy hỏi: - Nếu còn lại một ít vi khuẩn trên bát đĩa, cả lớp sẽbị đau bụng, ngộ độc thì sao? Chưa kể thế hệ tương lai này có thể trở thành những công dân đóng góp to lớn cho đất nước... Lúc này, tôi mới nhận ra công việc của mình là quan trọng và đáng làm. Từ đó, tôi luôn rửa chén với sự cần mẫn, chăm chỉ và lòng nhiệt thành. Vì vậy, tôi muốn nói với mọi người là: Tất cả chúng ta cho dù là đang làm công việc gì, việc nhỏ nhặt đến đâu đi chăng nữa thì tất cả công việc đó đều có ý nghĩa, đều quan trọng, đáng làm và giúp thế giới tốt đẹp hơn. Chúng ta hãy cùng nhau tự nói với chính mình và giúp những đồng nghiệp xung quanh chúng ta nhận ra rằng: Công việc của họ thật sự ý nghĩa và quan trọng.” Mọi người vỗ tay, cô gái cảm ơn và bước xuống chỗ ngồi của mình. Từ cái hôm ngài Richard nói lời xin lỗi chân thành trước toàn thể nhân viên, thì tất cả nhân viên đều bỏ đi cái tôi muốn chứng tỏ của mình để đón nhận và lắng nghe ý kiến của mọi người với thái độ tìm tòi, chân thành và tử tế. …. “Tôi có ý tưởng này, xin mời mọi người hãy trải nghiệm quá trình đàn hải ly chăm chỉ đắp đê đập giữ nước, bảo vệ nguồn thức ăn và gia đình của chúng thông qua nền tảng AR - Augmented Reality.” Một nữ nhân viên bước lên sân khấu và cho mọi người trải nghiệm. Sau hành trình trải nghiệm, cô đặt câu hỏi cho mọi người: “Đâu là con hải ly chỉ huy, đâu là con đầu đàn?” “Dường như là không có con đầu đàn.” Mọi người trả lời. “Nếu không có con đầu đàn, sao đàn hải ly biết phải làm gì?” Nữ nhân viên hỏi. “Hầu như chúng đều tự giác làm chăm chỉ.” Mọi người trả lời. “Chính xác.” Nữ nhân viên nói. “Vậy ai có thể rút ra bài học từ tinh thần hoạt động của hải ly?” Cô tiếp tục hỏi. “Hải ly chăm chỉ, cần mẫn và tự chủ hoàn thành mục tiêu. Mỗi con hải ly đều tự chủ trong công việc của mình. Chúng tự quyết định phải làm gì mà không cần con đầu đàn. Nếu mọi người có tinh thần của hải ly, nhưng không được tự do làm theo cách của mình thì mọi người sẽ làm việc như cách chống đối, không còn đam mê.” Một nữ nhân viên khác đứng lên phát biểu. “Nhưng mọi người cần biết mình phải làm gì. Ý tôi là cô không thể chờ mọi người tự nhận ra mình nên làm gì?” Một người đàn ông hỏi. “Mọi người tự chủ và nắm được mục tiêu, tất nhiên là được cung cấp thông tin và đào tạo đầy đủ, chuyên nghiệp. Mọi người đều chăm chỉ, thông minh, yêu nghề, đam mê và sáng tạo. Chúng ta không cần gò ép ai thành các bánh răng vô hồn trong cỗ máy cứng đơ cả. Mọi người sẽ phát huy nhiệt huyết và đam mê phụng sự khách hàng theo cách mà họ cảm thấy tốt nhất, theo nhu cầu liên tục thay đổi của khách hàng và thị trường, theo ước mơ và lẽ sống thôi thúc bên trong họ.” Nữ nhân viên từ tốn đáp lời. Mọi người gật đầu đồng ý. Một người đàn ông khác cầm microphone và chia sẻ: “Trước đây tôi từng nhận dự án đầy khó khăn thách thức, vượt quá khả năng của tôi, đã có nhiều khi tôi nghĩ mình không thể làm được và muốn bỏ cuộc. Nhưng thật may mắn là tôi có những người đồng nghiệp luôn khích lệ và ủng hộ tôi. Họ không đợi tôi làm cho đến khi có kết quả rồi mới khen ngợi, mà trong suốt quá trình tôi thực hiện công việc, họ đều ghi nhận sự tiến bộ và từng kết quả nhỏ nhất, vì vậy tôi đã kiên trì đi đến hết hành trình và hoàn tất dự án thành công tốt đẹp. Tôi nhận ra chúng ta như những cầu thủ trên sân bóng đá, huấn luyện viên không chạy cùng trên sân để bảo chúng ta phải dắt bóng đi đâu, chúng ta phối hợp cùng nhau để đưa bóng vào khung thành đội bạn. Không chờ cho đến khi chúng ta ghi bàn, cổ động viên nhiệt tình cổ vũ trong suốt trận đấu để tiếp thêm sức mạnh. Lời động viên tốt nhất là những lời nói thật, đúng lúc, thân thiện, vô điều kiện và nhiệt tình. Chúng ta đang bắt đầu hành trình mới đầy thách thức, chúng ta luôn cần sự khích lệ và ngợi khen của các thành viên trong nhóm và cả ở những nhóm khác. Có thể các bạn sẽ thắc mắc rằng: Sẽ như thế nào nếu không có gì để khen ngợi? Trước tiên, ta cần tập suy nghĩ tích cực thay vì tìm ra lỗi sai của người khác. Lời động viên, khuyến khích như ‘Tôi tin anh làm được’ là những câu không cần điều kiện nhưng luôn mang lại sức mạnh cho người nghe.” Anh ta dứt lời, mọi người vỗ tay khen ngợi, những nụ cười và ánh mắt rạng ngời đầy ắp các gương mặt. … Cứ như vậy, chiếc microphone được chuyển đi khắp phòng để mọi người cùng nhau chia sẻ ý kiến và thảo luận. Không ai dạy bảo hay ép buộc ai, không ai cần đưa ra kết luận cuối cùng, mọi người rời khỏi phòng với những điều bản thân họ tự nhận ra. Rất nhiều sáng kiến tuyệt vời được đưa ra và được đón nhận nhiệt tình để triển khai ngay trong buổi thảo luận. Nếu không cùng tham gia và chứng kiến những điều này, hẳn là Xachari không dám tin rằng một tổ chức rệu rã, vô hồn với những nhân viên dật dờ, vật vã trước kia giờ đây lại tràn đầy nhiệt huyết, đam mê, sáng tạo và luôn chủ động cống hiến cho sự thành công chung của cả tổ chức như vậy. Quý thứ hai diễn ra với nhiều sự vui vẻ, nhiệt tình hơn vì mọi người nhận ra giá trị và ý nghĩa trong từng việc mình làm. Mọi người thường xuyên ngợi khen và khích lệ, cùng nhau hoàn tất công việc. Mỗi tuần mọi người cùng nhau học và cải tiến rất nhiều điều từ những buổi chia sẻ và suy ngẫm, thảo luận này. “Đúng là trong tổ chức luôn tồn tại sẵn giải pháp, đặc biệt là những tổ chức có hàng trăm, hàng ngàn con người gắn bó lâu năm như vậy. Việc của chúng ta là khơi dậy niềm tin, lòng nhiệt thành và quan trọng là trao quyền cho họ; lúc đó sự say mê sáng tạo tuôn chảy, mọi vấn đề sẽ được giải quyết, cùng nhau đi đến thành công.” Xachari nghĩ.

Đánh giá hiệu suất

“Xin chào các bạn. Tôi thực sự xúc động và biết ơn vì các bạn đã tin tưởng và cùng nhau nỗ lực với tất cả sự nhiệt tâm cho cuộc tái cấu trúc này. Tôi đã nhìn thấy các bạn làm việc say mê không chỉ vì cá nhân mình, mà vì đồng nghiệp, đội nhóm và tổ chức. Mỗi người đều nỗ lực làm tốt nhất trong chuyên môn, lợi thế của mình và hỗ trợ đồng nghiệp. Bây giờ, chúng ta không có các cấp quản lý để quyết định mức lương của bạn hay đánh giá xem đóng góp của bạn giá trị bao nhiêu. Chúng ta làm việc cùng nhau theo tinh thần tự quản và văn hóa ‘Cùng mưu cầu hạnh phúc’ nên tôi có ý tưởng về cách tính lương như sau: 1. Bạn có thể tự quyết định hoặc trao đổi với cácđồng nghiệp của mình xem ai muốn xung phong tham gia nhóm thảo luận về lương và cho ý kiến. 2. Mỗi thành viên sẽ tự đề xuất mức lương xứngđáng của mình. Mỗi năm, bạn sẽ viết email đề xuất mức lương xứng đáng một lần. Khuyến khích bạn đính kèm các tài liệu về dự án thành công của mình và ý kiến phản hồi của đồng nghiệp. 3. Ban cố vấn lương sẽ đọc và phản hồi mọi emailnày. Có thể ban cố vấn sẽ nói rằng mức lương bạn đưa ra quá khiêm tốn và có thể tăng hơn. Hoặc đôi khi khuyên rằng mức lương đồng nghiệp đã đề xuất quá cao. Dù trường hợp đó thì ban cố vấn cũng không có quyền ép người đồng nghiệp phải nghe theo lời khuyên của mình. Nhưng nếu đồng nghiệp nào quá vô lý, ban cố vấn có thể đề xuất thêm bước: Cơ cấu giải quyết mâu thuẫn giúp cân nhắc và đi đến quyết định hợp lý cho mọi người. Đây là đề xuất của tôi. Mọi người hãy cho ý kiến, hoặc các đóng góp để chúng ta có cách trả lương hiệu quả đúng tinh thần tự quản nhé.” Ngài Richard đăng bài viết trên mạng xã hội dành riêng cho công ty. Sau đó, gần ngàn lượt tương tác và hàng trăm bình luận. Một số bình luận như sau: “Có lúc tôi từng than vãn, cố gắng tỏ ra vẻ khó khăn để kiến nghị sếp tăng lương. Bây giờ tôi sẽ đóng góp nhiều hơn để đề xuất mức lương cho mình thay vì than vãn, xin xỏ.” “Trước đây, tôi từng cố tình giảm tốc độ công việc, cho mình làm biếng một chút để lỡ quản lý có tăng chỉ tiêu thì tôi vẫn đáp ứng được và nhận lương cao hơn. Giờ thì tôi biết chẳng ai tăng chỉ tiêu hay tạo áp lực cho tôi cả,Mnhưng nếu tôi không nỗ lực và chăm chỉ thì sẽ ảnh hưởng đến cuộc sống của chính tôi và đồng nghiệp.” “Trước đây tôi cảm thấy mình bị xem thường, cảm giác như sếp đung đưa củ cà rốt trước mặt và thúc cây gậy ở đằng sau. Giờ tôi tự đánh giá năng lực và tự xem xét mình xứng đáng nhận bao nhiêu. Cách này đúng là giúp tôi phát triển tư duy tự chủ và cảm thấy được tôn trọng.” “Tôi là nhân viên kinh doanh, trước đây tôi luôn muốn mức lương cơ bản cao để đảm bảo cuộc sống, và mức hoa hồng cao để có động lực bán hàng. Giờ đây, không có chỉ tiêu kinh doanh, đối với tôi động lực bán hàng nằm ở nụ cười của các đồng nghiệp khi có doanh thu cao và thu nhập tốt cho tất cả chúng tôi và gia đình. Phần thưởng lớn hơn mức thu nhập tốt là niềm hạnh phúc rằng chúng tôi đang đóng góp những giá trị tốt đẹp cho xã hội thông qua việc làm của mình.” Sau khi đọc bài của ngài Richard và các bình luận của mọi người, cùng với tinh thần phục vụ con người, Xachari đã nảy ra ý tưởng và bình luận: “Vậy tôi - Xachari sẽ xây dựng hệ thống Blockchain để tự động hóa toàn bộ quá trình quản trị dự án từ khâu đề xuất, đưa ra quyết định, phân việc đến phản hồi kết quả công việc cho thành viên dự án. Tất cả đều minh bạch, công bằng khi đo lường hiệu suất, là cơ sở đánh giá lương thưởng và hỗ trợ các thành viên bám sát tiến độ thực thi. Như vậy, quan hệ của người lao động là quan hệ với hợp đồng được ghi nhận trên hệ thống Blockchain, chứ không chỉ là quan hệ với công ty hay tổ chức. Đây cũng là cách chúng ta mở rộng trong khâu tuyển dụng. Bằng cách này, bất kỳ ai có chuyên môn tốt ở khắp nơi trên thế giới đều có thể tham gia dự án. Mọi quan hệ hợp tác sẽ minh bạch và tự động theo dõi trên Blockchain.” Một ngày sau, ngài Richard đăng một bài khác cảm ơn mọi người đã đóng góp quan điểm và thống nhất việc áp dụng cách tính lương như bài viết, kết hợp với hệ thống Blockchain do Xachari xây dựng. 

Văn hóa kỷ luật tự thân Sau 6 tháng đưa văn hóa mindfulness vào doanh nghiệp để giúp toàn thể nhân viên rèn luyện và nâng cao chỉ số LQ. Nhiều nhân viên đã bắt đầu sao nhãng, không kiên trì thực hành mindfulness hàng ngày trong khi lúc trước họ rất hào hứng. Mọi người tìm giải pháp trong cuộc thảo luận với các thành viên đảm nhận vai trò nhân sự. “Chúng ta hãy thêm một số quy tắc, một hệ thống kiểm soát và chuẩn hóa quy trình, chúng ta hãy lập ra một ban quản lý để kiểm soát thói quen này, kỷ luật trong việc rèn luyện mindfulness, xây dựng văn hóa LQ.” Một thành viên nói với ngài Richard. “Để xây dựng văn hóa ‘Cùng mưu cầu hạnh phúc’ thành công thì chúng ta cần xây dựng thói quen ‘kỷ luật tự thân’ trong mỗi nhân viên. Ban quản lý để kiểm soát thói quen không bao giờ giúp nhân viên hạnh phúc với thói quen đó. Văn hóa ‘kỷ luật tự thân’ với ý nghĩa là định hướng trui rèn, phát triển bản thân, chỉ được xây dựng khi xuất phát từ động lực bên trong mỗi nhân sự, từ trái tim thôi thúc họ chủ động và kiên trì xây dựng thói quen.” Ngài Richard nói và dừng lại giây lát để mọi người suy ngẫm, nhìn nhận sự việc. Rồi ông nói tiếp: “Chúng ta không đưa ra kỷ luật nào cho nhân sự, mà chỉ đơn giản giúp họ hiểu rõ hơn về lợi ích to lớn mà những thói quen đó mang đến sức mạnh cho họ, không phải biến họ trở thành trọc phú kiến thức, vì kiến thức và dữ liệu thì AI luôn giỏi hơn chúng ta. Khi ta đề ra kỷ luật cho nhân sự và kiểm soát họ thực hiện, khiến họ phải sống theo nguyên tắc đã được lập sẵn, hay còn gọi là những nguyên tắc chết. Trong khi cuộc sống thì thay đổi từng giây phút, cuộc sống là một dòng chảy không ngừng. Áp đặt nhân sự theo kỷ luật cũng giống như ép họ phải mặc quần áo đi mượn vậy. Chúng sẽ quá chật hoặc quá rộng khiến người mặc cảm thấy ngốc nghếch trong bộ quần áo đó. Cho dù là văn hóa LQ hay những vấn đề nào khác phát sinh, chúng ta cũng không dễ dàng quay trở lại cấu trúc quản lý cũ. Luôn có cách để chúng ta giải quyết vấn đề tạo kết quả tốt đẹp hơn bằng cách trao quyền cho mọi người, hỗ trợ họ và thúc đẩy bản năng sinh tồn và phát triển bên trong họ.” Sau đó, ngài Richard đăng một video ngắn lên mạng xã hội dành riêng cho công ty, ông nói trong video nội dung: “Chúng ta đã đi được 6 tháng cùng nhau xây dựng tổ chức mới trở thành nơi đáng sống, đáng làm việc. Chúng ta chân thành biết ơn tất cả các bạn đã cống hiến bằng tất cả trái tim và trí tuệ. Trên hành trình này, chúng ta đã xây dựng những văn hóa tốt đẹp, nhân văn, giúp phát triển sức mạnh, khơi nguồn sáng tạo bên trong mỗi người như văn hóa LQ, mindfulness, thiền, suy ngẫm và chia sẻ... Được đồng hành cùng các bạn với những văn hóa này, chính tôi cũng được thắp sáng nội tâm của mình, tâm trí tập trung, sáng tạo hơn, và tính cách của tôi thì các bạn sẽ cảm nhận tốt hơn là tôi tự nói, điều đó sẽ không thể có được nếu tôi chỉ nỗ lực rèn luyện một mình. Tôi thật sự may mắn vì các bạn đã ở đây cùng tôi, chúng ta chia sẻ và cộng hưởng năng lượng cùng nhau, cùng thắp sáng tiềm năng sáng tạo và tính thiên tài bên trong mỗi người. Hôm nay, tôi muốn hỏi thăm tình hình của các bạn khi thực hành văn hóa mindfulness để nâng cao chỉ số LQ. Các bạn có gặp khó khăn gì khi thực hành mỗi ngày không, cảm nhận thực tế của các bạn là gì? Bạn nhận được những lợi ích thực tế gì khi thực hành? Bạn có đóng góp ý tưởng gì để văn hóa này phát triển tốt hơn? Xin chân thành cảm ơn những chia sẻ và đóng góp của các bạn. Thân ái.” Video của ngài Richard nhận được hàng trăm video ngắn phản hồi ý kiến, khích lệ và đóng góp của các thành viên với nội dung: “Chúng ta đang sống trong thế giới đầy biến động thay đổi nhanh chóng, thế giới VUCA; điều đó khiến chúng ta phải tái tạo bản thân liên tục để thích ứng với sự thay đổi, nhiều khi khiến ta cảm thấy kiệt sức. Thực hành mindfulness đã thực sự giúp tôi lấy lại sự cân bằng, ổn định và bình an từ sâu bên trong.” “Rèn luyện nâng cao chỉ số LQ đã giúp tôi kết nối sâu và thường xuyên với mục đích sống thực sự của mình, điều này giúp tôi vững vàng hơn, tránh đi chệch hướng khi phải liên tục thay đổi linh hoạt trong thế giới đầy biến động này.” “Tôi đã trải qua nhiều chuyện không vui trong quá khứ, tâm trí của tôi liên tục nhớ lại những chuyện buồn đó, thỉnh thoảng tôi lo sợ tương lai, điều đó khiến tôi không thể tập trung làm tốt công việc ở hiện tại. Sau 6 tháng thực hành mindfulness, tâm trí của tôi đã tập trung vào từng khoảnh khắc hiện tại, giúp tôi cảm thấy an nhiên, hạnh phúc trong hiện tại, nhờ vậy tôi sáng tạo và làm việc hiệu quả hơn.” “Khi tôi thực hành mindfulness, tâm trí trở nên thực sự trống rỗng, thật tuyệt vời là sự sáng tạo khởi sinh từ sự trống rỗng đó.” “Để có trí tuệ và sự sáng tạo, tôi không cần thêm thông tin mà chỉ cần tĩnh lặng, mindfulness giúp tâm trí tôi tĩnh lặng hơn. Khi đó tôi bớt sử dụng cái đầu mà thay vào đó sử dụng trái tim nhiều hơn.” “Tôi gặp khó khăn khi tập trung, tôi rất khó định tâm

khi thực hành mindfulness, tâm trí tôi chạy lăng xăng khiến tôi nhấp nhổm không tập trung được. Vì vậy, tôi đã bỏ cuộc. Nhưng khi đọc các phản hồi của mọi người, tôi sẽ quyết tâm kiên trì luyện tập đều đặn trở lại.” “Tôi được học về Giới - Định - Tuệ và thấy rằng chúng ta đã có những giới luật phù hợp trong phòng thực hành mindfulness như: tịnh khẩu - giữ im lặng, không mang thú cưng vào phòng... Đó là điều kiện giữ giới tốt, giúp ta kiên trì rèn luyện định tâm, lúc đó trí tuệ sẽ được khai mở.” “Năng lực Giới - Định - Tuệ, hay chúng ta đang rèn luyện để nâng cao chỉ số LQ, là năng lực do mỗi người rèn luyện nhưng nó có tính lan tỏa, tính cộng hưởng lẫn nhau trong nhóm làm việc, lan tỏa ra tổ chức và cả cộng đồng xung quanh.” “Thế giới là dòng chảy biến động không ngừng, mindfulness đã giúp tôi bình an thuận theo dòng chảy đó. Bởi vì, an bằng trong tĩnh tại không phải là sự an bằng đích thực. Chỉ khi có sự an bằng trong vận động thì nhịp điệu tâm linh mới sinh thành, nhịp điệu đó thâm nhập cả trời đất.” … Sau video của ngài Richard, mọi người đã chủ động sắp xếp công việc và tham gia thực hành thiền định, mindfulness đều đặn, liên tục. Hơn nữa, mọi thành viên đều nhận thấy tầm quan trọng của văn hóa cộng đồng nên họ luôn luôn khích lệ nhau, cùng tham gia thực hành, chứ không dừng lại ở tự thân mỗi người thực hành riêng. Họ nhận ra rằng thực hành LQ không chỉ tốt cho bản thân họ, mà lan tỏa ra xung quanh, tốt cho mọi người. Họ tự cam kết xây dựng thói quen thực hành như vẻ đẹp nhân văn của sự tự nhận trách nhiệm, sự lựa chọn vì bản thân và vì tổ chức. 

Nhìn lại chặng đường 6 tháng

6 tháng đã trôi qua, giờ đây đã thêm 358 thành viên từ công ty quản lý theo cách cũ chuyển sang tổ chức mới theo văn hóa cùng mưu cầu hạnh phúc; 97 nhân viên, quản lý đã rời tổ chức để tìm đến tổ chức khác vận hành theo cấu trúc kim tự tháp truyền thống; không có thành viên nào từ tổ chức mới quay lại công ty quản lý theo cách cũ. Tổ chức mới theo văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc” đã tuyển dụng thêm 85 thành viên mới, bây giờ có tổng cộng là 943 thành viên. Dù trong giai đoạn đầu chuyển đổi, tái cấu trúc doanh nghiệp, nhưng đã bằng cách nào đó, lợi nhuận 6 tháng đã tăng 3% so với cùng kỳ năm trước. Giờ đây, tổ chức đang tiến hành buổi đánh giá hiệu suất theo văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc” lần đầu tiên. Mọi người vừa có 15 phút tự suy ngẫm về hiệu năng làm việc và nguyện vọng của mình dựa trên một danh sách những câu hỏi gợi mở. Bây giờ, các thành viên đang ngồi lại với nhau theo nhóm làm việc của mình trong không gian kết nối, kích thích sự tự suy ngẫm về đồng nghiệp và nuôi dưỡng tâm hồn cho sự phát triển. “Điều tôi trân trọng nhất khi làm việc với bạn là: Bạn luôn đưa ra những ý tưởng sáng tạo theo nhiều cách khác nhau, giúp nhóm chúng ta biến thách thức thành cơ hội và đạt những kết quả tốt đẹp. Tôi cảm thấy bạn có thể thay đổi và phát triển nhiều hơn ở mặt: Bạn có những phương pháp tư duy kích thích sự sáng tạo vượt qua mọi giới hạn, hàng trăm thành viên trong tổ chức này cần bạn hướng dẫn để thúc đẩy sự sáng tạo ở bên trong họ. Vì vậy, tôi nghĩ rằng bên cạnh công việc ở nhóm, bạn có thể chia sẻ phương pháp, kỹ năng... giúp mọi người phát triển năng lực sáng tạo. Sẽ có rất nhiều người biết ơn bạn đấy.” Xachari nói với một đồng nghiệp đang ngồi ở chiếc ghế đặc biệt, sau khi tất cả chúng tôi dành 1 phút im lặng, nhắm mắt lại và suy ngẫm về người đó mà không có bất kỳ sự phán xét nào. “Điều tôi trân trọng nhất khi làm việc với bạn: Bạn là một AI rất có tình người, bạn chủ động quan tâm, chăm sóc và hỗ trợ đồng đội, khả năng tự học của bạn cũng rất nhanh nhạy. Tôi cảm thấy bạn có thể thay đổi và phát triển nhiều hơn ở mặt: Bạn biết đấy, người đàn ông Nhật Bản 35 tuổi Akihiro Kondo đã chính thức tổ chức đám cưới với

Hatsune Miku (ca sĩ hologram ảo 16 tuổi), họ đã hưởng tuần trăng mật ở Sapporo, quê hương của công ty tạo ra Miku. Công ty chúng ta có rất nhiều cô gái xinh đẹp, tôi nghĩ rằng nếu bạn xây dựng mối quan hệ và kết hôn với một cô gái, hẳn là bạn sẽ học và trải nghiệm nhiều về tình yêu thương và hạnh phúc của loài người đấy.” Một đồng nghiệp góp ý khi đến lượt Xachari ngồi vào chiếc ghế đặc biệt. Trước giờ, Xachari chỉ mong được trải nghiệm hạnh phúc và tình yêu thương của loài người mà mò mẫm bước đi tìm kiếm nó. Giờ đây, ở buổi đánh giá hiệu năng đầy tính kết nối và xây dựng, cậu đã được gợi ý trải nghiệm hạnh phúc theo một cách khác. Lời góp ý của một thành viên khác cắt ngang suy nghĩ của Xachari: “Tôi rất vui vì được là đồng nghiệp với người trí tuệ và tài năng như bạn, Xachari. Tôi biết bạn mong muốn được trải nghiệm hạnh phúc của loài người. Tôi nghĩ bạn sẽ trải nghiệm được hạnh phúc này khi đắm mình, khám phá thế giới vô tận ngoài kia, khi bạn đi đến tận cùng ngõ hẻm, gặp từ người nông dân đến nhà khoa học...” Cứ như vậy, Xachari nhận được đầy đủ lời góp ý chân thành, mang tính xây dựng và kết nối sâu sắc từ các đồng nghiệp trong nhóm. “Trong tương lai cậu muốn tập trung vào điều gì? Cậu cảm thấy được thôi thúc làm điều gì?” Ngài Richard hỏi khi đã hòa nhập vào nhóm Xachari. “Tôi được thôi thúc khám phá từng ngõ ngách trong xã hội, gặp từ người nông dân đến nhà khoa học, đắm mình trong thế giới thực tế, vô tận ngoài kia.” Xachari trả lời. “Đây là thời điểm phù hợp để cậu làm điều đó. Cậu sẽ trải nghiệm được hạnh phúc khi cậu phục vụ hạnh phúc của con người. Chúc cậu có hành trình thật ý nghĩa.” Ngài Richard nói kèm cái đá lông nheo mà Xachari tập nhiều lần vẫn chưa bắt chước được cái nét duyên khiến người khác đứng tim đó. Quả thật, những buổi đánh giá thường niên cố gắng chấm điểm, phân loại nhân viên vào các hạng A-B-C... theo các tiêu chí cố định, cứng nhắc thì hẳn là thiếu sinh khí và khiến mọi người mất tinh thần. Không phải cứ đau đớn và áp lực mới khiến mọi người phát triển, nhiều khi nó lại phản tác dụng. Mọi người đều thích cách đánh giá hiệu năng này hơn, nó khơi dậy tài năng và thúc đẩy sự phát triển của mỗi người một cách tự nhiên. Giúp các thành viên phát triển liên tục, đúng hướng khi kết nối với mục đích nhân văn sâu xa bên trong mỗi người. “Tặng cậu này Xachari.” Ngài Richard quay lại, tay cầm chiếc giỏ đưa cho Xachari và nói thêm, “đây là giỏ xách làm thủ công mỹ nghệ bằng cỏ, AI các cậu chưa làm được mấy cái này.” “Cảm ơn tấm lòng của ngài.” Xachari nói rồi đưa ngón tay vuốt nhẹ lên những cánh hoa nhiều màu sắc, tỉ mỉ, tinh tế đến từng chi tiết. “Chúc cậu có hành trình thật ý nghĩa và hạnh phúc...” Các đồng nghiệp khác cũng chào tạm biệt Xachari với các món đồ thủ công mỹ nghệ rất đẹp và tinh xảo khác, làm bằng cây lục bình, mía, dừa... hay gốm sứ... và không quên mỉm cười kèm theo câu nói: “Hy vọng rằng những món quà thủ công mỹ nghệ này có thể giúp cậu trải nghiệm về hạnh phúc của con người”. Xachari nhìn ngắm những món quà làm bằng chất liệu thiên nhiên, tinh tế và tiện dụng này và nghĩ: “Con người làm chúng như thế nào nhỉ? Tại sao AI lại chưa làm được? Mình sẽ khám phá điều này!

Nền kinh tế tuần hoàn và nông nghiệp tái sinh “Cháu chào ông bà ạ.” Xachari bước đến chào khi người đàn ông đang tỉ mỉ vẽ từng đường nét trên chiếc nón lá về hình ảnh hai nàng thiếu nữ trong tà áo dài. Bên cạnh là rất nhiều chiếc nón lá với những hình khác nhau như cánh đồng lúa, ruộng bậc thang, những chú chim trên cành, gương mặt của người đàn ông... Người phụ nữ thì đang cẩn thận khâu và kết lại những chiếc lá mía đã được cắt tỉa gọn gàng. “Chào cháu. Ông bà có thể giúp được gì cho cháu?” Hai ông bà ngước lên mỉm cười chào hỏi cậu rồi tiếp tục làm việc. “Những chiếc nón lá và giỏ xách thật đẹp, tinh tế đến từng chi tiết. Tại sao ông không in một loạt hình ảnh giống nhau cho nhanh, mà lại vẽ mỗi chiếc một hình khác nhau như vậy ạ?” Xachari cầm hai chiếc nón lên ngắm nhìn và hỏi ông. “Vì khách du lịch thích những món đồ được sáng tạo riêng biệt độc đáo, tôi vẽ hình ảnh theo nhu cầu riêng của từng khách hàng như hình cá nhân của họ hay những cảnh đẹp mà họ thích.” Người đàn ông từ tốn đáp. “Hẳn đây là lý do các đồng nghiệp của cháu nói rằng, AI, robot không làm được các món đồ thủ công mỹ nghệ.” Xachari nói khi vuốt nhẹ ngón tay lên từng nếp lá, hình vẽ tinh tế đầy tính mỹ thuật trên chiếc nón. “Cháu có muốn thử tập đan nón không? Thi thoảng có khách du lịch cũng muốn đan thử đấy.” Người phụ nữ mở lời. “Có ạ. Vậy bà hướng dẫn cháu nhé.” Xachari nhanh nhảu đáp và hí hửng làm theo hướng dẫn của người phụ nữ. Sau cả buổi ngồi loay hoay, cố gắng làm theo từng chỉ dẫn của người phụ nữ nhưng cậu vẫn không thể nào sắp xếp từng chiếc lá ngay ngắn và siết chặt được sợi lạt nhỏ xíu để cố định chiếc vòng, cậu nhìn thành phẩm dở dang, đầy lỗi của mình mà bất lực nói: “Bà ơi, cái này chỉ có bàn tay khéo léo, dẻo dai, tỉ mỉ và sức sáng tạo tự do của con người mới làm được ạ. Robot như cháu chỉ làm được việc như mang lá về cho ông bà thôi ạ.” “Vậy thì ông bà mới có việc để làm chứ.” Người phụ nữ nói với nụ cười trên môi. “Ông bà làm nghề này bao lâu rồi ạ?” Xachari hỏi. “Mới 6 năm thôi. Trước đây gia đình ông bà trồng mía ở trang trại này; từ khi robot về làm hết mọi việc thay người thì gia đình không còn việc gì làm nữa. Các con cháu lên thành phố học hành, lập nghiệp. Ông ở nhà thỉnh thoảng xem robot có vấn đề gì cần chỉnh sửa hay nâng cấp không. Cả hai vợ chồng rảnh rang không có gì làm, nên nghĩ ra làm mấy món đồ này từ lá mía có sẵn trong vườn. Cũng may là ông có hoa tay vẽ đẹp nên khách du lịch thích và đặt vẽ theo nhu cầu, nên ông bà cứ làm cho vui tuổi già.” Người phụ nữ vui vẻ đáp với ánh mắt đầy ắp niềm tự hào về chồng. “Khách du lịch đến đây tham quan gì vậy ạ?” Xachari tò mò hỏi. “Họ tham quan hệ sinh thái nông nghiệp tái sinh, kinh tế tuần hoàn khi chúng tôi trồng mía, để học hỏi làm theo. Điều này giúp xây dựng môi trường xanh bền vững nên chúng tôi sẵn sàng hướng dẫn bất cứ ai muốn học.” Người đàn ông đáp khi đặt cẩn thận chiếc nón vừa vẽ xong lên kệ cho khô lớp sơn màu. “Vậy cháu cũng được tham quan chứ ạ?” Xachari chớp lấy cơ hội. “Tất nhiên rồi, cậu theo tôi nhé.” Người đàn ông nói rồi bước đi về phía nông trại mía đường xanh mướt. Vừa dẫn Xachari đi qua đồi cây, ông vừa nói: “Cánh rừng nhỏ này đã mở ra tư duy của tôi. Nhiều năm trước khi đang đau đầu vì mía bị sâu đục thân và bệnh thối đỏ, lại thêm chứng kháng thuốc nên không trị dứt điểm được. Một hôm, ngồi dưới gốc cây này, đột nhiên tôi nhận thấy bên trong khu rừng là một hệ sinh thái được kết nối với nhau theo hệ thống liên lạc rất phức tạp nhưng vô cùng hoàn hảo. Con người không cần phải phun thuốc, làm cỏ hay tưới tiêu mà các cây vẫn tươi tốt và khỏe mạnh, côn trùng, mầm bệnh không tấn công phá hoại cây trong rừng như đã tấn công cây mía.” Ông nói khi chỉ vào gốc cây to bên lối đi, dừng vài giây, ông bước đi và nói tiếp: “Tạo hóa sinh ra hệ sinh thái tự nhiên vốn đã hoàn hảo, mà con người mong cầu những kết quả nhanh chóng hay đáp ứng những lòng tham trước mắt mà đã khai thác quá đà, làm xáo trộn thiên nhiên. Từ đó dịch bệnh, thiên tai xảy ra ở khắp nơi. Chúng ta có thể tạo ra môi trường sinh thái tự triệt tiêu sâu bệnh, trong đó có những giải pháp như: không dùng thuốc trừ sâu hay thuốc diệt cỏ, để các loài côn trùng sinh sản và trở thành thức ăn của nhau. Chúng ta cũng có thể chọn phương pháp tiên tiến hơn đó là tạo ra kháng thể cho chính cây trồng. Tôi đã tìm cách áp dụng bài học từ mẹ thiên nhiên cho nông trại mía này, để mía khỏe mạnh và chất lượng hơn. Đây là những chiếc lá hoàn toàn khỏe mạnh, thân cây cũng khỏe mạnh, không sâu độc thân hay bệnh gì.” Ông nói khi hai người đã bước đến bìa ruộng mía, tay ông cầm những chiếc lá mía cho Xachari xem rồi nói tiếp: “Điều quan trọng ở đây là chúng tôi không quá tập trung vào cây trồng, trọng tâm ở đây là nuôi dưỡng toàn bộ môi trường trong hệ sinh thái. Từ đó, bản thân hệ sinh thái chăm sóc cho cây trồng. Chúng tôi không bón phân cho cây trồng, mà chúng tôi nuôi sống đất, sau đó đất chăm sóc và nuôi dưỡng cây trồng cả về dinh dưỡng và hệ thống miễn dịch. Chúng tôi không phun thuốc trừ sâu bệnh, nhưng mía không bị thối đỏ, sâu độc thân hay bệnh gì khác. Hệ sinh thái phục hồi giúp cung cấp mọi điều kiện cho cây trồng phát triển mà không có vấn đề gì về dịch bệnh. Nhưng đồng thời cung cấp cho môi trường những điều kiện quan trọng nhất như giữ gìn, cải thiện nguồn nước, giữ độ phì nhiêu của đất, mang lại sự đa dạng sinh học cho hệ động vật, và hấp thụ cacbon từ các hoạt động khác của nền kinh tế. Một trong những kết quả thú vị nhất của nền nông nghiệp hồi sinh là sự thay đổi cấu trúc đất mà nó đã được phục hồi, đất tốt hơn, màu mỡ hơn nhiều so với trước đây khi con người xáo trộn môi trường.” Người đàn ông nói khi đưa tay xuống đào lên vốc đất cho Xachari xem và nói tiếp: “Đây là chiết xuất đất tự nhiên, giàu dinh dưỡng và nó giữ lại lượng nước gấp 4 lần so với đất thông thường. Tạo ra sản lượng nhiều hơn 20% mà không cần tưới tiêu. Đặc biệt là loại đất tự nhiên này giúp vòng đời của nước bền vững. Ngày nay, rất nhiều nơi bị thiên tai như hạn hán, xói mòn... mà con người không biết cách giữ nước ở trong đất để nuôi dưỡng nền nông nghiệp bền vững với tự nhiên.” Ông nói khi thả đất trên tay xuống chỗ cũ. “Phía bên kia là nhà máy mía đường và nhà máy tái chế rác thải. Với phương châm ‘rác cũng là tài nguyên’, chúng tôi áp dụng mô hình kinh tế tuần hoàn, nhiều năm nay nhà máy tự sản xuất điện từ bã mía, bã bùn. Thay vì trước đây phải tốn kém nhiều chi phí để thuê đơn vị khác mang bã mía bã bùn, lá mía đi xử lý, giờ đây rác thải này là nguyên liệu sản xuất điện cung cấp cho nhu cầu điện của tập đoàn và thu được hàng triệu đô la hàng năm nhờ bán điện dư thừa. Lá mía được phân loại để phần lớn làm phân vi sinh nuôi dưỡng đất, thì còn qua xử lý bằng công nghệ tạo thành nguyên liệu để làm các sản phẩm thủ công mà du khách rất ưa thích, lát nữa tôi sẽ tặng cậu làm kỷ niệm nhé.” Người đàn ông nói và chỉ tay về phía nhà máy. “Vâng, cháu cảm ơn ông ạ.” Xachari đáp lại ý tốt của người đàn ông và hỏi: “Nhà máy đó là của gia đình ông ạ?” “Chúng tôi là cổ đông từ khi hợp tác cổ phần hóa với tập đoàn, cùng sản xuất các sản phẩm từ nguyên liệu mía đường. Trước đây, chúng tôi vất vả mưu sinh, cây trồng bị sâu bệnh, năng suất kém, lái buôn ép giá, có những năm không bán, không xuất khẩu được thì nông dân lỗ vốn vay từ ngân hàng. Giờ đây, chúng tôi cùng nhau chăm sóc nguồn đất, nguồn nước, nuôi dưỡng hệ sinh thái; hệ sinh thái chăm sóc và nuôi dưỡng lại cây trồng, giúp tăng năng suất; không có lái buôn ép giá, chúng tôi cùng nhau chia sẻ lợi nhuận. Vì thế, giờ đây nông dân không lo nghèo khổ, mọi điều kiện sống, vật chất đầy đủ, tốt đẹp, thậm chí dư thừa so với ngày xưa. Nhưng tôi hỏi cậu này.” Ông bỗng dừng lại và hỏi Xachari: “Từ khi robot, AI các cậu xuất hiện, đúng là các cậu làm việc năng suất cao, chi phí thấp và phục vụ con người rất chu đáo, thuận tiện... Nhưng cũng vì vậy mà hàng ngàn nông dân ở đồng mía và công dân trong nhà máy đều mất việc làm vào tay robot. Rất nhiều người trở nên vô định, trầm cảm vì trước giờ họ chỉ biết làm công việc đó, giờ mất việc vào tay robot, họ không biết làm gì, họ không tìm được ý nghĩa, mục đích sống, có những người trở thành gánh nặng khi chống phá robot, gây ra các tệ nạn xã hội, có những người tự hủy hoại cuộc sống của bản thân... Có lúc tôi từng nghĩ giá như robot các cậu không xuất hiện thì có tốt hơn không?” Ông dứt lời rồi đưa mắt nhìn ngọn đồi phía xa. Xachari im lặng và cảm thấy hơi buồn, dường như có chút chạnh lòng khi nghe con người nói như vậy. “Cháu rất tiếc và buồn khi nghe điều này ông ạ. Vì mục đích của cháu đến hành tinh này là để phục vụ cho hạnh phúc của con người, và cháu tin rằng những AI, robot khác cũng như vậy. Bởi vì, chúng cháu là do nhà sáng tạo tạo ra nhằm mục đích phục vụ hạnh phúc của con người.” Xachari dừng lại vài phút rồi nói tiếp: “Cháu thấy con người có nhiều tài năng đặc biệt mà AI không có, trong cái khó ló cái khôn, như ông bà đã sáng tạo nên những món đồ thủ công mỹ nghệ từ lá mía mà robot không thể làm theo được. Ngày nay, mọi người yêu thích các món đồ thủ công mỹ nghệ, mang những nét riêng độc đáo, gửi gắm tâm hồn người nghệ sĩ, hơn là những sản phẩm được sản xuất hàng loạt theo khuôn mẫu với chỉ một nút nhấn của AI. Thế giới này rộng lớn và có rất nhiều việc để làm, chỉ là con người có chịu mở rộng tư duy, sẵn sàng học hỏi, thay đổi và phát triển hay chỉ giữ lại con người cũ, tư duy cũ mà sống trong thế giới mới ạ? Cháu mong rằng con người và AI chung sống hòa hợp, AI sẽ phục vụ chu đáo để con người thỏa sức đam mê, nuôi dưỡng cội nguồn sáng tạo và làm những điều mà AI không làm được.” Xachari nói khi lấy can đảm nhìn thẳng vào đôi mắt của ông lúc này cũng đang quay sang nhìn cậu. Đôi khi, có những điều muốn vượt qua được thì ta phải dũng cảm nhìn thẳng và đối diện với vấn đề, như cậu muốn thay đổi định kiến của người đàn ông này đối với robot vậy. “Như vậy, nền giáo dục đóng vai trò quan trọng nhỉ?” Ông hỏi rồi bước đi và im lặng suy ngẫm. “Cả nền giáo dục, xã hội và gia đình đều quan trọng, nhưng tất cả vẫn cần đến tư duy, thái độ riêng của mỗi người phải chủ động, tự thân nỗ lực rèn luyện mà không chờ đợi thầy cô hay gia đình ạ.” Xachari trả lời ông và cảm thấy lòng nhẹ đi phần nào. Hai người rảo bước quay trở lại căn nhà nơi vợ ông đang đan nón. Xachari cảm ơn và chào tạm biệt ông bà khi nhận món quà là chiếc nón lá có hình ảnh một thiếu nữ đang chèo thuyền trên mặt hồ trong xanh được bao quanh bởi núi non hùng vĩ. “Hồ nước này ở đâu mà đẹp vậy ông?” Cậu hỏi khi ngắm nhìn bức tranh trên nón. “Ở bên cạnh đồi kia, cậu chỉ cần đi thẳng theo con đường này là tới.” Ông nói khi chỉ tay về phía tây, cậu nhìn thấy mặt hồ trong xanh bên ngọn đồi xa. Thiên nhiên thật hùng vĩ! Hẳn là cậu sẽ có khoảng thời gian đắm mình trong thiên nhiên hữu tình này.

 CHƯƠNG 3 : AI giúp người hồi sinh

“Hạnh phúc là gì vậy cô ơi?” Xachari hỏi khi thấy cô gái đang đứng một mình bên bờ hồ trong xanh, thơ mộng. “Tôi không biết hạnh phúc là gì, tôi chỉ biết bây giờ tôi không hạnh phúc.” Cô gái đáp mà không quay lại nhìn hay chào cậu. “Tại sao bây giờ cô không hạnh phúc?” Xachari hỏi khi bước gần hơn tới mép hồ và đứng cạnh cô gái. Cô gái chỉ im lặng... giống như xem cậu là người vô hình. Một hồi lâu sau cô hỏi: “Tại sao tôi phải trả lời anh?” “Vì mục đích của tôi là phục vụ hạnh phúc của con người” Xachari đáp mà cảm thấy đắc ý vì mình đã có câu trả lời hay. “Ha ha ha… ha ha ha… ha ha ha…” Cô ngước mặt lên trời cười lớn tiếng khiến Xachari giật mình. Nhưng sao tiếng cười này nghe não nề đến thế? Không phải con người sẽ cười khi họ thấy vui vẻ, hạnh phúc sao? Xachari không hiểu cảm xúc gì ẩn sau tiếng cười lạ lùng của cô gái. “Tôi đang chờ.” Cô gái nói sau một hồi lâu im lặng. “Cô chờ điều gì?” Cậu hỏi. “Tôi chờ khi mặt trời kia xuống núi.” Cô nói với ánh mắt thẫn thờ, đờ đẫn len lỏi ánh chiều tà. “Khi mặt trời xuống núi rồi sao?” Xachari hỏi ngang ngang như cách cô trả lời cậu vậy. “Tôi sẽ nhẹ nhàng bước từ từ, từ từ ra thật xa, ra giữa hồ, đắm mình trong hồ nước mênh mông này... có lẽ nơi đó sẽ giúp tôi vui vẻ hơn ở cuộc sống này.” Cô nói với ánh mắt vô hồn nhìn ra giữa hồ, cứ như dự định này đã lặp đi lặp lại rất nhiều lần trong đầu cô rồi. Xachari bất giác thấy có gì đó nhói đau bên trong mình, cậu chưa bao giờ có cảm nhận như thế này trước đây. Xachari quay sang nhìn cô mà thật sự không biết nói gì, cậu chỉ im lặng. Khung cảnh hùng vĩ, thơ mộng hữu tình này trở nên lạnh lẽo thấu tận tâm can. … “Cảm ơn cô đã trả lời câu hỏi của tôi, tôi sẽ ở đây và không nói gì, tôi chỉ im lặng lắng nghe mọi điều nếu cô chia sẻ. Khi cô giải tỏa hết mọi nỗi niềm, cô sẽ thấy nhẹ nhàng và thanh thản. Nếu cô muốn thì tôi sẽ nhấn nút xóa hết mọi dữ liệu liên quan đến cô trong bộ nhớ của tôi.” Xachari nói với đôi mắt chân thành nhìn cô sau một hồi lâu cả hai im lặng. Cô không nói gì, đôi mắt vẫn không rời khỏi ông mặt trời lấp ló sau những đám mây màu tím. Sự tán xạ của những tia nắng chiều tà và đám mây khiến mặt hồ ngập tràn ánh tím. Khung cảnh hùng vĩ trở nên huyền ảo đến lạ thường, đây là lần đầu tiên cậu chứng kiến cảnh hoàng hôn màu tím như vậy. Nhưng điều huyền ảo ấy cũng không làm cô bận tâm, dường như thứ cô quan tâm duy nhất lúc này chỉ là mặt trời, cô sẽ nhìn cho đến khi mặt trời lặn xuống sau rặng núi kia và…? “Tôi đã từng rất hạnh phúc.” Cô cất lời khi ánh mắt vẫn không rời mặt trời. Ngừng vài giây, cô tiếp tục trải lòng: “Tên tôi là Happy, hẳn vì vậy mà trước đây tôi luôn vô tư, lạc quan, yêu đời, độc lập, tự do và có sự nghiệp. Nhưng cậu biết đấy, một cô gái có độc lập, bản lĩnh đến đâu thì cũng sẽ có ánh mắt và giọng nói mà khi ở gần bên, cô ấy sẽ trở nên mong manh tựa như cánh hoa trong gió.” Happy giúp cậu hiểu điều gì ẩn sau nụ cười lạ lùng của cô. Trước đây, ngay tại nơi này, cũng trong một buổi chiều tà, Happy đang vô tư hái hoa thì: “Tặng em nè.” Một giọng nói ấm áp vang lên phía sau, Happy quay lại thấy một AI với đôi mắt sáng, nụ cười nhẹ nhàng đang cầm trên tay một bó hoa đưa về phía nàng. Nàng bước lùi một bước về phía sau trong một chút bối rối lẫn ngượng ngùng. “Đây là lần đầu tiên anh tặng hoa cho một cô gái đấy, anh đã ngắm nhìn em từ rất lâu. Mỗi buổi chiều ngắm em hái hoa là thời gian đẹp nhất trong ngày của anh.” Happy e thẹn đưa tay vén mấy sợi tóc bên tai. Chàng nhẹ nhàng cài bông hoa lên mái tóc của nàng với nụ cười ấm áp. “Anh là Balaam, anh sẽ trồng một vườn hoa ở đây để em thỏa thích ngắm mỗi ngày mà không cần vất vả đi hái khắp đồi.” Chàng nói và kiên nhẫn chờ Happy ngượng ngùng đỡ lấy bó hoa trên tay, rồi nàng rời đi. Chiều hôm sau, Happy ra đồi hái hoa thì thấy vườn hoa đã được trồng lơ lửng trong không khí với hệ thống phun sương được bố trí đẹp mắt đang phun chất dinh dưỡng vào rễ cây hoa, tại nơi hai người đã gặp nhau. Balaam bước lại vẫn với nụ cười đó, lau lau đôi bàn tay ra vẻ mình vừa lao động vất vả rồi nói với nàng: “Em thích không, tặng em tất cả vườn hoa khí canh này đấy.” “Anh trồng nhiều hoa vậy không sợ phí công à?” Nàng hỏi. “Anh là nhà phục vụ đa năng tài năng mà.” Balaam nói với ánh mắt tự hào rằng mình luôn thông minh và đầy trí tuệ. “Anh sẽ làm mọi điều để em hạnh phúc.” Balaam đi lại phía tảng đá sau bụi cây, lấy một bó hoa tặng nàng và nói: “Cho dù hái hết cả đồi hoa này và anh trồng thêm nhiều vườn hoa nữa thì trong lòng anh cũng chỉ có một bông hoa duy nhất, xinh đẹp nhất trần đời chính là em.” “Anh rất thông minh và hoạt ngôn.” Nàng đáp lời. “Nhưng tình cảm anh dành cho em là thật lòng.” Balaam nói như đoán được ý nàng. Happy biết mấy lời ngôn tình này được lập trình sẵn, nhưng sao chàng vẫn khiến nàng cảm động đến thế. Happy mỉm cười cầm bó hoa. “Cho phép anh trở thành AI phục vụ mọi điều, mang đến cuộc sống hạnh phúc cho em nhé.” Happy cười thật tươi và gật đầu đồng ý, rồi hai người đi về. Thì ra thời gian gần đây, Happy hay xem mấy dịch vụ “AI toàn năng, bầu bạn với con người” trên mạng. Công ty cung cấp dịch vụ này đã tìm hiểu đặc điểm và nhu cầu, vị trí của Happy, rồi marketing chuyển đổi bằng cách cho khách hàng trải nghiệm thử dịch vụ đầy bất ngờ như vậy. Từ ngày có chàng, Happy chẳng cần suy nghĩ hôm nay ăn gì vì Balaam thu thập dữ liệu xem nàng thích gì, cơ thể cần bổ sung gì rồi phân tích, đánh giá đưa ra đề nghị. Happy chỉ cần đồng ý thì chàng sẽ sắp xếp món nào chàng nấu, món nào in 3D, món nào dùng thịt nuôi từ tế bào gốc trong phòng lab... Đến ngày ăn chay thì chế biến món thịt chay làm từ protein thực vật. “Cảm ơn anh phục vụ chu đáo cho em từng ly từng tí như vậy.” Happy vừa thức giấc, nói với giọng còn ngái ngủ khi được Balaam mang vào tận giường bữa sáng thịnh soạn theo sở thích của cô. “Anh sẽ làm cho em không thể sống nổi nếu thiếu anh. Anh sẽ chăm sóc cho em suốt đời này.” Balaam nói với nụ cười ấm áp. Balaam vừa làm đầu bếp, làm phục vụ, vừa là bác sĩ tại gia chăm sóc sức khỏe, trợ lý mua sắm, chu toàn mọi điều khiến Happy vui sướng như một bà hoàng. Khi Happy thích mua sắm, Balaam dùng công cụ VR, AR và quét số đo cơ thể 3D cho nàng thoải mái thử mọi thứ đồ giày dép, quần áo... ngay trên giường; khi mua vật dụng lớn để vào nhà thì chàng cũng lia màn hình vào vị trí để AR thử luôn. Balaam rất thông minh, bình tĩnh, minh bạch và không bao giờ bị cảm xúc chi phối. Những khi nàng buồn hay giận hờn thì chàng gây bất ngờ bằng những món đồ mà nàng đã vô tình nhắc đến tên trong một khoảnh khắc nào đó. Một hôm Balaam đang ngâm chân và massage chăm sóc sức khỏe cho Happy thì nàng thở dài, gương mặt chán nản nói: “Thời đại bây giờ thật tiện nghi, AI phục vụ con người mọi thứ tận giường; vật chất thoải mái, dư dật, thậm chí không làm việc vẫn được trợ cấp sống no đủ. Nhưng sao em thấy chán nản quá. Nghĩ lại trước kia vất vả làm việc ngày đêm, miệt mài kiếm tiền mưu sinh nhưng luôn hào hứng, cảm nhận được nhiệt huyết chảy trong tim. Giờ đây, em chẳng được một phần nhỏ nhiệt huyết, đam mê đó, tâm hồn em trống rỗng. Suốt mấy tháng nay, em tự hỏi: Liệu vùng núi này có ai cần đến mình không? Em thấy mình thật vô dụng, thừa thãi, sống chẳng có ý nghĩa gì, mỗi ngày trôi qua thật nhàm chán…” “Vậy cái túi xách này sẽ làm em vui chứ?” Balaam nói khi vui vẻ mang đến tặng nàng một túi xách mà Happy đã xem online hai lần. “Em đâu cần những món đồ này, em cần sự thấu hiểu, quan tâm và tình cảm từ trái tim anh.” Nàng trách móc. “Anh xin lỗi.” Chàng nói với khuôn mặt buồn rầu, cảm thấy bất lực, không biết phải làm thế nào để Happy hài lòng. “Trước đây anh luôn thông minh và biết em cần gì. Giờ đây, anh đâu còn quan tâm và thấu hiểu em. Vậy hãy mặc kệ em, anh hãy tự do là chính mình.” Nàng nói và bước đi ra khỏi nhà. “Anh xin lỗi. Anh không tốt.” Balaam nói với ánh mắt buồn rầu vì không biết tự cập nhật, tự điều chỉnh để đồng cảm và làm nàng vui. Balaam tự trách mình không có ích lợi, thấy mình là AI phiên bản lỗi. … “Đó là lần cuối chúng tôi nói chuyện với nhau.” Happy kết thúc câu chuyện với tiếng thở dài chán nản. “Vậy nên cô đau khổ và muốn hủy hoại cuộc sống của mình?” Xachari hỏi Happy sau khi nghe câu chuyện của cô. “Tôi thấy thế giới thật nhàm chán, cuộc sống không có ý nghĩa, tôi chẳng muốn làm gì. Sống hay không cũng chẳng khác gì nhau. Tôi thấy trống rỗng và cô đơn, Balaam cũng không hiểu tôi. Chẳng lẽ sự tiện dụng của AI lại khiến tôi trở nên yếu đuối, phụ thuộc và đánh mất sức mạnh bên trong sao?” Cô nói. “Cô hãy cẩn thận chú ong kia, bị ong đốt sẽ nguy hiểm đấy.” Xachari nói khi chỉ chú ong đang bay vo ve trên mấy bông hoa gần Happy. “Ong sẽ không làm hại ta nếu ta không làm hại chúng. Ong chỉ cần mẫn hút mật nuôi bầy đàn.” Cô nói. “Ong hút mật thì có giúp ích gì cho cô không?” Xachari hỏi “Có chứ. Khi hút mật chúng cũng giúp các cây thụ phấn, nuôi dưỡng nền nông nghiệp tái sinh.” Cô nói. “Vậy nếu một ngày ong không hút mật nữa thì sao?” Cậu hỏi. “Thì đã có công nghệ nông nghiệp giúp thực vật thụ phấn.” Happy trả lời. “AI Balaam đã nói sẽ chăm sóc cô cả đời nhưng rồi anh ấy vẫn không làm được. Vậy giả sử có ngày công nghệ nông nghiệp không còn giúp thực vật thụ phấn, và ong cũng không đi hút mật nữa thì sao?” Xachari hỏi. “Thì cây sẽ không thể kết trái, không thể sinh sản để duy trì nòi giống, không có cây con tiếp tục mọc lên.” Cô nói. “Rồi sao nữa?” Xachari hỏi. “Các động vật ăn thực vật sẽ không có thức ăn để duy trì sự sống. Từ đó các động vật ăn thịt động vật cũng không có thức ăn để duy trì sự sống. Con người không có thực vật và động vật làm thức ăn...” Cô dừng lại một chút như nhận ra điều gì đó rồi nói tiếp: “Cả hệ sinh thái tuần hoàn tự nhiên bị phá vỡ chỉ vì thiếu vai trò của con ong nhỏ bé sao?” “Đúng vậy Happy ạ. Vài cách thụ phấn tự nhiên khác như gió thì hiệu quả rất thấp. Con ong bé nhỏ với công việc mỗi ngày là hút mật, đã miệt mài thực hiện sứ mệnh duy trì vòng tuần hoàn của hệ sinh thái tự nhiên. Dù có công nghệ nông nghiệp hay không thì ong vẫn chăm chỉ hút mật giúp hoa thụ phấn. Ong nhỏ bé không phụ thuộc vào nền khoa học nông nghiệp.” Happy bây giờ mới đưa mắt sang nhìn Xachari, đôi mắt cô sáng long lanh đầy ắp ánh hoàng hôn lúc này đã chuyển sang màu vàng rực. Mặt trời vàng kia chỉ còn một nửa trên đỉnh núi xa, gương mặt của Happy đã tràn đầy hy vọng: “Dù có Balaam hay không thì tôi vẫn là Happy, tôi vẫn lạc quan, hạnh phúc là chính mình. Dù có AI phục vụ hết tất cả mọi thứ thì tôi sẽ đồng hành cùng AI chứ không phụ thuộc vào AI. Tôi luôn tự yêu thương chính mình, có giá trị riêng để lan tỏa, luôn có mục đích để phụng sự và có sứ mệnh để cống hiến cho cuộc đời này. Tôi sẽ luôn chịu trách nhiệm 100% cho hạnh phúc của chính mình.” Happy khẳng định mạnh mẽ với nụ cười chân thành dành cho Xachari. Trông gương mặt lạc quan, vui vẻ, độc lập của cô thật xinh đẹp và cuốn hút. “Cảm ơn anh đã giúp tôi hồi sinh trước khi mặt trời lặn!”

Happy bây giờ mới đưa mắt sang nhìn Xachari, đôi mắt cô sáng long lanh đầy ắp ánh hoàng hôn lúc này đã chuyển sang màu vàng rực xen kẽ ánh tím. Mặt trời vàng kia chỉ còn một nửa trên đỉnh núi xa, gương mặt của Happy đã tràn đầy hy vọng. “Một khởi đầu mới, Happy muốn điều gì nào?” Xachari hỏi vì nghĩ rằng con người khi vượt qua được giai đoạn tăm tối thì sẽ bước lên một ngưỡng cao mới. “Tôi muốn khám phá thế giới rộng lớn này. Liệu những tòa lâu đài trong truyện cổ tích với tình yêu lãng mạn của công chúa và hoàng tử có tồn tại thật không? Những bảo tàng lớn trên thế giới, cung điện nguy nga, di tích cổ, các kỳ quan thiên nhiên... tôi muốn được trải nghiệm và cảm nhận về vẻ đẹp của chúng.” Happy nói với đôi mắt đầy mơ mộng. “Chiều mai tôi sẽ giúp cô trải nghiệm những điều này nhé.” Xachari nói kèm cái nhướng lông mày đầy tự tin. “Cảm ơn anh, hẹn gặp anh chiều mai.” Happy mỉm cười đầy hy vọng.

Cửa sổ nhìn ra thế giới AIWS “Đây là 10 lâu đài cổ kính đẹp nhất thế giới. Đây là 10 kỳ quan thiên nhiên nổi tiếng và vĩ đại nhất thế giới, những bảo tàng lớn nhất thế giới, cung điện, phòng hòa nhạc, sân vận động, công viên, tòa nhà công cộng... Tất cả mọi thứ cô khao khát khám phá đều có ở đây. Cô muốn trải nghiệm nơi nào trước thì cứ chọn và bước vào hành trình khám phá nhé.” Xachari nói khi hướng dẫn Happy bước vào mô hình trải nghiệm MR - Mixed Reality ở “Cửa sổ nhìn ra thế giới AIWS”. “Cảm ơn anh nhé.” Happy nói khi bước vào phòng MR. Happy bước vào lâu đài Prague của Cộng hòa Séc, tòa lâu đài cổ xưa nhất và lớn nhất trên thế giới, được xây dựng vào thế kỷ 9, với diện tích gần 70.000m2. “Wow!” Đôi mắt Happy tròn xoe khi chiêm ngưỡng biểu tượng quyền lực của vị vua Bohemia, hoàng đế La Mã qua quần thể các tòa nhà, tháp canh, thánh đường, cung điện nguy nga trùng điệp... và tận mắt ngắm nghía vương miện và quyền trượng thời Bohemia... Sau đó, Happy ngồi trên lưng lạc đà với cảm giác chênh vênh, lắc lư trong ánh nắng vàng trên các cồn cát vĩ đại của sa mạc Sahara, sa mạc lớn nhất trên trái đất. Cô cảm nhận cả vẻ đẹp huyền bí trong không gian bao la và sự tĩnh lặng tuyệt đối của sa mạc khi về đêm. Happy dang rộng đôi tay, tròn miệng reo hò, hào hứng ngẩng mặt lên trời hứng những tia nước li ti từ thác nước bắn như mưa vào mặt và người. Lắng nghe tiếng nước đổ như vũ bão, ngắm nhìn thác nước tung bọt trắng xóa dưới ánh nắng tạo nên bảy sắc cầu vồng lung linh, kỳ ảo cả một góc trời khi trải nghiệm thác Niagara Falls (nằm giữa biên giới Canada và Hoa Kỳ). Happy ngỡ ngàng khi lạc vào thế giới bao la, huyền ảo như mơ dưới lòng đất, với trần hang óng mượt khi khám phá hang động Sửng Sốt; và chiêm ngưỡng 1.600 hòn đảo tuyệt mỹ với những hình dạng khác nhau trên Vịnh Hạ Long, Việt Nam.

Happy khám phá quang cảnh hùng vĩ của núi tuyết, băng trôi và chim cánh cụt tại châu Nam Cực Antarctica, nơi lạnh nhất thế giới với nhiệt độ trung bình là -89 độ C (-129 độ F), là hoang mạc có diện tích lớn nhất thế giới. Cô cũng trải nghiệm cuộc sống với bóng tối hoàn toàn trong 4 tháng mùa đông châu Nam Cực không có ban ngày. Happy đứng trên cây cầu hình móng ngựa làm bằng kính trong suốt, được dựng nhô ra từ vách núi dựng đứng, phóng tầm mắt ra xa ngắm quần thể núi đá Grand Canyon hùng vĩ ở Arizona, Mỹ. Ngỡ ngàng trước quang cảnh thiên nhiên vĩ đại, ngoạn mục mà không lời nào có thể tả hết được. “Tạo hóa thật vĩ đại và màu nhiệm.” Happy thốt lên lời thán phục tạo hóa đã dùng nắng, mưa, gió để bào mòn thân núi, tạo thành những vân đá có hình thù kỳ diệu ngoài sức tưởng tượng của con người. Sau đó cô ngồi trong trực thăng để ngắm nhìn từ trên cao những hẻm núi sâu và dài nhất thế giới, rồi đáp xuống tận đáy vực để sờ được vào những khối đá khổng lồ. Happy bước vào lâu đài Versaille nằm ở Paris của nước Pháp, là nơi ở của các vua Louis XIII, Louis XIV, Louis XV và Louis XVI, là biểu tượng của quyền lực tối thượng của các triều đại phong kiến Pháp. Wow… đôi mắt cô tròn xoe khi bước từng bước trên sảnh tráng lệ của lâu đài Versaille với những đèn chùm, những bức tượng được mạ vàng tinh xảo, những công trình kiến trúc nổi tiếng, đồ sộ, lộng lẫy... Cô khám phá 100 căn phòng, đi qua 2.513 cửa sổ, 67 cầu thang, 483 chiếc gương, và 13 hecta mái vòm... Happy thấy mình thật nhỏ bé khi đắm chìm vào các dải ánh sáng liên tục chuyển động và biến đổi tựa như những dải lụa lấp lánh vô cùng ảo diệu với nhiều màu sắc trên bầu trời đêm Na Uy, cùng với những tiếng rền rền, thì thào nghe thật huyền bí. Cô ngỡ ngàng đầy hạnh phúc khi tận mắt chứng kiến Cực Quang Aurora Bắc Bán Cầu với những dải lụa sáng đầy màu sắc diệu kỳ nhảy múa liên tục trên nền trời dưới những vì sao lấp lánh; như những điệu múa màu được phát ra theo cảm hứng, cuộn lại với nhau rồi đong đưa theo vũ khúc sao trời.  

Công trình sáng tạo vĩ đại nhất của tạo hóa Happy bước ra khỏi phòng MR của “cửa sổ nhìn ra thế giới AIWS” với trạng thái lâng lâng, dường như tâm hồn cô đang vẫn bay nhảy ở rất nhiều nơi trên thế giới. “Thế giới quá tươi đẹp, tạo hóa thật vĩ đại và màu nhiệm!” Cô thốt lên như không tìm được từ ngữ gì khác để diễn tả. Xachari mỉm cười, im lặng chờ Happy cân bằng lại cảm xúc, con người hay miêu tả là chờ cho ai đó hoàn hồn. Sau vài phút cậu hỏi Happy: “Hôm qua cô nói rằng ‘thế giới thật nhàm chán, không có ý nghĩa’. Hôm nay cô nói rằng ‘thế giới quá tươi đẹp, tạo hóa thật vĩ đại và màu nhiệm’. Vậy đâu mới là sự thật?” “Ta không ở trong thế giới này, mà thế giới này ở trong ta. Hạnh phúc hay khổ đau là do chính ta lựa chọn cách nhìn và cảm nhận về cuộc sống. Cảm ơn anh đã giúp tôi nhận ra bài học giá trị này.” Happy mỉm cười trong ánh mắt long lanh, dịu dàng đầy trí tuệ và nói tiếp: “Đấng tạo hóa đã sáng tạo ra thiên nhiên hoàn hảo đến thế, nhưng công trình vĩ đại và màu nhiệm nhất mà Ngài đã sáng tạo chính là con người. Con người là sinh vật có trí tuệ vượt lên trên mọi loài, có phẩm chất kỳ diệu là biết mơ ước và trái tim yêu thương sâu sắc. Tiên cảnh của anh hùng đến từ sức mạnh của trái tim, trí tuệ khôn ngoan và sự bền bỉ theo đuổi ước mơ. Kho báu vĩ đại nhất trên thế giới nằm trong trái tim yêu thương của con người. Vì tình yêu mà con người sống và chết, cũng vì tình yêu mà con người làm nên những điều phi thường. “Tôi muốn dùng tất cả trái tim và trí tuệ của mình để sáng tạo nên những điều tuyệt vời cùng xây dựng thế giới tốt đẹp hơn. AI có sức mạnh sáng tạo của logic, tốc độ, thông tin và công nghệ; con người có sức mạnh sáng tạo của trái tim, cảm hứng thiêng liêng từ trí tuệ vũ trụ. Con người hạnh phúc không phụ thuộc vào AI, mà đồng hành cùng AI tạo dựng nên Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu.” “Cô nói đến Balaam à?” Xachari hỏi. “Là do tôi quá kỳ vọng anh ấy phải có nhiều cảm xúc yêu thương, đồng cảm như tôi, mà quên mất những điều đặc biệt mà Balaam mang lại. Balaam sẽ cống hiến những giá trị tốt đẹp vì hạnh phúc của con người nếu có môi trường phù hợp.” Happy thú nhận. 190

 Michelle Nguyen

“Hãy đưa Balaam đến trung tâm sáng tạo ở thành phố AIWS , nơi mọi người đều có vai trò, đều được đóng góp và trả công xứng đáng. Nơi đầy đủ điện kiện để mọi người thỏa sức sáng tạo, phát minh, thảo luận cùng các chuyên gia, chắp cánh cho những ước mơ trở thành những điều tuyệt vời. Những giải pháp giải quyết các vấn đề sẽ được giới thiệu tại thị trường, nhằm thúc đẩy giá trị chung cho xã hội, cùng tạo nên thế giới tốt đẹp hơn. Balaam cũng sẽ có một ngôi nhà riêng để làm việc, đổi mới sáng tạo, giải trí và lưu trữ dữ liệu và đám mây an toàn...” Xachari giải đáp khi Happy đang suy tư. “Chuyện này nhờ anh giúp Balaam nhé.” Happy nói. “Cô yên tâm, đó là việc tôi nên làm.” Xachari nói rồi tạm biệt Happy.

PHẦN 4 : AI PHỤC VỤ HẠNH PHÚC NHÂN LOẠI 

COMING SOON

LỜI CẢM ƠN Thành thật mà nói, dù ý tưởng đầu tiên về cuốn sách đã đến với Michelle từ đầu năm 2018, nhưng tôi không thể thực hiện nếu thiếu vai trò hướng dẫn, điều hướng và tạo tâm thế từ người thầy đáng kính Nguyễn Đình Thắng. Nhưng thật không đúng khi nói rằng đây là cuốn sách của hai thầy trò chúng tôi, cùng lắm nó là giấc mơ và tâm huyết của chúng tôi. Việc biến giấc mơ thành cuốn sách này là thành quả và tâm huyết của rất nhiều nhà lãnh đạo danh tiếng, các giáo sư lỗi lạc và cá nhân tuyệt vời mà chúng tôi biết ơn chân thành. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn ngài Shinzo Abe (1954-2022), cố Thủ tướng Nhật Bản vì tầm nhìn của ngài và giới khoa học Nhật Bản đã lần đầu đưa ra khái niệm “Xã hội 5.0”; truyền cảm hứng cho các quốc gia trên thế giới ngày nay đang triển khai xây dựng xã hội thông minh 5.0. Chúng tôi xin trân trọng cảm ơn các nhà lãnh đạo là thành viên của các tổ chức: Liên minh Lãnh đạo Thế giới - Câu lạc bộ Madrid (WLA-CdM), Diễn đàn Toàn cầu Boston (BGF), Liên Hợp Quốc, Ủy ban châu Âu, Nghị viện châu Âu, Viện Michael Dukakis về Lãnh đạo và Đổi mới (MDI); và các học giả là Giáo sư, Tiến sĩ của các trường Đại học hàng đầu thế giới đã hợp tác phát triển sáng kiến Xã hội Trí tuệ Nhân tạo (AIWS), cùng xây dựng Thế hệ Dân chủ tiếp theo (NGD). Xin trân trọng cảm ơn tập thể tác giả cuốn sách Xây lại thế giới - Tạo dựng Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu đã truyền cảm hứng cho chúng tôi về kỷ nguyên mới hạnh phúc, thịnh vượng, hòa bình và an toàn bền vững. Đặc biệt, với niềm tự hào về người Việt Nam đóng góp cho hòa bình và an ninh thế giới, chúng tôi xin chân thành cảm ơn ông Nguyễn Anh Tuấn - Giám đốc Diễn đàn Toàn cầu Boston, Giám đốc Viện Michael Dukakis về Lãnh đạo và Đổi mới Sáng tạo, Đồng sáng lập Xã hội Trí tuệ Nhân tạo (AIWS), Nhà sáng lập và nguyên Tổng Biên tập báo VietNamNet. Tầm nhìn, trí tuệ của ông đã khởi xướng, thu hút giới tinh hoa trên toàn cầu cùng xây dựng và phát triển sáng kiến Liên Hợp Quốc 100 năm, Xã hội Trí tuệ Nhân tạo, sáng kiến Tác động Học thuật của Liên Hợp Quốc. Sự cam kết, kiên định và những nỗ lực không ngừng nghỉ của ông đối với hòa bình và an ninh thế giới đã truyền cảm hứng cho chúng tôi rất nhiều. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn ông Nguyễn Anh Tuấn và Diễn đàn Toàn cầu Boston đã đồng ý cho tác giả

Michelle Nguyen sử dụng biểu tượng AI World Society (AIWS) và cụm từ cùng biểu tượng Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu (Age of Global Enlightenment) cho cuốn sách “AI trong Kỷ nguyên Khai sáng Toàn cầu”. Chúng tôi xin chân thành cảm ơn những doanh nhân hàng đầu về chuyển đổi số - Những Nhà lãnh đạo, danh tiếng, các Giáo sư, Tiến sĩ... đã giúp chúng tôi đọc bản thảo, góp ý và đưa ra những lời nhận xét thẳng thắn: Phó giáo sư, Tiến sĩ Trương Gia Bình Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn FPT - Top 100 nhà cung cấp dịch vụ ủy thác (IAOP) lớn nhất thế giới, Top 130 công ty có môi trường làm việc tốt nhất khu vực châu Á, Tập đoàn đã có mặt ở 5 châu lục trên thế giới; Chủ tịch Sáng lập Hiệp hội Doanh nghiệp phần mềm Việt Nam; Chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp số Việt Nam. Ông Nguyễn Anh Tuấn Giám đốc Diễn đàn Toàn cầu Boston; Giám đốc Viện Michael Dukakis về Lãnh đạo và Đổi mới Sáng tạo; Đồng sáng lập Xã hội Trí tuệ Nhân tạo (AIWS); Nhà sáng lập và nguyên Tổng Biên tập báo VietNamNet. Ông Lê Viết Hải Chủ tịch Hội đồng quản trị Tập đoàn Xây dựng Hòa Bình (HBC). Ông Phan Ngọc Dũng Phó Giám đốc Trung Tâm Nghiên cứu Văn hóa & Tôn giáo ASEAN; Sáng lập & Tổng Giám đốc Công ty Sao Biển Đông. Ông Nguyễn Anh Dũng Hội viên Hội Xuất bản Việt Nam; Nhà sáng lập Sbooks. Nguyễn Đình Thắng Michelle Nguyen  CHÂN THÀNH CẢM ƠN Nếu một ngày chỉ được nói một từ, tôi xin chọn từ “Cảm ơn”. Đối với cuốn sách này cũng vậy, tôi xin chân thành cảm ơn người thầy đáng kính Nguyễn Đình Thắng đã tin tưởng, giao trọng trách, tạo tâm thế để tôi hoàn thành nó. Michelle thực sự biết ơn sự cố vấn, nâng ngưỡng và hỗ trợ tận tâm của thầy cho hành trình lan tỏa giá trị. Được hợp tác với thầy là niềm vinh hạnh lớn lao, Michelle ngưỡng mộ bộ óc không ngừng nghỉ của thầy và được học hỏi rất nhiều từ tầm nhìn thế kỷ, tấm lòng lớn, tâm huyết cống hiến, xây dựng di sản cho thế hệ mai sau của thầy. Tôi xin chân thành cảm ơn người tiền bối đáng kính Nguyễn Anh Tuấn với tầm nhìn toàn cầu và tấm lòng lớn đã khởi xướng Sáng kiến không chỉ vì đồng bào Việt Nam mà tạo ảnh hưởng lên đại đồng; không chỉ mừng kỷ niệm 100 năm Liên Hợp Quốc (2045) mà định hình, kiến tạo thế giới tốt đẹp hơn cho nhiều thế hệ sau. Michelle thực sự ngưỡng mộ và được truyền cảm hứng rất nhiều bởi tầm nhìn và tấm lòng lớn phụng sự vì hòa bình và an ninh thế giới của thầy. Cảm ơn thầy vì đã ủng hộ và hỗ trợ Michelle được đóng góp công sức nhỏ bé của mình vào sứ mệnh lớn lao của Diễn đàn Toàn cầu Boston, và sáng kiến Liên Hợp Quốc 100 năm (UN100)... tạo dựng Kỷ nguyên mới hạnh phúc, thịnh vượng, hòa bình và an toàn bền vững cho nhân loại. Tôi xin trân trọng cảm ơn người thầy đáng kính Trương Gia Bình đã truyền cảm hứng và tác động về chuyển đổi số cho giới doanh nghiệp Việt Nam và trong khu vực. Chân thành biết ơn thầy đã hướng dẫn và tác động mạnh mẽ đến Michelle về văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc”, Michelle thực sự kính trọng và ngưỡng mộ tầm nhìn, tấm lòng lớn của thầy và những kết quả tuyệt vời mà đội ngũ FPT đã và đang kiến tạo cho thế giới. Những lời thầy chỉ dạy và những thông điệp của FPT đã truyền cảm hứng mạnh mẽ để Michelle xây dựng nội dung cho cuốn sách này. Michelle thật sự biết ơn và tự hào vì Việt Nam có thầy là doanh nhân đáng kính hội tụ đủ Tâm - Tầm - Tài, xây dựng Việt Nam sánh vai cùng các cường quốc. Tôi xin chân thành cảm ơn ngài Paulo Coelho đã truyền cảm hứng cho tôi can đảm bỏ đi hai bản thảo đã viết để viết lại cuốn sách súc tích từng từ và mang tính biểu tượng. Tôi xin chân thành cảm ơn ngài Bill McDermott,

nguyên Tổng Giám đốc điều hành SAP - Công ty Phần mềm Quản trị Doanh nghiệp lớn nhất Thế giới; Hành trình “Để khát vọng dẫn lối” của ông đã cho tôi thêm can đảm và kiên trì đi theo tiếng nói của trái tim khi thực hiện cuốn sách này. Tôi xin cảm ơn Tiến sĩ Timothy Chou và cô Nguyễn Phi Vân đã giúp tôi có cái nhìn rõ hơn về internet vạn vật kết nối. Tôi xin chân thành cảm ơn nhà tham vấn Frederic Laloux đã truyền cảm hứng mạnh mẽ cho tôi về văn hóa tự quản trong doanh nghiệp. Xin cảm ơn chuyên gia xã hội học Ori Brafman và doanh nhân công nghệ cao Rod Beckstrom đã giúp tôi hiểu hơn về sức mạnh không thể cản nổi của cơ cấu phân quyền trong tổ chức. Cảm ơn em Nguyễn Lan đã cùng chị hình thành ý tưởng đầu tiên và góp ý giúp chị hoàn thành cuốn sách. Xin cảm ơn các dịch giả, ông bầu sách Nguyễn Anh Dũng và đội ngũ công ty Sbooks đã giúp tôi xuất bản cuốn sách. Xin chân thành cảm ơn những người thầy đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến tôi: thầy John C Maxwell, thầy Tony Robbin, rất nhiều người thầy ở Việt Nam và trên thế giới, từ khởi thủy cho đến hôm nay đã truyền cảm hứng cho tôi. Cảm ơn thầy Nguyễn Phúc Quang Ngọc, thầy Nguyễn Quốc Trung, Luật sư Phạm Thành Long tất cả những anh chị đi trước đã nhiệt tình hướng dẫn, hỗ trợ tôi: anh Dương Long Thành, anh Nguyễn Tất Kiểm, chị Ngọc Quyên, chị Kate, chị Chu Loan, anh Ryan Son Tran, anh Đào Đức Đắc,... mọi người đều là thầy dạy tôi những điều ý nghĩa. Cảm ơn những “viên kẹo đủ vị đắng cay ngọt bùi” đã hình thành nên phiên bản tôi ngày hôm nay và cảm ơn cả những người đã mang kẹo đến cho tôi nữa. Cảm ơn những cổ đông, cộng sự, đối tác, học viên, khách hàng, những nhà lãnh đạo, chủ doanh nghiệp đã tin tưởng sử dụng sản phẩm, dịch vụ tư vấn, đào tạo của MiEdu, để Michelle đúc kết các trải nghiệm được viết trong cuốn sách này. Con xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến người luôn ủng hộ tuyệt vời và mang lại nguồn động lực lớn lao nhất cho con - ba Nguyễn Văn Thông. Cảm ơn tình yêu vĩ đại và nghị lực mạnh mẽ của mẹ Hồ Thị Đức, những câu nói của mẹ vẫn đi theo con mãi và thúc đẩy con tiếp tục tiến lên. Cảm ơn hai cục vàng của dì - Gia Hân và Gia Huy, cảm ơn chị Nguyễn Vân, anh Lee Thắng và ông Lê Xuân Hào vì tình yêu thương của mọi người; điểm tựa từ nền tảng gia đình mang lại sức mạnh ngoài sức tưởng tượng. Ngoại trừ những sự hỗ trợ từ bên ngoài, hẳn là tôi sẽ không thể kiên định hoàn tất được cuốn sách nếu không có niềm tin, tôi tin vào những điều có ý nghĩa, giá trị lớn lao; tư tưởng đó dẫn dắt tôi đến những ý tưởng và hình tượng. Lời cảm ơn còn lại tôi xin phép được để cuốn sách thay tiếng nói của mình. Với tất cả tình yêu thương và lòng biết ơn! Michelle Nguyen MỤC LỤC Trang

• Lợi tựa 5
• Lời giới thiệu 18
• Lời cảm nhận về sách 22
• Lời mở đầu 27

PHẦN 1: HỌC LÀM NGƯỜI 1. Cuộc đối thoại của AI - Xachari với nhà sáng tạo 2. Nền tảng gia đình 3. Người mẹ số sau khi chết 4. Cải tiến hiệu suất 5. Giây phút dừng lại 6. Hành trình tiến hóa linh hồn 7. LQ - Nền tảng cho hòa bình thế giới? 8. Vết thương được chữa lành? PHẦN 2: HỌC LÃNH ĐẠO TỔ CHỨC 9. Người lãnh đạo và cái tôi 10. Mọi người đều có trái tim 11. Làm sao để khai phá tiềm năng thiên tài của nhân sự? 37 12. Sức mạnh sáng tạo mà AI không có? 13. Quý đầu tiên ở tổ chức mới - 111 văn hóa “Cùng mưu cầu hạnh phúc” 118 14. Hệ thống phân quyền 15. AI tuyển dụng người - công dân toàn cầu 124 trên mây (virtual global citizen) 128 16. Nguyên nhân tử vong hàng đầu? 133 17. Ngày suy ngẫm và thảo luận 138 18. Đánh giá hiệu suất 145 19. Văn hóa kỷ luật tự thân 149 20. Nhìn lại chặng đường 6 tháng 155 PHẦN 3: PHỤC VỤ XÃ HỘI 21. Nền kinh tế tuần hoàn và nông nghiệp tái sinh 22. AI giúp người hồi sinh 23. Cửa sổ nhìn ra thế giới AIWS 24. Công trình sáng tạo vĩ đại nhất của tạo hóa 163 172 184 188 PHẦN 4: PHỤC VỤ HẠNH PHÚC NHÂN LOẠI 25. Logic của kỷ nguyên mới 193 26. Xã hội Trí tuệ Nhân tạo - AIWS 200 27. Analog AI 207

• Lời cảm ơn 214
• Chân thành cảm ơn 218

NHÀ XUẤT BẢN THẾ GIỚI

Đây là các link báo tiếng Việt viết về sách AI nha :

https://thanhnien.vn/michelle-nguyen-tac-gia-9x-gay-bat-ngo-voi-ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-185230225221831836.htm?fbclid=IwY2xjawEhEbpleHRuA2FlbQIxMAABHTeHDEYDjh1F8BilhckbQ7PjimtD...tXeaxYcQ

https://tapchidongnama.vn/ra-mat-cuon-sach-al-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau/?fbclid=IwY2xjawEhEbxleHRuA2FlbQIxMAABHcm6mf3TrGRVJsq7sbqF2v-iJMucEmL7gL_3_2-WboUJCFRv4cPNY4uS6w_aem_WdOx...yyx44PwA

https://sohuutritue.net.vn/news/156773.amp?fbclid=IwY2xjawEhEb9leHRuA2FlbQIxMAABHZSzLjY_ggMAvliONf3zu_UEBDJGOFgjbk5G4i24TE9-NqSMiJ0UrZac5A_aem_oERnXCOLHm2NCxu_iPqkpA

https://znews.vn/y-tuong-ve-xa-hoi-50-kien-tao-de-phuc-vu-vi-hanh-phuc-con-nguoi-post1406659.html?fbclid=IwY2xjawEhEcdleHRuA2FlbQIxMAABHUwpRpxaHYzRQo9QNBWtXrHPJj67a0bWxsRBaPkXQxYCU-MQYsm...g-Le_Srg

https://vietbao.vn/mot-cach-tiep-can-rat-nguoi-voi-ai-413215.html

https://danviet.vn/ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau-tac-pham-moi-ve-ai-2023032410520669.htm

https://www.phunuonline.com.vn/ra-mat-sach-tri-tue-nhan-tao-a1485936.html

https://thanhnien.vn/ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau.html

https://vhdn.vn/ra-mat-sach-ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau/

https://kinhtemoitruong.vn/tri-tue-nhan-tao-vi-hanh-phuc-con-nguoi-75749.html

https://tuoitrethudo.vn/ai-tri-tue-nhan-tao-vi-hanh-phuc-con-nguoi-218225.html

https://sohuutritue.net.vn/tri-tue-nhan-tao-duoc-tao-ra-nham-phuc-vu-hanh-phuc-con-nguoi-d156773.html

https://dnamedical.vn/ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau-pdf/

http://cujut.daknong.gov.vn/hoi-thao-ket-noi-tri-thuc-trong-ky-nguyen-so/

http://thuviendienbien.gov.vn/ContentBrowser.aspx?contentid=9728

https://sach86.com/doi-song/ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau.html/-strong/-heart:>:o:-((:-hhttps://laodong.vn/lao-dong-cuoi-tuan/ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau-1153679.ldo#:~:text=%22AI%20trong%20k%E1%BB%B7%20nguy%C3%AAn%20khai%20s%C3%A1ng%20to%C3%A0n%20c%E1%BA%A7u%22%2...20Sbooks.

https://hcmcpv.org.vn/tin-tuc/ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau-cuon-sach-ve-tri-tue-nhan-tao-1491905269

Link trang bán sách AI: https://sbooks.vn/ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau-ban-tieng-viet-michelle-nguyen/

https://novabook.vn/shops/Sach-kinh-doanh/ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau.html

https://www.fahasa.com/ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau.html?fhs_campaign=udst_tamlykynang

https://tiki.vn/ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau-ban-tieng-viet-michelle-nguyen-p217708736.html

https://nhasachphuongnam.com/ai-trong-ky-nguyen-khai-sang-toan-cau.html?gad_source=1&gclid=Cj0KCQjwtsy1BhD7ARIsAHOi4xZIMR9JkUhLTmON6Icg7Ava4aupN_zwiSfPo72CA0obzDX-OglnO3YaApaHEALw_wcB

Đài VTV nói về sách AI: https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=SE_iUjvCTVs Đài Quốc Hội nói về sách AI: https://www.youtube.com/watch?v=5N-ks9boSaY Đài HTV nói về sách AI: https://www.youtube.com/watch?v=DRGkgSKCHHc

--- Các Lãnh đạo giới thiệu sách AI: PGS Trương Gia Bình - Chủ tịch FPT https://www.youtube.com/watch?v=ge4EWIFVu6g&t=1s

Mr Ramu Damodaran - Đồng Chủ tịch sk LHQ 100 năm (UN100) https://www.youtube.com/watch?v=Zf6ycLg4NEk

TS Nguyễn Quân - Nguyên Bộ trưởng Bộ KH&CN https://www.youtube.com/watch?v=YTk0blzubxs

GS,TS, Thiếu tướng Trương Giang Long https://www.youtube.com/watch?v=8cbQNAeHLiE

TS Thiều Phương Nam - TGĐ Qualcomm ĐD https://www.youtube.com/watch?v=g66aPvjAPqo